aggradíre , vrb Definition
tènnere prexu, abbarrare cuntentos de ccn. cosa
Synonyms e antonyms
acaressire,
aggradae,
aggradèscere,
aggradèssere,
piàchere
| ctr.
disaggradai
Sentences
ti pessas chi no mi diat aggradire a bènnere cada die? ◊ nos semus aggradios e nos semus fatos ammoraos ◊ no chirches radichina si ti aggradit su frore
Etymon
itl.
Translations
French
plaire,
apprécier
English
to like
Spanish
agradar
Italian
piacére,
gradire
German
gefallen,
sich freuen über.
aggromàre , vrb: aggrumai,
aggrumare,
aggrummai,
aggrummare Definition
fàere a crosta, a grumma, a cagiau, pònnere sa crosta; si narat fintzes de arregòllere, pònnere totu impare cosa chi si arregollet, si narat de is abes chi si faent a lómboru o a rumbuloni fora de su casidhu innanti de iscussurare; in cobertantza, sentire arrennegu / turra de aggrumai = istampada, pertunta pro ndhe collire ispruma dae su brou coghindhe peta
Synonyms e antonyms
acrostanare,
aggrostare,
aradhare,
ingrumai
/
abbeladinare,
alleae,
apiatare,
cagiare
/
aggromerare,
aggromeredhare,
allomborae,
arrombulonai,
arromulare
/
assurtire
/
afelonare,
aggromorare,
infelai,
renignai
2.
sos frades de coro a su persighidu de sa disaura, candho est torradu, li ant aggrumadu una bama ◊ su ciuliru de fai farra lassat passai sa farra prus bianca e assodhit (aggrumat) in mesu sa farra prus oscura ◊ is cuadhos aggrumados ibertant s'isparu po partire ◊ sa gente si est aggrumada totu a inghíriu abbaidandho
Etymon
srd.
Translations
French
faire grumeler,
incruster
English
to clot,
to encrust
Spanish
formar grumos,
encostrar
Italian
raggrumare,
incrostare
German
gerinnen lassen,
sich verkrusten.
aggromoràre , vrb Definition
pigare o fàere gromore, arrennegu
Synonyms e antonyms
afelonare,
aggromare,
infelai,
renignai
Etymon
srd.
Translations
French
s'emporter
English
to get angry
Spanish
amoscarse
Italian
stizzirsi
German
sich ärgern.
aggrundhàre , vrb Definition
su si pònnere asuta de ccn. cosa candho est proendho
Synonyms e antonyms
abbigare 1,
apaltare,
apigai,
apogiai,
arrundhare,
crancare,
frànghere
Sentences
narat sa zente chi su chercu est dannosu in die de temporale de s'aggrundhare suta de s'àrvure, puite giamat su raju ◊ narant sos betzos mannos chi est malu de s'aggrundhare suta de sa figu
Etymon
srd.
Translations
French
s'abriter
English
to shelter
Spanish
refugiarse,
ampararse
Italian
ripararsi
German
sich schützen.
agioroscàre , vrb Translations
French
se jetter en grondant (chien qui gronde)
English
jumping of a growling dog with the intention of biting
Spanish
acometer los perros en la caza
Italian
l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere
German
sich knurrend auf jdn,
stürzen.
agiorràre , vrb rfl: azorrare Definition
pigare matana, múngia, po calecuna cosa o chistione, su si dha pònnere a coro
Synonyms e antonyms
agiorridare,
aporare
Sentences
tantu de su piantu no ti azorres!
Etymon
srd.
Translations
French
s'affliger,
se faire du souci
English
to grieve
Spanish
afligirse
Italian
afflìggersi,
angustiarsi
German
sich betrüben.
airài, airàre , vrb Definition
su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda
Synonyms e antonyms
abbetiae,
acroconai,
afutare,
afuterare,
allulluriai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchibberare,
inchietae,
incrabudhire,
infelai,
infuterare
| ctr.
apachiare,
asselenare
Sentences
ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu!
