incaminàre , vrb: incamminai Definition
cumenciare a andhare, cumenciare su camminu, su viàgiu, pònnere in o ammostare su camminu (bonu) de fàere; fàere andhare, bogandhoche a ccn.
Synonyms e antonyms
comentzari,
incarrebai,
tocai 1
Sentences
Deus at a incamminai is passus nostus in sa bia de sa paxi ◊ sa cussorza che fit atesu e si fit incamminadu luego ◊ sa chistioni si podit incamminai fàcias a su giustu ◊ candho creias chi fist arrivadu ti fist pagu prima incaminendhe ◊ s'afari est incamminau ◊ incamminarí e bai a s'ortixedhu!
2.
is serbidoras nci dhas apu incamminadas totu: sa cosa mi dha fàciu dèu
Translations
French
acheminer
English
to begin
Spanish
emprender el camino,
encaminar
Italian
avviare
German
sich auf den Weg begeben.
incaníre 1, incaníri , vrb, rfl Definition
fàere su cane, èssere malu, chentza làstima peruna, arrennegare che cane
Synonyms e antonyms
incaniare
Sentences
sa malasorti si est incania cun Mariedha de sa primu dí chi at biu sa luxi, scedada!(G.Ortu)
Etymon
itl.
incanire
Translations
French
s'acharner
English
to be pitiless
Spanish
ensañarse
Italian
accanirsi
German
sich erbosen.
incarài, incaràre , vrb rfl: incorare 1 Definition
coment'e bogare sa cara, essire in calecunu logu (es. genna, fentana, muru), andhare a bíere / èssiri a incaracua = a su cua cua, faghíndhesi bídere, incarèndhesi, e torrèndhesi a cuare, apartare
Synonyms e antonyms
acarare,
acerare,
acontrare,
acrarare,
afaciai,
imbraconare,
inciarare,
infaciai,
ingiarare,
iscampiare
| ctr.
cuai
Sentences
caminu caminu totus s'incarant in su portale cun su pratu prenu de trigu po is isposos e augurare vida bella e errichesa ◊ candu passat tzerriendu, totus s'incarant a castiai ◊ unu pilloni si est incarau in su niu ◊ sa spaciada de mammai no mi lassàt incarai mancu in s'oru de s'enna ◊ sa luna si est incarada in su celu ◊ incaraisidhoi a biri ita est cussu chi s'intendit!◊ apo pichiadu e si est incorada a sa ventana
2.
donadhi unu cimingionedhu de pani ammodhiau pagu pagu incarau in su tzúcuru!
4.
Etymon
srd.
Translations
French
se montrer
English
to show oneself
Spanish
asomarse
Italian
affacciarsi
German
sich zeigen.
incarrebài, incarredài, incarrelài, incarrelàre , vrb: incarrerai Definition
cumenciare calecuna cosa, aprontare una faina, cumenciare a andhare, pigare s'orruga o su camminu po andhare a logu, ghiare o fàere andhare a una filada fintzes in su sensu de giare annestru, imparu, currègere su cumportamentu; pònnere a filera
Synonyms e antonyms
abbiare 1,
abiai,
comentzari,
coviare 1,
imbrocare,
impostai,
incaminare,
irvinghinzare,
temperare,
tocai 1
| ctr.
iscaminai
Idioms
csn:
i. una faina, una festa = comintzare una faina, una festa; èssiri piciochedhu incarrerau = piciocu mannu; incarrerai a ccn. = dàreli annestru, briga, fàgherelu andhare o èssere adderetu, fintzas catzarechelu; su tempus est incarrerendu = est benindhe, est bénnida s'ora, s'est faghindhe tardu, ch'est colendhe; incarrebendi a… (una tzerta ora, tempus) = faci a… a oras de…; incarrelàresi bi'e… = comintzare a tucare a sa bandha de…, incarrerai a andai a…; portai sa brenti incarrerendu = creschindhe, ingrassendhe; no incarrerist! = no comintzes, no torres a comintzare (a chircare chistiones, murrunzare, e gai)
Sentences
ias giai serrau is ogus po t'incarredai citiu faci a su soli…◊ a passu a passu si est incarrerau faci a domu ◊ andeus a biri no siat incarrerendu a innòi ◊ in monti incarreramu su bestiàmini e dèu mi setzemu a ligi ◊ est incarrebau totu a passu de portanti ◊ piciochedha de doxi annus drommit in su letu de sa mama… gei mi dh'emu incarrerada! ◊ apu incarrebau in su mori de monti po ti atobiai ◊ incarrelamus a cara a s'oriente
2.
