A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

aíndhe aèndhe

ainfàtu afàtu

aingài, aingàsi , avb Sinònimos e contràrios aggae, aici, degai, dedeai, degai | ctr. dedeoi Frases aingai ti pensant macu! ◊ a Sa Caladòrgia in bidha dhi narant aingasi poite dhue tenet una calada manna.

aingósi , avb Definitzione in custa manera Sinònimos e contràrios aggae, aggoi, aici, bosie, dedeoi, goe | ctr. aggae, dedeai.

ainía , nf Sinònimos e contràrios manera Frases is antzianus po fai passai sa timoria a is piciochedhus costumant a cantai a custa ainia (D.Maccioni)◊ si est connotu sèmpiri a custa ainia.

ainínu , agt Definitzione de àinu / a s'ainina = comente faent is àinos Frases s'imbolat a s'ainina in s'erba frisca Ètimu srd.

ainnànti, ainnàntis , avb Definitzione inditat logu a ue unu est abbaidandho; tempus antibitzau a paragone de un’àteru / leae ainnanti a ccn = antibitzaresiche, colarecheli prus addainanti Sinònimos e contràrios ananti, daenante / innante | ctr. apabas / apusti Frases pensamentosu mi apunto in su caminu candho mi rujas ainnanti, pitzinna ◊ tui costumas ca ti bolis ainnantis in prus de unu divagu 2. ainnanti mi ndi lassu segai su tzugu, po fai una cosa de aici! ◊ cussos funt assumancus chimbanta annos ainnanti nostu Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu devant, avant Ingresu before Ispagnolu delante, antes Italianu davanti, prima Tedescu vorn, vorher.

ainnàtza ainàta

ainnúa, ainnúi , avb Sinònimos e contràrios aumbe, innoi Frases ainnua ses andendi, Antonicu? Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu où Ingresu where Ispagnolu adonde Italianu dóve (mòto a luògo) Tedescu wohin?, dorthin

ainòche!, ainòghe! , iscl Definitzione a inoche (Benei ca tèngio bisóngiu de agiudu! No arrennèscio a solu!): tzérriu chi si betat candho unu est in apretu mannu e tenet impresse bisóngiu de s'agiudu de àtere Sinònimos e contràrios agitóriu! Frases ainoche, ainoche, acudide ca mi sunt bochindhe! Tradutziones Frantzesu au secours! Ingresu help! Ispagnolu ¡socorro! Italianu aiuto! Tedescu Hilfe!

aíntro, aíntros, aíntru, aíntrus, aínturu , avb, prep Definitzione in sa parte de mesu, de mesania de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus = tra su cuménciu e s'acabbu de calecuna cosa); in cobertantza, logu de isserru, presone / aintr'e mesu de… = intro de…, in mesu de…; innòi aintru, ingunis aintru = intro de custu logu inue semus, intro de cussu logu; aintro de issoro = aintru de issus; aintru de note, aintru de àrbure, aintru de letu Sinònimos e contràrios drainto, inintro, intro / prasoni | ctr. fora Frases aintru dhoi fut su serbidori ◊ càstiu a parti de aintru ◊ intrade aintro ca bos cómbido! 2. sa pòbara fémmina est abarrada aintru de su monti ◊ Deus bit aintru nostu 3. che l'ant tzacadu aintro pro sa fura chi at fatu ◊ is carabbineris pinnicant aintru sa genti cument'e meurras in s'arretza de su pillonaju 4. seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintr'e mesu de noti Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dedans Ingresu inside Ispagnolu dentro, adentro Italianu déntro Tedescu darinnen, in, innerhalb.

