ingrussài , vrb: ingrussare Definizione essire o fàere prus grussu, crèschere de o sa grussària, nau fintzes de sa carena, de fémina príngia; nau de is errios, prènnere de abba candho calat a meda; a logos bolet nàrrere a ischedrare is muros / i. sa boxi = fàghere sa boghe russa, coment'e serragados Sinonimi e contrari introssai, introssiri | ctr. ifiniare, infinigae, insutiligai Frasi e sighit a frocare: su nie est ingrussendhe! ◊ fint úrigas sas naes ingrussàndhesi in d-unu modu raru (C.Longu)◊ cumprendusí fiat issa: dhi cresciant is titas, s'ingrussànt is ancas (I.Lecca) 2. is frúminis e is arrius si fiant ingrussaus bessendindi de is màrginis (S.A.Spano) 3. su veterinàriu at iscartau sa corada ca portàt su figau ingrussau ◊ sos dotores no adiant mai vistu unu coro ingrussatu che a su suo Etimo srd. Traduzioni Francese grossir, fortifier Inglese to grow stronger Spagnolo engrosar Italiano ingrossare, irrobustire Tedesco dick werden, sich stärken.

inrichíre , vrb: irrichire Definizione fàere o essire erricu, crèschere s'errichesa, sa siendha, s'interessu; giare o aciúnghere valore meda Sinonimi e contrari arricai | ctr. impoberire Frasi su chi de s'onestade est veru amigu, mancari chi tribàgliet, no irrichit ◊ niune si est mai irrichidu dai su trabàgliu sou 2. bos irricat de prendhas su diadema! ◊ sa poesia de sos mannos nostros est unu veru sidhadu chi no devimus fuliare ma impreare pro inrichire sa manera moderna de faedhare Cognomi e Proverbi prb: chie cheret irrichire in d-un'annu morit in bator meses Traduzioni Francese s'enrichir Inglese to get rich Spagnolo enriquecer Italiano arricchirsi Tedesco reich werden.

insabiài, insabiàre , vrb: issabiare Definizione callai a ciorbedhu, fàere o essire sàbios, lassare de fàere machines Sinonimi e contrari | ctr. ammachiae, dessessire Frasi una cosa aici de issu no mi dha iap’èssi mai aspetada: ma ci pentzu dèu a dhu fai insabiai! ◊ a bois cust'abba bos at issabiadu Traduzioni Francese devenir raisonnable Inglese to become sensible Spagnolo hacerse sensato Italiano métter giudìzio, rinsavire Tedesco vernünftig werden.

insuldíre , vrb: insurdire, issurdire Definizione pèrdere o fintzes fàere pèrdere sa capacidade de is origas, fintzes pèrdere is atuamentos, istare immadoinaos Sinonimi e contrari insurdai, insurdèssiri / ammadainare Frasi si depet pònnere ambaghe in orijas pro no ndh'essire issurdidu ◊ sezis buchimannas e ischides boghinare fintzas a insurdire!(G.Addis) 2. li at iscutu un'isbarriada de fuste a conca chi l'at insurdidu Traduzioni Francese devenir sourd Inglese to become deaf Spagnolo ensordecer Italiano insordire Tedesco taub werden.

intibbíri , vrb: intipie, intipire, intipiri Definizione essire o fàere cracu, istrintu, prènnere a isticu, tzatzare puru; fintzes tupare, a logos serrare (ma no deunudotu) un'apertura, o apèrrere unu pagu Sinonimi e contrari istibbire, stibbai / apabaglionare, impipai, tapire, tipiri / tupai | ctr. illascare Frasi su logu est intibbendudedhu de bellesa ◊ su tziu si at intipiu sa bértula de ebra ◊ is nuis s'intipint e calat s'iscuriu ◊ su sacu de sa palla cica de dhu intipiri 2. est unu boscu intipiu ◊ unu chelu est intipiu de istedhos 3. intipiri un'istampu me in su muru Etimo srd. Traduzioni Francese épaissir, devenir touffu, taller Inglese to thicken, to tiller Spagnolo entupir Italiano infittire, infoltire, tallire Tedesco dichter machen, dicht werden.

