A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ahn! , iscl Definitzione foedhu, isclamu, de meravígia, ma chi si narat fintzes po ammiru o dimandha Frases ahn, gai puru est?! ◊ ahn, si cres a isse, tue, za!…◊ ahn, immoi apu cumpréndiu! ◊ ahn, intesa l'as: bae chi cun megus pagu bi brullas! ◊ ahn? comente as nadu? ◊ ahn, tandho istas friscu tue, mih, s'ispetas a mie!…◊ ahn… arrutu ci ses?! Tradutziones Frantzesu ah! Ingresu ah! Ispagnolu ¡ah! Italianu ah! Tedescu ach!

ài àere

aibbàdu , pps, agt: aibbau Definitzione de aibbare; chi tenet disígiu mannu, chi est prexau, cuntentu Sinònimos e contràrios assorjoladu, inganatzidu, suadu / allegru, pregiau, pregiosu 2. sa mama est aibbada po sa bénnida de sos fizos emigraos ◊ sas bacas e bitellos aibbados isbufant a sero e a manzanile ca de ervas licorosas sunt tatados (M.Dore)◊ como so aibbadu de ischire su segretu! 3. cussu est unu macu aibbau! ◊ già isco sas bostras curreladas e comente giamades cun sos tzinnos, pro ca sezis che macas aibbadas Ètimu srd.

aibbàre , vrb Definitzione batire sa gana manna de calecuna cosa Sinònimos e contràrios imbozare, inganatzare, inganatzire Frases so ammajadu: sas movitias tuas mi ant aibbadu! (A.M.Pinna)

aibbàu aibbàdu

aíci , avb: ainci, aitzi Definitzione deosi, de custa o in custa manera, ma fintzes in cussa manera, deasi, comente naro geo, comente naras tue / aici etotu = su matessi, su própriu Sinònimos e contràrios aggae, asi, asiche, deasie, diasinchi, goe Frases Babbu nostu, siat fata sa volontadi tua comenti in su celu ainci in sa terra! ◊ aitzi si narat in sadru! 2. dhu cunsideramus aici etotu, mancai siat peus de nosu Ètimu ctl. així Tradutziones Frantzesu ainsi, comme cela Ingresu so Ispagnolu así Italianu così Tedescu auf diese Weise.

aíciu addízu

aícu , nf Sinònimos e contràrios ficu Frases si li artziaiat sa brénnia de godhire aicu, àchina, intraiat a sa prima vintza e si ne fachiat una pasta ◊ s'aicu bianca de s'àtera die no la contas?

aidatonàrzu , nm: bidatonarzu Definitzione su chi badrat o càstiat s'aidatone, su sartu semenau Ètimu srd.

aidatòne , nf, nm: ajudatone, beidatone* Definitzione de totu su sartu de una bidha, sa parte chi si prennet a laore, a duos annos a duos annos a fúrriu cun s'àteru mesu de custa parte etotu Sinònimos e contràrios | ctr. pabadili Frases in coro meu nendhe "Su narvone mi at a dare de trigu sa provista" ca fit su menzus de s'aidatone ◊ cuntzedi a sos devotos chi ti onorant, intro e fora de su tou ajudatone, serenidade, salude e fortuna! Terminologia iscientìfica sntz, msg.

aideàu abbideàu

aídi , nf Definitzione sa linna chi bogat s'àghina Sinònimos e contràrios bide*, salmentu Frases s'àxina pendulàt de aidis artas che matas ◊ ant prantau is aidis in logu seguru.

àidu àghedu

àidu 1 , agt: àvidu Definitzione nau de ccn., chi iat a bòllere totu isse Sinònimos e contràrios abbramidu, apedhiosu, assuriu, asuriosu, aulidu, codiciosu, spedhiosu / fuliosu, fúliu, fúrridu Maneras de nàrrere csn: salamuja àida = salida meda; boza, gana àida = disígiu mannu, ispédhiu; èssere àidu faedhendhe, andhendhe = fuedhai meda, andai lestru 2. est dulche s'anninnia cun tegus in s'àida majia de su bisu tou! 3. Badora si fit isprumonanne currenne, ma su carretone fit prus àvidu ◊ no est àvidu currenne mancu cantu bastat a tènnere su lèpore (A.Pau) Terminologia iscientìfica ntl Ètimu itl. avido.

àidu 2 àbidu

aifàtu afàtu

àiga , nf: alga, àlgia, àlica, àliga, arga Definitzione totu su chi est de fuliare, nau fintzes a disprétziu e innóriu de unu assimbigiau a s’àliga; una de is erbas chi creschent in mare, àliga de mari o pallamarini (Posidonia oceanica); persona de dispretziare po su fàere chi tenet (cun custu significau si faet su pl. puru) Sinònimos e contràrios abighíngiu, algúmini, mundhadura, scovadura / cdh. alga / brutura, ludrinzu / argamile, ascamile Maneras de nàrrere csn: fàghere arga = imbrutai su logu cun s'àliga, fai cosa chi imbrutat su logu; betare a s'arga una cosa = fuliaidha; leare, tratare a ccn. che arga = chentza rispetu perunu, chentza ndhe fàghere contu Frases no timast ca gei no dhui apu a fai àiga dèu, in domu tua! ◊ no ti ponzas intro de domo a innetiare cussa cosa, ca faghes arga! ◊ s'arga che cheret mundhada, collida e frundhida ◊ un'arga mi che at intrau in s'ocru ◊ arga in s'ogru che zuto: beni ca mi che la bogas! ◊ candho impreas su dossu in sas modas feas, ti ruet subra tua etotu che àlgia ◊ s'arga chi catzaiat dae prummones fit groga 3. abbàida ite mi at fatu cuss'arga de bighinu! ◊ arga de muntonarju, cussa est fàvula tua! ◊ bi ndh'aiat de li frigare su pè in bula, a cuss'arga, pro su chi at fatu! ◊ cussos sunt argas, sunt, petzi ischint a fàghere male! 4. a su babbu e a sa mama los istúpiat in cara e lis imbolat cant'àliga agatat ◊ sigheit a nàrrere contras a cudha carrèndheli cant'arga bi aiat in su muntonarzu ◊ dontzi via lu pissichiat, pro su bufu, e li ammuntonaiat arga de sete muntonàglios! ◊ sont che àlgias de muntonalzu Sambenados e Provèrbios prb: s'àliga currit a su muntronaxu Ètimu ltn. alga Tradutziones Frantzesu ordures Ingresu garbage Ispagnolu basura Italianu immondézza Tedescu Müll.

aighestólu aghentólu

aígiu addízu

aigudhéi acudhàe