àinu , nm: àniu Definitzione animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas, unga totu a unu, de naturale unu pagu tostorrudu, pesau e domau po si ndhe serbire a trebballare, cicire a cuadhu, carrare cosa: arratza distinta s'à. sardu, de carena minore (prus che àteru múrinu o in colore de castàngia, ma agiummai biancu in bentre), e mescamente s’arratza de S'Asinara, areste e biancu deunudotu de intina; nau a befe o in cobertantza, chie no atuat a sa cosa e tocat a si dha nàrrere, chie no ischit o no imparat: est fintzes símbulu de passiéntzia meda, de trebballu a tropu; tanti de cosa chi podet carrare o carrigare un'àinu Sinònimos e contràrios borricu, burràgliu, burriolu, chidolu, cocitu, cotzi, mobenti, poledhu, uncónchinu Maneras de nàrrere csn: samunare sa conca a s'à. = fai una cosa (donai avertimentus) totu in debbadas; fàghere s'arba a s'à. (nau de aina e in cobertantza) = èssiri ingurrada, no segai própiu nudha; èssere che a s'à. in falada = candho l'afilat a una cosa no sessat prus; tue e s'àinu, duos, isse e s'àinu, duos = manera ‘delicada’ de nàrrere "ainu" etotu a unu pro su fàghere o sos atuamentos, sa paga abbistesa, chi at tentu; àinu chi no molet a culu ponet = no triballat ma intantu mànigat e ingrassat (ponet lardu) Frases animale dortu, s'àinu, lampu! ◊ est restadu che faladu dai sas aeras, cofusu che àinu mazadu a conca ◊ trabàglia che àinu e màndhiga che cavaglieri! ◊ tziu Lore tenet un'àniu nighedhu 2. sos àinos, za ndhe faghides de cosa si no b'at chie a bos lu trubbare!…◊ semus istracos che àinu, tota die intrendhe linna ◊ cascàvias fintzas s'àinu cun custa chistione! ◊ cosa gai l'ischit fintzas s'àinu meu! 3. fato un'àinu de linna pro sa cota de su pane ◊ babbu at batidu un'àinu de olia 4. a nàrrere cosa a tie est a samunare sa conca a s'àinu Sambenados e Provèrbios prb: fintzas s'àinu at sa virtude sua ◊ menzus a cadhu a s'àinu sú chi no a cadhu de cadhu anzenu Terminologia iscientìfica anar, anall, equus asinus Ètimu ltn. asinus Tradutziones Frantzesu âne Ingresu ass Ispagnolu burro, asno Italianu àsino Tedescu Esel.

aíra , avb, nf Definitzione a ira, a meda, cun fortza; fintzes airu, arrennegu cun calecunu Sinònimos e contràrios pragabunta, subercamenti Frases est proindhe air'aira ◊ l'istimat aira ◊ s'olia in terra bi est aira 2. lassa sas airas! ◊ s’aira de su Segnore si at a allúghere contra a vois e vos che tiat ispèrdere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu énormément, intensément Ingresu very much, intensely Ispagnolu muchísimo, intensamente Italianu moltìssimo, intensaménte Tedescu sehr viel, intensiv.

àira aèra

airàda , nf Definitzione parte de una bíngia candho in custa, in logos de costera, dhue faent muros a istúturu po fàere arresurtare sa parte prus pagu in calada; su tretu inue, in is terrenos, girant is boes (o su tratore) arandho e fintzes sa tula chi si arat e sèmenat Sinònimos e contràrios birada, biradorzu, eirada, ghirada Terminologia iscientìfica msg, bng.

airadítu , agt Sinònimos e contràrios airósigu Ètimu srd.

airadòre , agt, nm Definitzione chi o chie si arrennegat deretu Sinònimos e contràrios airósigu, arrennegaditu | ctr. pascenscile Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd.

airàdu , pps, agt: airatu, airau Definitzione de airare; avb: a s’airada = a meda, a ira Sinònimos e contràrios fuliosu, spiotau / arrennegadu 2. mi das a bídere àbbidos de santu sendhe chi ses a sa vida airada ◊ est mortu suta de su pè de su cadhu airadu ◊ su trenu est coladu catzendhe fogu e fumu che airadu ◊ su cane de su padronu si pesaiat reu mossighendhe airadu (G.A.Cossu)◊ su mare est airadu chi ndhe tremo che canna 3. s'ómine areste benit masedu ca timet chi airadu est su Segnore ◊ dormi, sa prendha mia, no istes airada! Tradutziones Frantzesu impétueux Ingresu violent, raging Ispagnolu impetuoso Italianu impetuóso, irruènte Tedescu heftig.

airài, airàre , vrb Definitzione su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda Sinònimos e contràrios abbetiae, acroconai, afutare, afuterare, allulluriai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare | ctr. apachiare, asselenare Frases ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu! 2. custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore Ètimu ctl., spn. airar Tradutziones Frantzesu se mettre en colère Ingresu to irritate Ispagnolu irritarse, airarse Italianu adirare Tedescu sich ärgern.

airàtu, airàu airàdu