intingiàe, intingiài, intingiàre, intingiàri , vrb: intinzare Definizione carrigare de tíngia, genia de bobboi niedhu chi ponet a is matas e a is erbas in is puntas modhes o, segundhu, fintzes a is animales; in cobertantza, fintzes carrigare de àteru cunsiderau dannosu o pagu praghillosu Sinonimi e contrari impestai 2. su cani tuu fut carriau de púlixi e nd'at intingiau is mius puru (G.Mura)◊ is gerrunaderis funt intingiaus de dépidus, sentza mancu un'ispera!◊ depit èssi berus ca mi torru a intingiai cun d-un'ómini… abarru fiuda! Traduzioni Francese prendre la teigne Inglese to affect with ringworm Spagnolo coger la tiña Italiano intignare Tedesco von Motten zefressen werden.

intrassíre , vrb Definizione pigare o pònnere trassas, essire o fàere furbu Sinonimi e contrari ammassimare Etimo srd. Traduzioni Francese devenir rusé Inglese to sharpen s.o.'s wits Spagnolo espabilar Italiano scaltrire Tedesco schlau machen, schlau werden.

introssíri , vrb: intrussire, intrutzire Definizione fàere o essire grussatzu de carena, pagu artu e grussu, nau siat de gente e siat de animales Sinonimi e contrari atrossie, ingrussai, introssai Traduzioni Francese devenir trapu Inglese to grow squat Spagnolo achaparrarse Italiano intozzare, divenir tòzzo, tarchiato Tedesco plump werden.

irbambissiàre , vrb Definizione fàere o essire bambu, pèrdere sale Sinonimi e contrari abbambiai, ilbambiare, isbambiorare | ctr. salire Etimo srd. Traduzioni Francese dessaler Inglese to desalt Spagnolo desalar Italiano scipidire Tedesco geschmacklos werden.

irbariàre , vrb: irvaliare, irvariare, isvariare Definizione essire dae tinu, no arrexonare prus, essire macu deunudotu; dhu narant fintzes in su sensu de fàere atentzione a ccn. àtera cosa po abbacare dolore, dispraxere, afrigimentu Sinonimi e contrari ammachiae, dessessire, fatzellare, ibariae, ilgirare, iscansae, issentire, istinare, vogliare / disaviare, istrabiare 1 | ctr. atinai, atoare Frasi medas imbriagos irvàriant ◊ sas frebbas lu faghent isvariare ◊ sempre sàbia e prudente ses istada ma custa bolta ses isvariendhe ◊ sa vetzesa lu fit irvalianne ◊ totu su tempus colatu in galera l'at irvaliatu ◊ azummai ndhe irbàriat de su dannu chi at tentu in famíllia 2. at cumpresu cantu mannu fit su dolore suo e at chircadu de l'irbariare nàndheli cosa ◊ aggràssias chi mi sezis imparandhe: sinono s'àsiu mi diat irbariare! Etimo spn. Traduzioni Francese délirer, devenir fou Inglese to go mad, to rave Spagnolo desvariar Italiano vaneggiare, impazzire Tedesco irrereden, verrückt werden.

irfrebbàre , vrb Definizione essire sa frebba, passare sa callentura Sinonimi e contrari isfrebbire Etimo srd. Traduzioni Francese ne plus avoir de la fièvre Inglese to bring s.o.'s temperature down Spagnolo bajar la fiebre Italiano sfebbrare Tedesco fieberfrei werden.

isaboriàre , vrb: isciaborgiai, isciaboriai, sciaborai Definizione pèrdere o leare (o fintzes cambiare) su sabore bonu a is cosas de papare o de bufare Sinonimi e contrari sciapidai | ctr. assainetare, insaboriai Frasi no bi ponzas tropu abba ca isabórias su mànigu! Etimo srd. Traduzioni Francese dessaler Inglese to desalt Spagnolo desabrir, desaborar Italiano insipidire Tedesco geschmacklos werden.

iscadíre , vrb: scairi Definizione passare su tempus, bènnere su tempus istabbiliu po calecuna cosa / pps. iscadidu/iu, iscàditu Sinonimi e contrari scadèssiri Frasi cheret pagada sa bulleta de s'abba ca iscadit oe! ◊ est iscàditu su tempus: pérditu su dinare! 2. at codiau unu botedhu de sardina iscadia dae meda Traduzioni Francese échoir, expirer Inglese to expire Spagnolo vencer, caducar Italiano scadére Tedesco fällig werden.