2.
custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore
Etymon
ctl., spn.
airar
Translations
French
se mettre en colère
English
to irritate
Spanish
irritarse,
airarse
Italian
adirare
German
sich ärgern.
aliverràre , vrb rfl Definition
atrotigare, allacare, nau de su linnàmene friscu
Synonyms e antonyms
arrevelai,
atrotiai,
colembrai
Translations
French
se tordre (se dit du bois frais)
English
to twist
Spanish
alabearse
Italian
contòrcersi (détto del legname frésco)
German
sich verkrümmen.
allaputzài , vrb: allepuciae,
allepuciai,
alleputzai,
alleputzare,
alliputzai,
ellepuciare Definition
papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu
Synonyms e antonyms
allepuciri,
arrempudhire
/
addinghillai,
allepuritzare,
arrepicai 2,
assamodare,
atrigliare,
chinchinnare,
cumpòniri,
cuncodrai
Sentences
castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia)
2.
poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa!
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir,
se pomponner,
se parer
English
to dress up to make cocky (oneself)
Spanish
fortalecer,
acicalarse
Italian
rinvigorire,
ringalluzzire,
attillarsi
German
stark werden,
eitel werden,
sich aufputzen.
allatzàre , vrb Definition
imbodhigare a istrintu passandho totu a inghíriu
Synonyms e antonyms
abbarbigare,
inchínghere
Sentences
andho chirchendhe ratos de àrvures birdes pro mi allatzare che a sa edra (M.Portas)
Translations
French
se cramponner,
s'enrouler
English
to cling
Spanish
abrazarse,
estrecharse
Italian
avvinghiarsi
German
sich anklammern.
allegràre , vrb: allergare,
alligrai,
alligrare,
allirgai Definition
provare o giare cuntentesa: candho si narat a s'àteru, bolet nàrrere fintzes chi si dhi giaet a bíere coment'e a bàntidu po calecuna cosa de bonu o de bellu chi at fatu; si narat fintzes in su sensu de pàrrere o essire prus biu, prus bellu / allegrare su passu, un'aina triballendhe = andai prus allestru, fai prus debressi, acradiare
Synonyms e antonyms
aggajare 1,
cuntentai,
frogare,
gavisare,
prexai
/
allegrutzare
| ctr.
asseriai,
dispiàchere,
intristai
Sentences
si ndh'est allegradu candho at intesu chi sa cosa fit andhada bene ◊ no mi potzu allirgai ca ses lontanu!
2.
e nachi ti che ses laureadu: mi ndhe allegro! ◊ mi ndhe allegro meda: su menzus ses resurtadu tue!
3.
cussa próida at allegradu sas àrbures, sinono fint patindhe ◊ allègrala cussa messadorza, chi mi pares drommidu!
Etymon
itl.
allegrare
Translations
French
égayer,
féliciter
English
to congratulate,
to cheer up
Spanish
alegrar,
felicitarse
Italian
rallegrare,
allietare,
esultare,
congratularsi
German
erfreuen,
sich freuen,
gratulieren.
alleputzadúra , nf Definition
pulidesa sobrada in su bestire, su si fàere bellos meda, totu bene o fintzes tropu cuncordaos de bestimentu, a braga, comente faent is pageris
Etymon
srd.
Translations
French
s'habiller avec une certaine recherche
English
refinement in dressing
Spanish
refinamiento en el vestir
Italian
ricercatézza nel vestire
German
sich gesucht kleiden.
allestài , vrb: allestrai,
allestrare Definition
fàere in lestresa, pònnere presse
Synonyms e antonyms
allestire,
apressurai,
impressare,
impressire,
impressurare,
trotinare
Sentences
sos àinos fint addainanti de nois allestrendhe in sa falada (M.Bua)
Etymon
srd.
