abbadhàre , vrb Definition
su si fàere a badhu, intostare coment’e callu o corgiolu
Synonyms e antonyms
acorgiare,
acorzolare,
aggadhare,
incallire
Etymon
srd.
Translations
French
devenir calleux
English
to harden
Spanish
encallecerse,
curtir
Italian
incallirsi
German
schwielig werden,
sich verhärten.
abbandhàre , vrb: abbandhiare Definition
pònnere o lassare abbandha, a una parte (fintzes po chistire)
Synonyms e antonyms
apaltare,
assolae,
chirrare
| ctr.
abbamare,
amedhare,
aunire
Sentences
pro èssere segura cussa cosa cheret abbandhada ◊ daghi sas fozas de su fiore si abbandhant, in tzertas àrbures, abbarrat su frutu ◊ oriolos mannos ant ghiadu sa zente marranera e pro cussu, pesso, sunt tucados abbandhendhe sa preítia chena pore de arguais ◊ abbandhatiche!
Etymon
srd.
Translations
French
mettre de coté,
s'écarter
English
to withdraw to put aside
Spanish
apartar,
poner aparte
Italian
métter da una parte,
appartarsi,
estraniarsi
German
zur Seite legen,
sich zurückziehen.
abbaradhàre , vrb: abbaredhare Definition
su si lassare pigare cun calecunu sentidu de amore forte meda po ccn. o calecuna
Synonyms e antonyms
abbelare,
alleriare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
/
ammachiae
Translations
French
s'embéguiner
English
to take a fancy
Spanish
enamorarse
Italian
invaghirsi
German
sich verlieben.
abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definition
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Synonyms e antonyms
afaitai
Sentences
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etymon
srd.
Translations
French
se raser
English
to shave,
to make up
Spanish
afeitarse
Italian
ràdersi
German
sich rasieren.
abbelàre , vrb: abbeliare Definition
agiummai coment'e pònnere o portare unu velu in is ogos de no pòdere bíere bene is cosas, nau in sensu de si lassare pigare de unu sentidu forte meda, pruschetotu de amore po una fémina o po un'ómine
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
indeosare,
ingeniai
/
abbalaucare,
abbengare,
ammodoinai,
asturdire,
atolondrai,
scilibriri,
stontonai 1
Sentences
no tenzo pasu finas a candho ti abbelat su mundhu chi ti daet su binu
Etymon
srd.
Translations
French
s'embéguiner
English
to take a fancy
Spanish
encapricharse
Italian
invaghirsi
German
sich verlieben.
abbentràre , vrb: abbrentare Definition
papare, betare a bentre a meda, a tropu, tzatzare; portare su bestiàmene a pàschere, po si tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentruscare,
abbidhiai,
abbiscarzare,
abbuselcare,
abbuzare,
aelcare,
apasterare,
atatamacare,
imbrentai,
mascare,
tesciare
/
atatare
Sentences
cussu puzone est semper chin su pitu apertu pessandhe a s'abbrentare ◊ ponzesint sa peta e s'abbentresint cun fàmine caninu ◊ su sirbonedhu aiat sutu e si fit abbrentadu ◊ a s’abbentrare est avesu de porcos: su mannicare a serentis est de ómines ◊ si fit meda, de su produtu si ndhe abbrentaiat ca su cummérciu de oe no che fiat!
2.
a pitzinnedhu aio duas vacas e andhao dogni die a las abbrentare
3.
issu abbrentau a binu e sa famíglia a fàmine! ◊ fimus bene abbrentadas e cuntentas e amus cantau e ballau
4.
tue abbrentas sa zente a fàulas!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abberàre , vrb: averai 1,
averare Definition
nau pruschetotu de sèmenes, fàere bellu, grussu, ingraniu bene; arresurtare berus, nau de ccn. cosa chi si ibertàt de tempus innanti, profetizada, o nada innanti de acontèssere
Synonyms e antonyms
abbasolare,
achiare,
ammadurae,
ciòmpere,
còmprere,
crompire,
ingranire,
lòmpere
Sentences
su trigu at averadu, no at averadu ◊ sas ispigas sunt averadas ◊ donzi cosa naschet e averat ◊ avera tega, budrone, fruta e ranu e mulgat late a rios su pastore! (Sozu)
2.
totu si averesit a puntinu cantu narzesit su mastru divinu ◊ faghe chi potemus bídere su Regnu tou averadu! ◊ isperat chi si averent sos sónnios ◊ su bisu chi at fatu no si est mai averau ◊ at cumpréndiu chi fut arribbada e averada sa fini
Etymon
itl?