iscansàe, iscansàre , vrb: iscansiare, iscantzai, iscasciare, iscassare, iscassiare, scantzai Definizione cambiare camminu, pigare àtera istrada, intrare a unu logu passandho in su camminu o in s'orruga, tirare una cosa a una parte; trantzire a una parte, fintzes lassare una cosa; pèrdere su sentidu, ammachiare po ccn. cosa Sinonimi e contrari cansai 1, ilmanchinare, irvertzare, stressiai / ammachiae, dischissiare, ischisciai 1, fatzellare, irbariare, vogliare Modi di dire csn: i. dae sedha = rúere dae cadhu; iscasciare a rídere = imbucare a ríere; iscasciare de una régula, de unu pretzetu, de una leze = iscassedhai, fartai Frasi candho pioet, iscàscias trazendhe cantu agatas ◊ no iscantzu prus de s'arrastu miu: su sardu in su coru dèu mi allogu! (M.Pani)◊ custu caminu che iscàssiat a Ulíana ◊ no si arrimant in su caminu vonu e iscàsciant in gúturos ◊ recuindhe semus iscansiados a sa funtana ◊ lu timiant e iscassaiant caminu si l'imbeniant ◊ no iscasses dae sa leze! 2. mergiani iscantzat s'arbei e ndi pigat s'angioni!◊ no est arrennésciu a iscantzai unas cantu iscoitadas de zirónia! 3. Fulana pro pagu no est iscasciada candho l'at lassada s'ammoradu ◊ sas rúndines fuent iscasciadas ◊ de unu chi s'est iscassatu narant "Meschinu!"◊ seo a dolore de conca iscassianne! 4. mastru Tilipu iscàsciat a rídere, cantu at intesu su contu ◊ dae custu lutrinzu no si podet iscasciare Etimo srd. Traduzioni Francese tourner, sortir, esquiver, devenir fou Inglese to sidestep, to go mad, to deviate Spagnolo doblar, torcer, apartarse, enloquecer Italiano deviare, scansarsi, impazzire Tedesco abweichen, ausweichen, wahnsinnig werden.

ischissiài, ischissiàre , vrb: schisciai 1 Definizione fàere a ischíssiu, essire fora de sèi, pèrdere sa conca po calecuna cosa (dolore, amore, àteru), pràghere meda Sinonimi e contrari abbaradhare, ammachiae, delliriare, dessessire, dischissiare*, fatzellare, irbariare, iscansae, issentire Frasi si est ischissiendi a dolori de dentis ◊ s'immensu de su creadu t'ischíssiat s'ànimu ◊ no m'ischissis su sentidu! ◊ m'ischíssiu chi non ti biu! 2. gatu a pisci ingustada bandat ischissiada candu pigat su fragu!(S.Corona)◊ ballus, befas, cantus e sonus sunt divertimentus chi ischíssiant sa genti Traduzioni Francese devenir fou Inglese to go crazy Spagnolo enloquecer Italiano impazzire Tedesco verrückt werden.

iscorigài, iscorigàre , vrb: iscuriai, iscuriare, iscuricare, iscurigai, iscurigare, scurigai Definizione essire o fàere iscuru, nau de sa die, apustis chi si ch’est intrau su sole Sinonimi e contrari imbugiare, indenotire, iscurèssere, murinai | ctr. abbrèschere, illuchèschere Modi di dire csn: avb.: iscúriga no iscúriga = cumentzendi a iscurigai; iscurighendhe = s'ora chi est faghíndhesi iscuru, itl. all'imbrunire Frasi mi parit chi s'iscorighit sa luxi e no nci siat àturu che prantu (B.Lobina)◊ inue si l'iscúrigat si corcat ◊ parentes istimados e amigos, cudhos chi lughiant che isprigos, mi ant cussos su logu iscuriadu! (B.Sulis)◊ de sos tres annos chi si est atzegadu, pro issu su logu si est iscuriadu ◊ toca, càstia cummente istat nonna tua e torra a innoje prima de iscorigare!◊ abarra cun nosu, ca est iscurighendu, aspeta ca cenaus! 2. candu at cumpréndiu ca su distinu de custu fillu fut malu si dhi est iscorigau su coru 3. in foras fiat giai iscorigau mortu 4. semus assupridos a bidha iscurighendhe Terminologia scientifica sdi Etimo srd. Traduzioni Francese faire nuit Inglese to darken Spagnolo anochecer Italiano farsi nòtte, annottare Tedesco Nacht werden.