s'ischiliai de unu muntoni de genti chi dhoi fiat benia iat incarrerau s'intrada de su palàtziu, is iscaberas, ascensoris, ufícius
3.
si seus cravaus apari e eus incarrerau a si basai ◊ de sa dí mammai at incarrerau a tenni pensamentus ◊ at incarrerau a tocai su tratori totu timi timi ◊ duas diis dhui funt… istau ca est incarrebendi cuatru mesis! ◊ cumentzai a si codromingiai ca s'ora est incarrebendi! ◊ sa cummédia incarrerat immoi ◊ incarrerat a proi… e at fatu una strossa
4.
prus incarrerat s'edadi e prus benint is maladias ◊ tzia Vitória est incarrerendi a is cent'annus ◊ est incarrerendi s’ora de prandi
Etymon
ctl.
encarrerar
Translations
French
acheminer,
s'acheminer
English
to route
Spanish
arrancar,
encaminar
Italian
instradare,
avviarsi
German
sich auf den Weg begeben.
incartài , vrb: incartare Definition
imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada
Synonyms e antonyms
imbodhiai
2.
su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos
3.
no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu
Etymon
srd.
Translations
French
envelopper
English
to come to a written agreement
Spanish
envolver,
encartar,
encartarse
Italian
incartare,
obbligare uno con scrittura,
fare un patto col diàvolo
German
in Papier einpacken,
einen Vertrag schließen,
sich dem Teufel verschreiben.
incèndhere, incènnere , vrb: inchèndhere,
inchènnere Definition
allúere su fogu, pruschetotu foedhandho de su forru; nau de s'ànimu, de sa mente, provare unu sentidu forte, biu / pps. inchesu
Synonyms e antonyms
achèndhere,
allúere,
allumae,
atzèndhere,
impampidhare
| ctr.
istudare
Idioms
csn:
linna de i. = linnixedha fini po allumai fogu; inchèndhere frammas a… = tzacare, pònnere fogu
Sentences
mentras tziu Missente fit inchendhendhe su focu, deo ascurtabo in mesu a sa cuzicura ◊ inchendhide su fogu! ◊ a cussa vidha li aviant inchesu frammas
2.
s'inchendhides s'ispera ant a lúghere torra custas cortes ◊ sos pitzinnos s'inchendhent iscurtandhe su contu (A.Mura)◊ a vinti annos cudha fiama m'inchendhiat totu ◊ de poeta sas peràulas cheria candho sa mente inchesa est de amore! ◊ si li est inchesa sa cara candho l'ant dimandhata ◊ su tzocu de s'istuturrada inchendhiat s'istànsia
Etymon
ltn.
incendere
Translations
French
incendier,
enflammer
English
to set on fire,
to fire
Spanish
incendiar,
inflamar
Italian
incendiare,
entusiasmarsi
German
anzünden,
sich begeistern.
inchietàe, inchietài, inchietàre , vrb Definition
pigare o giare arrennegu; segundhu de ite si narat, avolotare
Synonyms e antonyms
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
collobbiare,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai
Sentences
is fuedhus dhus eus ammesturaus a itzérrius candu si fiant inchietai ◊ irrocat che pidore e s'inchietat chi est unu cavanile!◊ tzieta s'inchietat narendi: "Mammai, Santu Pedru est su santu de is piscadoris!"◊ ma poita dha fais inchietai a mamma tua?◊ non t'inchietes, fipo brullandhe!