Translations
French
mûrir
English
to ripen
Spanish
madurar,
cumplirse
Italian
maturare,
avverare,
cómpiersi,
inverare
German
bewahrheiten,
reifen,
sich bewahrheiten.
abberchedhàre , vrb Definition
fàere che berchedha (totu bentre), giare a papare o a bufare meda, tzatzare
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai
Sentences
tue, dutore, ti abberchedhas: fumas che turcu, màndhigas che boe, bufas e pones fatu a sas munnedhas! ◊ unu grodhe atacat a manigare ua finas a si abberchedhare: si che at fatu sa mata che túmbaru!
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abbetiàe, abbetiài, abbetiàre, abbetiàri , vrb: betiare,
vetiare Definition
arrespòndhere, foedhare ancora arrespondhendho contras a su chi narat s'àteru, sighire a foedhare torrandho a nàrrere sa cosa giai nada; prnl., pigaresidha a bétia, annervare
Synonyms e antonyms
aconchizare,
acorrochinare,
arrebbecae,
atoliai,
briare,
certai,
profidiai,
reotare,
rempicare,
tencinare,
tostoinare
/
achibberare,
acroconai,
collobbiare,
contierrare,
inchibberare,
inchighiristai,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Sentences
dh'iat abbetiau: No, tui no mi as a isciacuai mai is peis! ◊ faint unu fillu unu fillastu e nemus porit abbetiai! ◊ no po abbetiai, ma cussus fiant malloredhus, no cruguxonis! ◊ cudhu Fulanu fadiat de sangunau "Marongio" e dèu a abbetiai: "Marongiu!" ◊ su mere de sa tanca abbétiat pro no lia tzèdere, ca cheret cussa puru ◊ e cudha a narri carei, abbetiendu torra: No dhu est! ◊ abbetiendi, sighiant a tzerriai "cafei" cudha cosa chi cafei no fiat ◊ sa filla abbetiàt, ma su babbu no dha creiat etotu
2.
abbetiaus chi candu si fuedhant e s'iscriint duas línguas, sunt duas culturas chi si agatant faci apari ◊ ti bollu biri abbetiendidhu in faci!
Translations
French
s'obstiner,
s'entêter,
objecter
English
to obstinate,
to object
Spanish
empeñarse,
reñir
Italian
incaponire,
replicare,
obiettare,
altercare
German
streiten,
sich versteifen,
einwenden.
abbibbirinài, abbibbirinàre , vrb Definition
abbasciare piegandho is cambas, coment’e cicindhosi in pitzu de is carrones
Synonyms e antonyms
abribidhai,
abribidhincare,
apatai,
apibiredhare,
apimpirinare,
aprapiedhai,
sterriedhai
2.
abbibbirinau fura: dh'at a isciri cussu ita fut fendi! ◊ gioghendi a pingiadedhas si poniaus abbibbirinadas cun is manus in chintzu e is cuidus a inforas
Etymon
srd.
Translations
French
se blottir
English
to crouch
Spanish
agazaparse
Italian
accovacciarsi
German
sich zusammenkauern.
abbidhiài , vrb Definition
papare meda, agiummai coment'e bogare su bídhigu, s'imbíligu, de cantu est prena sa bentre
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbentruscare,
abbiscarzare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai
Etymon
srd.
Translations
French
se rassasier
English
to shift oneself
Spanish
atiborrarse,
hartarse
Italian
satollarsi
German
sich sättigen.
abbiscarzàre , vrb Definition
prènnere bene s'iscàrgiu, papare meda
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abbrentosicare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
imbrentai,
sgagliubbai
Etymon
srd.
Translations
French
se bourrer,
s'empiffrer,
se gaver
English
to stuff oneself
Spanish
llenarse,
atiborrarse,
hartarse
Italian
rimpinzarsi
German
sich vollstopfen.
abboniàre , vrb Definition
essire bonu, erricu, istare méngius de salude e de prupas; a logos, rfl. passare s'arrennegu, sa fúria / a. a ccn. = chircare de l'iscusare, de lu difèndhere
Synonyms e antonyms
agiuventare,
assusai,
imbonire,
impannitzirisí
| ctr.
allassorie,
indisichire
Sentences
sa pira como est abboniendhe
2.
za si sunt abboniados, cun totu cussu interessu chi lis ant lassadu!