medràre , vrb Definizione mediare in is maneras de fàere, in su cumportamentu, callai a cerbedhu, imparare a èssere méngius Sinonimi e contrari afrenai, arregulai, insabiai, medrire, moderai Etimo spn. medrar Traduzioni Francese s'assagir, revenir à la raison Inglese to recover one's wits Spagnolo sentar la cabeza Italiano rinsavire Tedesco wieder vernünftig werden.

nàscere, nàschere , vrb: naschi, nasci, nàsciri, nàssere, nassi Definizione bènnere (e fintzes batire) a su mundhu, cumenciare una vida noa, abbandha, coment’e persona o àteru èssere distintu (animale, erba, mata), nau fintzes po fàere naschire; essire, àere cuménciu, dipèndhere o bènnere de calecuna cosa, de unu logu, de ccn. / pps. nàschidu, nàsciu (nà-sci-u: nàsciu = nà-sciu, 1ˆ p. sing. ind. pres.), nàssiu, ger. naschendhe, nascendho; aus. èssere, ma cun 3ˆ pers., e cun sugetu indeterminau, fintzes àere (e, si cumprendhet, candho tenet valore transitivu) Sinonimi e contrari inceurrare, naschie, tudhire / comentzari, depèndhere | ctr. mòrrere / acabbae Modi di dire csn: nàsciri bistiu = èssere afortunadu; nàsciri a una brenti = nàschere a croba, duos paris (nadu de cristianu o de animale) Frasi niune naschet imparadu ◊ ocannu bi at nàschidu criaduras meda ◊ de cussu chi apu seminau at nàsciu unu fundu innòi e unu in cudhei ◊ sa chibudha est totu naschindhe ◊ dèu fua che a sa dí chi fua nàscia ◊ si sunt cojados e lis at nàschidu fizu puru ◊ sa mamma chi dh'at nàsciu! ◊ sa mamma unu tempus a sos fizos dhos naschiat in s'istoja ◊ us crabitus furint totu nascendho ◊ cun custu sicore no bi naschet su sèmene ◊ apenas torraia a domo guasi a prepoténtzia torraiat a mente sa limba chi aia imparadu naschendhe ◊ petzi bi at nàschidu erba in cussu terrinu ◊ medas nascint istrupiaus ◊ fio pentzanno ca benit a nàscere innoje!◊ sa die dèu potzu nai ca seu torrada a naschi ◊ bos apo biu nassenno 2. in cussa roca bi naschet una camba de abba ◊ a sa fata de sa die naschet su sole ◊ ndi at a nasci una tribbulia manna Etimo ltn. nascere Traduzioni Francese naître, faire naître Inglese to be born, to spring up Spagnolo nacer, surgir Italiano nàscere, sórgere, originare Tedesco geboren werden, zur Welt kommen.

naschíe , vrb: naschire, nassire Definizione bènnere a su mundhu, cumenciare una vida noa, abbandha, coment’e persona o àteru èssere distintu (animale, erba, mata), nau fintzes in su sensu de batire a su mundhu, fàere naschire; essire, àere cuménciu, dipèndhere o bènnere de calecuna cosa, de unu logu, de ccn. / pps. naschiu; ger. naschindho Sinonimi e contrari inceurrare, nàschere*, tudhire / comentzari, depèndhere, essire | ctr. mòrrere / acabbae Frasi custos pitzinnos de como los naschis, los pesas, los vestis, e issos mancu vae innoromala! ◊ bochint sos fizos prima de naschire pro sa fadiga de los pesare! ◊ in cuile fiant naschindho is angiones ◊ sos fizos dhos naschiant in terra in s'istoza Traduzioni Francese naître Inglese to be born, to come up Spagnolo nacer Italiano nàscere Tedesco geboren werden, zur Welt kommen.

nastalàre , vrb Definizione pònnere sa nàstala, pàschere s'orrobba sa nàstala; fàere dannu, distrúere Sinonimi e contrari abbrumai, arnai, imbremigai, infarraciai, pipionire, pubujonare Etimo srd. Traduzioni Francese se miter Inglese to moth-eaten Spagnolo apolillar Italiano tarmare Tedesco von Motten zerfressen werden.

«« Cerca di nuovo