2.
"Maria Cinisu, movidí ca a niscinus istait bèni cussa crapita!", dhi naràt sa bídria po dha fai inchietai!◊ totu cussu chi li aiat contadu cussu pedidore l’aiat inchietadu
3.
fiat una noti sentza de luna chi su mari si fiat inchietau
Etymon
spn.
inquietar
Translations
French
se fâcher,
agacer,
s'indigner
English
to disquiet
Spanish
enfadar,
indignarse
Italian
inquietare,
sdegnarsi
German
ärgern,
sich ärgern.
inchighiristài, inchighiristàre , vrb: incixiristari,
incragaristai,
increghestare Definition
coment'e fàere o artzare sa crogorista, arrennegare, su si crèdere meda, bogare sa conca de su sacu foedhandho cun atza
Synonyms e antonyms
achibberare,
achighiristai,
altivai,
inchibberare,
inchighiridhare
/
abbetiae,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arrannegai,
collobbiare,
inchestare,
inchietae,
inchimerai,
incrabudhire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Sentences
at rispostu increghestèndhesi ca sos disisvios fint totu solu pro sos zòvanos ◊ mi furia incragaristada ancora de prus e ia crétiu de passai is dis prus orrorosas de sa vida
Etymon
srd.
Translations
French
se fâcher à mort,
remplir d'orgueil,
lever la crête
English
to fret and fume,
to make proud,
to get cocky
Spanish
alzar el gallo
Italian
adirarsi forteménte,
insuperbire,
alzar la crésta
German
sich erzürnen,
stolz werden,
den Kamm schwellen lassen.
inchimerài, inchimeràre , vrb: inchimeriare Definition
pigare chimera, pigare o giare arennegu, fintzes pònnere in conca calecuna idea a bisura de chimera
Synonyms e antonyms
abbetiae,
achibberare,
acroconai,
afutare,
airai,
aorcare,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
inchietae,
inchimerire,
infelai,
infuterare,
insutzuligai,
intziminire,
renignai
Sentences
sendhe míseru isciau, t'inchimeras e ti faghes padronu in prepoténtzia (P.Casu)◊ su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba ◊ si bulluzat su mare, dae subra l'inchimerant sas nues… in pag'ora est un'inferru! ◊ sas aeras inchimeradas no faghent isperare in dies bonas ◊ si inchimeras a mie, ti zuro chi non cantas prus in logu! (M.Z.Funedda)
Etymon
srd.
Translations
French
s'obstiner,
s'irriter
English
to be obstinate
Spanish
obstinarse,
empeñarse
Italian
incaponirsi,
alterarsi
German
sich versteifen,
sich erregen.
incruài , vrb: incrubai,
incrubare,
incuare,
inculbare,
incurbare,
incurbiai,
incurbiare,
incurvare Definition
abbasciare a un'ala, pònnere a un'imboe, culembru; abbasciare sa conca, indrúchere s'ischina a cara a denanti; su si indrúchere a ccn., a su chi bolet s'àteru
Synonyms e antonyms
ancrucare,
cruai,
incrunai,
inconchinare,
incrinire,
incrubedhare,
incrunai,
indortinare,
ingruxare,
palangai
| ctr.
arritzare,
istantargiai,
ficare
Sentences
m'incurvavo in sa funtana bufandhe a fruncu ◊ si est incrubau a ndi bodhí cosa de terra ◊ fit timendhe a s'incurbiare a cullire crocas ◊ su bentu est tirendi aici e sa mata s'incrubat a cussa parti ◊ zuchet s'ischina a unu cantzu a fortza de istare incurbiau ◊ incrua s'istrexu po pigai prus àcua a tassoni! ◊ totu sas matas s'incrubant ◊ apo incurbadu sa conca e mi so cagliadu
2.
su soli si nci fiat incrubendu
3.
no est de atzetare goi a conca incurbiada su chi nos benit o chi nos fachent!
