Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apatài , vrb: aplatare, apratae, apratai, piatare Definition su si pònnere bàscios bàscios, abbasciaos cun is cambas pinnigadas coment'e cicios in is carrones, fintzes solu su si pònnere (nau de bobboi chi bolat, de pigiones); pònnere coment'e cuaos Synonyms e antonyms abbibbirinai, apimpirinare, aprapiedhai, pònnere, sterriedhai / aclisare, acuae, cuerrai, frànghere, istichire Sentences si est apatada coment'e una pudha ◊ su pilloni si apatat in s'àrburi ◊ un'istria si est apatada suba de una mata ◊ s'astronavi si est apatada in terra ◊ fiat apatau in sa sillieta ◊ chi podis, beni tui a su noti: beni apata apata! (F.Cocci)◊ s'abi no si apatat in su frori sicau ◊ sa musca si apatat in logu brutu 3. gomai no tenit ancora fillus: tocat chi s'isturru si torrit a apatai!… Etymon itl. Translations French se blotir, se tapir English to conceal oneself, to crouch (down) Spanish agazaparse, acurrucarse Italian accovacciarsi, appiattarsi, acquattare German sich zusammenkauern, sich verstecken.

apedatzàre , vrb rfl Definition su si pigare cadha, múngia manna, agiummai su si fàere a orrugos faendho cosa, trebballu o àteru Synonyms e antonyms arrebbentare, diligentziai Etymon srd. Translations French se donner du mal English to do one's best Spanish aperrearse, ajetrearse Italian arrabattarsi German sich bemühen.

apeliài , vrb: peleai* Definition pigare múngia, pelea, apeleu, po calecuna cosa, istare abbetiandho cricandho calecuna cosa a un'àteru Synonyms e antonyms abeliai, apiliare, pedie Translations French insister English to ask insistently Spanish batallar, apremiar Italian combàttere, affannarsi, assillare German sich abmühen, bedrängen.

apensamentài , vrb: apentzamentai, apessamentare Definition àere pentzamentos in conca, arreolos, cimbellas, candho unu no est trancuillu po calecuna dificurtade o bisóngiu o ca timet calecuna cosa, pònnere in pentzamentu Synonyms e antonyms acimbellai, afruscare 1, apinnicare, apistichinzare Sentences is brebeis fiant pascendi chietas e no nci fiat de si apentzamentai po cosa peruna ◊ su malàdiu boliat aparèssiri forti po no apentzamentai is parentis Etymon srd. Translations French se préoccuper English to worry Spanish preocuparse Italian impensierirsi German sich Sorge machen.

apentàre , vrb Definition fàere cosas cun apentu, cun passione (trebballu o àteru), ma fintzes giogare; pigare calecunu bucone po asseliare su fàmene, papare Synonyms e antonyms apassionare, apinniocare, indeletare, intertènnere Sentences mancari mi apente in su pensare, sena risposta addurat cussu tou lagrimare (A.Pes)◊ s'abe si apentat a fàghere su mele ◊ mi apento a iscríere ◊ a sos zogos si bi apentant sos mannos puru ◊ cudhu massaju no ischiat apentare criatura ◊ ti mi astringhes a sinu e mi carignas, mi nínnigas, mi cantas e mi apentas (G.Sini)◊ deo, sa rosa mia, si la tenia in manu mi la tia apentare! 2. sas béstias si apentabant de lustínchinu, de rubu e de turgusa (G.Piga) Etymon srd. Translations French s'appliquer English to apply oneself Spanish aplicarse, deleitarse Italian applicarsi, dilettarsi German sich hingeben, sich aus Liebhaberei beschäftigen.

aperràre , vrb Definition fàere a conca sua chentza ascurtare su pàrrere, su cossígiu de s'àteru Synonyms e antonyms betiare, incalliri, ostinai, tostai Etymon spn. emperrarse Translations French s'obstiner English to insist Spanish emperrarse Italian ostinarsi German sich versteifen.

aperrighinàre , vrb Definition no bòllere intèndhere s’arrexone de s'àteru, fàere a conca sua chentza bòllere ascurtare nudha, pecare a perronia Synonyms e antonyms abbetiae, aconchinae, acorrochinare, intestai, tostoinare Etymon srd. Translations French s'obstiner, s'entêter English to be obstinate Spanish emperrarse Italian fermarsi a lungo con ostinatézza, incaponirsi German auf seinem Kopf bestehen, sich versteifen.

apiadàre , vrb Synonyms e antonyms imbasciai Translations French se baisser English to stoop (down) Spanish agacharse Italian abbassarsi, chinarsi German sich bücken.