Translations
French
presser,
hâter
English
to hurry
Spanish
apresurar
Italian
affrettare
German
beschleunigen,
sich beeilen.
allibrinzàre , vrb: allivrinzare Definition
papare po asseliare su fàmene
Synonyms e antonyms
allemungiai,
allivrinzire,
atonai,
ellepuciare,
illivrinzare
Translations
French
restaurer
English
to refresh
Spanish
reconfortar
Italian
rifocillare
German
sich stärken.
allicàre , vrb Definition
pigare o tènnere a unu cun allicos, cun calecunu gustu, pigare gustu, pònnere abbitúdine a calecuna cosa chi praghet; pònnere apostu, arrangiare, contivigiare, tènnere contu
Synonyms e antonyms
abbetuare,
abesare,
acomunai,
acostumai,
arranguai,
imbisciare,
ingustai
/
allichionare,
ingolumare
Sentences
sos pitzinnos tue los incantas e allicas cun méndhula e nintzola
2.
su frutu de sa binza cheret allicadu!
Translations
French
s'habituer,
s'accoutumer
English
to get accostumed
Spanish
acostumbrarse
Italian
avvezzarsi,
assuefarsi
German
sich gewöhnen.
alloredhài , vrb rfl Definition
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etymon
srd.
Translations
French
se fringuer,
se nipper
English
to dress up slovenly
Spanish
vestirse mal
Italian
vestirsi in mòdo pòco elegante
German
sich schlecht anziehen.
alloricàre , vrb: allorigae,
allorigai,
allorigare,
loricare Definition
fàere o essire a una lóriga, a lórigas, a tzirbisas / allorigare su porcu = pònnere sa lóriga in su murru, afiliverrare
Synonyms e antonyms
acocolitai,
ammurutulare,
aprigare,
fortzicare
| ctr.
illorigare,
istirare
Sentences
cuss'animale allórigat sa coa ◊ cussa camisa si no la remonis bene si allórigat e cheret prantzada ◊ cudhos imbriagos pigant sa pitzinnedha e li allórigant sas palas cun sos bratzos ◊ no dha pighis aici, sa funi, ca si allórigat totu!
Etymon
srd.
Translations
French
harponner,
entortiller
English
to retwist,
to curl
Spanish
ensortijar,
arrugar
Italian
arroncigliolare
German
hakenförmig krümmen,
sich krümmen.
alluxentài , vrb Definition
fàere lúghidu
Synonyms e antonyms
allucidai,
allustrai,
illuchidare
/
impompitare
Sentences
su logu est límpiu límpiu, alluxentau a cera ◊ su lutoni si alluxentat cun limoni e cinixu ◊ labai ca est festa: tocai, alluxentaisidhas is botas!
Etymon
srd.
Translations
French
faire reluire,
se parer
English
to make bright,
to shine,
to dress up
Spanish
hacer relucir,
acicalar
Italian
far rilùcere,
brillare,
agghindarsi
German
leuchten,
glänzen,
sich herausputzen.
alvuràre , vrb: arborare,
arberare,
arbulare,
arburai,
arburare,
arvurare,
arvuriare Definition
pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure)
Synonyms e antonyms
arburire
/
artzisare,
inchietae
Idioms
csn:
arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare
2.
s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare
3.
ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere!
4.
su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone
Translations
French
border d'arbres,
se fâcher
English
to plant with trees,
to lose one's temper
Spanish
arborecer,
enarbolar
Italian
alberare,
inalberarsi
German
mit Bäumen bepflanzen,
sich aufbäumen.
ammalèsci , vrb: malèsciri Definition
fàere andhandho e impeorandho, andhare de male in peus
Synonyms e antonyms
aggravae,
immalèsciri,
impeorai,
impeusare,
pejorare
| ctr.
imbonire,
mediare
Sentences
no siast contràriu a s’onnipotenti ca s’ànima ti ammalescit! (E.Pillai)◊ is cosas funt ammalescendi!
Translations
French
s'aggraver
English
to get worse
Spanish
empeorar
Italian
aggravarsi
German
sich verschlimmern.