Surnames and Proverbs
prb:
chie meda s'incúrviat su culu si li biet
Etymon
srd.
Translations
French
incliner,
pencher,
s'incliner,
s'humilier
English
to incline,
to bow,
to bend down
Spanish
inclinar,
agachar,
humillarse
Italian
inclinare,
chinare,
inchinarsi,
umiliarsi
German
neigen,
sich neigen,
sich erniedrigen.
incrudèschere , vrb: incruèschere Definition
provare dolore, dispràxere, fàere o essire peus, prus dolorosu; nau de cosas coendho o faendho, chi no coent o no essint bene / i. su male = impeorai
Synonyms e antonyms
dòlere,
dispiàchere,
incrèschere,
rànchere
/
incalèschere,
incancheriare
Sentences
si pecadu no atrogas su coro incrueschet ◊ cantu martirizu: su patire tou est piús incruéschidu!
2.
l'incrudeschet sa cundanna chi at iscontau
3.
su màndhicu at incrudéschiu ◊ sa pasta si est incrudéschia (G.F.Sedda)
Etymon
spn.
encrudecer
Translations
French
regretter,
aigrir
English
to regret,
to grow worse (harsh)
Spanish
doler,
exacerbar,
encrudecer
Italian
rincréscere,
incrudire,
inasprire
German
leid tun,
sich verschlimmern.
incuculàre , vrb: incugulare Definition
su si pesare o pònnere nues in s'aera; nau in cobertantza de unu, fàere in cara trista, séria, pentzamentosa
Synonyms e antonyms
abbudhonare,
annuai 1,
cuculare,
incumbuxae
| ctr.
isclarire,
ispalaciae
Sentences
isperemas chi no incúculet (G.M.Cabras)◊ gelu, bidhia e chelu incuguladu no tent esístere nemmancu in s'ammentu (S.Casu)
Etymon
itl.
incocollarsi
Translations
French
se couvrir de nuages,
s'assombrir
English
to cloud over
Spanish
nublarse
Italian
rannuvolarsi
German
sich bewölken.
incurài , vrb rfl: incurare 1 Definition
giacurare, su si pigare incuru de una cosa o chistione, su si dha pònnere a coro, faendhondhe contu, pentzandhodhoe cun contivígiu
Synonyms e antonyms
apensamentai,
apinnicare,
contifizare
| ctr.
trascurai
Sentences
iat impromítiu ca si nd'iat a èssi incurau cussu po is campanas ◊ eris parias pro me e oe no ti ndhe incuras! ◊ ghetadí in bratzus mius, no t'incuris de nudha! ◊ immoi no si nd'incuraus prus de totus custus daoris ◊ bene chi deo pacu mi ndhe incuro ◊ de custu dolore no mi ndhe incuro: l'agguanto, za no est forte!
Etymon
srd.
Translations
French
se donner la peine
English
to mind
Spanish
cuidarse
Italian
curarsi,
darsi pensièro
German
sich kümmern.
indeosàre , vrb: indiosai,
indiosare,
endiosare Definition
carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
ingeniai
Sentences
ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu
Etymon
spn.
Translations
French
s'embéguiner
English
to take a liking
Spanish
endiosar,
ensalzar
Italian
invaghirsi
German
sich verlieben.
indisichíre, indisighíre , vrb: intisichire Definition
bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agiummai coment'e consumare o ispaciare de sa tisichesa
Synonyms e antonyms
decaire,
derrúere,
disigare,
ilmarrire,
indisicare
Sentences
si est indisighidu pro sa ruina de sa famíllia
Etymon
itl.
intisichire
Translations
French
se consumer de chagrin,
dépérir
English
to pine away
Spanish
consumirse
Italian
consumarsi dal dolóre,
deperire
German
sich verzehren.