apigài , vrb rfl: aprigae, aprigai, aprigare Definition su si pònnere in aprigu, asuta o in pinna de calecuna cosa po no s’isciúndhere, no pigare sole, bentu o àteru de istrobbosu; fintzes su si arrangiare in calecuna àtera dificurtade; giare amparu / aprigaisí a ccn. = cricare, pedire agiudu a calecunu Synonyms e antonyms abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apogiai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere, oprigai / amparai Sentences candho proet si aprigat in calecunu precone ◊ mi seu apigau de s'àcua ◊ no dhoi fiant matas po umbra aundi si aprigai ◊ cun cussu tempus mau si seis aprigaus in caincunu logu? ◊ arratza de temporada, no iscidiaus innui si aprigai! ◊ sa genti, ispramada ca is sordaus fiant isparendi, at iscapau a cúrriri po si aprigai ◊ donniunu si aprigat po sole o po s’abba ◊ su pastore aprigàt is brebès aintru de su nuraghe 2. nisciunus mi agiudat: no isciu prus aundi mi aprigai! ◊ cussu si no iscit ite fàere si aprigat a s'italianu! ◊ a s'ora de su bisóngiu si aprigànt a issa 3. giai chi podeis tantu, aprigai su cristianu! Etymon srd. Translations French s'abriter English to protect oneself Spanish ampararse Italian ripararsi, rifugiarsi German sich flüchten.

apimpirinàre , vrb: apipiniai, apipiniare, apipirinare, apirpirinare, apispirinare Definition pònnere apipiredhaos, abbasciaos cun is cambas pinnigadas e is nàdigas in pitzu de is carrones Synonyms e antonyms abbibbirinai, abribidhai, apatai, aperperinare, apibidedhare Sentences s'est apipirinadu a bodhire una mola de frenugu Etymon srd. Translations French s'accroupir English to crouch (down) Spanish agazaparse Italian accoccolarsi, accosciarsi German sich zusammenkauern, sich niederkauern.

apobidhài , vrb rfl: apopidhare Definition su si fàere mere de calecuna cosa, de unu logu Synonyms e antonyms acabarrare, apoderai 1, impadronizire, impobidhai, impoderare | ctr. ispobidhare Etymon srd. Translations French s'emparer English to take possession Spanish apoderarse Italian impadronirsi German sich bemächtigen.

apoderài 1 , vrb: apoderare Definition fàere sou s'angenu, su si fàere mere de calecuna cosa a poderiu; istare in d-unu logu fintzes a prepoténtzia, chentza si ndhe bòllere andhare, abbarrare firmu chentza si bòllere mòvere, istare chentza bòllere fàere Synonyms e antonyms apobidhai, apotentare, impobidhai, impoderare / arrampedhai | ctr. ispoderare Sentences si che lu at apoderadu isse, su líbberu, e no lu cheret torrare! ◊ li amus lassadu sa domo pro piaghere e si ndh'est apoderadu, no bi cheret essire! ◊ biancu nie, ti as su coro meu apoderadu! ◊ no mi la poto pònnere in olvidu, antzis si ndh'est de me apoderandhe ◊ ant chertadu pro si apoderare de custa terra 2. si ti apoderas dae sa prima die, comente as a sichire? ◊ si est apoderadu in bidha, no si che cheret andhare ◊ si mi apodero de tribagliare, su mere mi carignat chin sa frunza! ◊ su monte est semper apoderadu in cue Etymon spn. apoderar(se) Translations French s'approprier English to appropriate Spanish apoderarse Italian appropriarsi, usurpare German sich aneignen, unrechtmäßig erwerben.

apodhilàre , vrb Definition artzare a su pudhàrgiu, istare in s’acuiladórgiu o acorru de is pudhas Synonyms e antonyms apudhai, apudhalzare / acadhai, alciare, ampiai Sentences sas pudhas sunt apodhiladas in su cannitu ◊ sa pudha si est apodhilada e at comintzadu a si pulire (Z.Zazzu) 2. si nch'est apodhilata a supra de su carru Etymon srd. Translations French se percher English to roost Spanish posarse los pájaros Italian appollaiare German sich auf die Stange setzen.

apogiài, apogiàre , vrb: apogliai, apollai, apozare Definition su si pònnere o istare asuta de un'aprigu, asuta o aintru de calecuna cosa o logu po s’iscabbúllere de s'abba o de àteru chi podet fàere male o istrobbu; giare agiudu e, in cobertantza, un’ispinta po otènnere calecuna cosa no própriu meritada, a praxere; si narat fintzes in su sensu de istare in asséliu, firmos, pausandho Synonyms e antonyms abbigare 1, aggrundhare, apaltare, apigai, arrociare, arrundhare, crancare, frànghere / acobiai, amparai, apojai, assebiai, assussegai Sentences a inue su póveru si apozat daghi no at inue si apozare? ◊ no podindhe in sa pinneta mi apozo in d-unu chercu! ◊ cussos pecos sont acuconaos dae su fritu apozaos inue bi at corcadorza ◊ ti fuent fizos tuos pro chircare sidhados aterue, apozados a upas de tristesa 3. apolladí, ca mi fais pigai fúrrius de conca! (M.A.Cappai)◊ su pentzamentu no mi at lassau apollai in totu noti!◊ si tenit sonnu giai si apògliat!◊ cussos tzérrios no lassant apogiare a nemos in biginau!◊ connada mia iat basau su nebodedhu e si fut apollada inguni, istrantaxa, incillia e muda Etymon itl. appoggiare Translations French s'abriter, se protéger English to protect oneself Spanish refugiarse, ampararse Italian ripararsi, protèggere German sich flüchten, beschützen.