3.
unu tempus fit a malu tretu, ma dae candho est sanadu si est fintzas abboniadu
4.
sa nonna si fit arrennegada meda ma daghi si est abboniada at torradu a dimandhare sa neta
Etymon
srd.
Translations
French
prospérer
English
to flourish
Spanish
prosperar,
gozar de buena salud
Italian
prosperare
German
sich bessern,
gedeihen.
abbrancài, abbrancàre, abbrancàri , vrb Definition
aferrare e mantènnere cun fortza; arrapiare, furare
Synonyms e antonyms
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aferrai,
aggafai,
aggarrai,
agguantai,
barrancai,
carrabbusai; arrapare 2,
furai
Sentences
si abbrancat a su truncu che sa edra ◊ dh'iant abbrancau e fatu dh'iant mòrrede atzogau ◊ si narat cosa dh'abbrancu!
2.
no est piús domo mea, ma àrvule ruta inuve totus colant e abbrancant (G.Chironi)◊ su capedhu mi ndi dh'at abbrancau cussu piciocu!
Etymon
srd.
Translations
French
saisir
English
to grip
Spanish
agarrar
Italian
abbrancare,
aggrapparsi
German
mit den Krallen packen,
sich festhalten.
abbratzetàre , vrb Definition
pigare a s'abbratzeta
Etymon
srd.
Translations
French
prendre bras dessus,
bras dessous
English
to be arm in arm with s.o.
Spanish
cogerse del brazo
Italian
prèndere sótto bràccio
German
sich einhängen.
abbrentài , vrb rfl Definition
atrotogiare coment'e bogandho sa bentre, comente faet su linnàmene friscu
Synonyms e antonyms
abbajonare,
allachedhare,
atrotiai
| ctr.
istirare
Scientific Terminology
fst
Etymon
srd.
Translations
French
plier
English
to bend
Spanish
alabearse,
combarse
Italian
piegarsi,
incurvarsi
German
sich biegen.
abbrentosicàre , vrb Definition
papare a meda, fàere una papada manna, fàere sa bente che a unu brentósicu; arribbiri, prènnere sa bentre
Synonyms e antonyms
abbentrare,
abberchedhare,
abbidhiai,
abbrentusinare,
abbudagare,
abbuselcare,
abbuzare,
afraschedhare,
atatamacare,
imbrentai,
sgagliubbai
2.
so colau a butecaria a pedire purgativos pro su cabadhu, ca s'est abbrentosicau
Etymon
srd.
Translations
French
faire un plat
English
to gut
Spanish
atiborrarse,
tragar
Italian
spanciare
German
sich vollessen.
abbrovinàre , vrb Definition
nau de linnàmene, atrotigare
Synonyms e antonyms
colembrai,
agionedhare,
atrotiai
Translations
French
bomber,
courber
English
to bend
Spanish
pandearse,
combarse
Italian
imbarcarsi
German
sich krümmen.
abbuàre , vrb: abbubare,
buare Definition
cuare in sa buada, istare o abbarrare coment'e cuaos
Synonyms e antonyms
abbusare 1,
acuae,
acusciare,
afufai,
ammacionai,
ammagare,
atanai,
atracare,
atupare,
impertusare,
incalancare,
intanae,
intupai,
intuvedhare,
intuzare,
istugiai,
tudai
/
asciuconare
Sentences
chie l'ischit ite s'abbubat in sa mente de su poeta in cada mamentu de sa die e de sa note? (G.Piga)
Translations
French
se terrer,
se cacher (fig)
English
to go back
Spanish
esconderse
Italian
rintanarsi
German
sich verkriechen.
abbudhonàre , vrb Definition
nau pruschetotu de su chelu chi si ammontat de nues e de sa cara de unu chi perdet su bonumore; papare tropu
Synonyms e antonyms
annuai 1,
incuculare
/
abbudhai,
satzai
Etymon
srd.
Translations
French
obscurcir,
assombrir
English
to darken
Spanish
obscurecer
Italian
rabbuiare,
rannuvolarsi
German
bewölken,
sich verfinstern.