indúgi, indúgiri, indúgliri , vrb: indulli,
indúlliri,
indúxiri,
undúxiri Definition
indrúchere, fàere abbasciare (sa conca o àteru) a cara a un’ala nau prus che àteru de cosa longa o arta chi a su normale istat prantada; nau de gente, su si abbasciare e fintzes cèdere o tròchere a una fortza, a un’àtera volontade / pres. ind. dèu indullu; pps. indúgiu (in-dú-gi-u), indúgliu, indúlliu, indurtu
Synonyms e antonyms
abasciai,
aúlghere,
dòrchere,
incruai,
indrúchere,
indrughire,
indugi,
muciare
/
conchinare,
cumbínchere,
tzèdere
Idioms
csn:
i. a unu a fai ccn. cosa = conchinarechelu; i. is costas a ccn. = dàreli surra manna, cannire sas costas a ccn.; a conca indúllia = a conca incrubada; indugi sa cigirista = abbassiare sas pretesas
Sentences
is manus chi ti sonant campanas de pasca, o paxi, funt is chi t'indullint su ferru in centu ainas bonas (Danese)◊ femu làngia e m'indullemu che filu (Z.Sanfilippo)◊ indulliat is genugus fintzas a terra ◊ no seu dignu de m'indulli po dh'iscapiai is corriedhas de is crapitas ◊ dhi benit ammaròglia a s'indúgliri, si bolit papai!◊ indugit is ogros a terra e fait lavras de erriri
2.
mi at indúlliu a cambiai su cuntratu ◊ ammarolla dhi est bénniu a indugi sa cigirista!
Etymon
ltn.
indulgere (indulgeo)
Translations
French
fléchir,
céder
English
to give in (way),
to flex
Spanish
doblar,
ceder
Italian
flèttere,
cèdere
German
biegen,
sich ergeben.
infelài , vrb Definition
pigare o giare fele, arrennegu meda, tzacu
Synonyms e antonyms
abbetiae,
acroconai,
afelonare,
airai,
arrabbiai,
arragiolire,
arrannegai,
imbirdinare,
inchietae,
infelonae,
infelonire,
inferronai,
renignai
| ctr.
allegrare,
prexai
Sentences
seis narendindi, de tontesas, po mi acabbai de infelai, oi!…◊ a chini no faint infelai, pigadas a mandronia!… ◊ infelendi po is fillus seu, ca funt dimónius!
Etymon
srd.
Translations
French
se mettre en colère
English
to get angry
Spanish
irritarse,
enfadarse
Italian
adirarsi
German
sich ärgern.
infelloníri , vrb rfl: infelonire Definition
pigare fele, arrennegu meda, a s'airada, su si fàere a una píbera de s'arrennegu
Synonyms e antonyms
afelonare,
imbirdinare,
infelai,
infellonai,
trenesci
Sentences
si fuant infellonius ancora de prus e dhus boliant cundennai a morti ◊ s'infeloniat e sa mente sua no ischiat decídere su comente ◊ abarrit calmu ca no serbit chi s'infelonit!
Translations
French
devenir furieux
English
to become furious
Spanish
enfurecerse
Italian
inviperirsi
German
sich erbosen.
infollitài , vrb Definition
bogare fògia, isparare, nau de is matas
Synonyms e antonyms
follitai,
fozire,
ifogire,
infollai
| ctr.
irfozire
Sentences
sa matixedha chi apu prantau est infollitendi: isperaus chi apat pigau bèni!
Etymon
srd.
Translations
French
se garnir de feuilles
English
to leaf
Spanish
hojecer
Italian
méttere fòglie,
fogliare
German
sich belauben.
infrichíri , vrb rfl Definition
su si pònnere in mesu de cosas e chistiones angenas
Synonyms e antonyms
cotulare,
fichire,
infruncuai,
intraudhare,
intraudhulare,
intraugliare
Etymon
srd.
Translations
French
s'ingérer
English
to interfere
Spanish
entrometerse
Italian
ingerirsi
German
sich einmischen.