apompài, apompàre , vrb Definition fàere braga, su si pentzare bellos meda o àteru deasi Synonyms e antonyms bragai, impazosire, impompare, impomponare, sisirinare Etymon srd. Translations French se pavaner English to strut about Spanish pavonearse Italian pavoneggiarsi German sich brüsten.

apònnere, apònniri , vrb: opòniri Definition su si pònnere contras a calecuna cosa, contras a ccn., abbetiare contras, arrespòndhere a un'acusa, a una crítiga, e si narat fintzes in su sensu de fàere diferéntzia manna de duas cosas, coment’e unu èssere a parte contrària; betare o atribbuire calecuna cosa a ccn., fintzes coment'e acusa, curpa / pps. apostu Synonyms e antonyms resistiresí / atepònnere / incurpare Sentences no mi aponzo a su chi faghes ◊ rie cantu cheres, ca no mi aponzo ◊ comente si ant a apònnere a tantas màssimas avelenadas? ◊ sos "rujos" chi s'aponent a su male sa zente sarda nachi no est bona! ◊ sa paràula est zada: chi nessunu si aponzat! 2. mi aponent unu giubedhu e abbisoca mi lu probant! ◊ a isse li aponiant un'ebba furada ◊ a Pedru lu sunt aponzendhe cun Maria ◊ naraiat paràulas in latinu aponzèndhelas a unu peíderu ◊ est prus su chi dhi aponint chi no su chi est! Surnames and Proverbs prb: su cuadhu freau a sa sedha si aponit Etymon ltn. apponere Translations French s'opposer English to oppose Spanish oponer Italian oppórre, oppórsi German entgegenstellen, sich widersetzen.

aporàre , vrb Definition su si pigare dispraxere, èssere dispràxios, tristos, pònnere isporu, isarcu, fàere a tímere Synonyms e antonyms agiorrare Sentences su ràngulu ndh'etesi dai tronu e su chi aporat s'ànimu aorcadu ◊ pastores e massajos aporados nues de abba chircant sempre in chelu (G.Ruju) Etymon srd. Translations French tourmenter, angoisser English to afflict Spanish afligir Italian angustiare German quälen, sich betrüben.

aposentàe, aposentài, aposentàre, aposentàri , vrb Definition su si pònnere in s'aposentu (fintzes su si fàere mere de una cosa), su si firmare po istare; su si firmare in d-unu logu candho o cantu no si depet Synonyms e antonyms acuartierai, allogiai / apoderare, cotulare / pasare | ctr. isposentai Sentences sa televisioni megat de si ndi aposentai fintzas de is bisus de is piciochedhus 2. Fulanu si ch'est aposentau in domo de sa fémina ◊ funt andaus a si aposentai e bivi in cuss'arruga ◊ in su tronu de s'imperadore si ch'est aposentadu un'àteru ◊ cussa súrbile si est aposentada in su palatu de dommo cumonale 3. s'àcua, candu est trulla, boit lassada aposentai Etymon spn. aposentar Translations French s'installer English to house Spanish aposentar Italian alloggiare, installarsi German sich einquartieren.

apostài , vrb: apostare 1, apostari Definition istare firmos cuaos in calecunu tretu iscocandho e ibertandho a ccn. o un'animale po dhu cassare, po dhu sodigare, o àteru; carrare su laore a sa posta o eremàgiu; pònnere una posta a iscummissa / apostare de… = detzídere Synonyms e antonyms atrapare, impostai / carrugare Sentences sos caminos fint prenos de zente apostada pro bíere sos isposos ◊ si ficheit in conca sa bidea de l'apostare a fusile ◊ si aposteit in d-una roca, ispetendhe sos ladros cun su bestiàmine furadu ◊ mi ant apostadu fintzas a candho mi ant àpidu 2. su trigu si apostaiat in sa posta e poi si che gighiat pro l'arzolare 3. apostant de isposare e isposados si sunt Etymon itl. Translations French guetter English to lie in wait for Spanish acechar Italian appostare German sich auf die Lauer legen.

apressàre , vrb Definition fàere impresse, coitare de prus Synonyms e antonyms acadriare, acoidai, apressurare, impressire | ctr. istentare Sentences cuss'issudhu l'at fatu apressare su passu Etymon srd. Translations French presser English to hurry Spanish apresurar Italian affrettare German beschleunigen, sich beeilen.