A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

aíndhe aèndhe

ainfàtu afàtu

aingài, aingàsi , avb Sinonimi e contrari aggae, aici, degai, dedeai, degai | ctr. dedeoi Frasi aingai ti pensant macu! ◊ a Sa Caladòrgia in bidha dhi narant aingasi poite dhue tenet una calada manna.

aingósi , avb Definizione in custa manera Sinonimi e contrari aggae, aggoi, aici, bosie, dedeoi, goe | ctr. aggae, dedeai.

ainía , nf Sinonimi e contrari manera Frasi is antzianus po fai passai sa timoria a is piciochedhus costumant a cantai a custa ainia (D.Maccioni)◊ si est connotu sèmpiri a custa ainia.

ainínu , agt Definizione de àinu / a s'ainina = comente faent is àinos Frasi s'imbolat a s'ainina in s'erba frisca Etimo srd.

ainnànti, ainnàntis , avb Definizione inditat logu a ue unu est abbaidandho; tempus antibitzau a paragone de un’àteru / leae ainnanti a ccn = antibitzaresiche, colarecheli prus addainanti Sinonimi e contrari ananti, daenante / innante | ctr. apabas / apusti Frasi pensamentosu mi apunto in su caminu candho mi rujas ainnanti, pitzinna ◊ tui costumas ca ti bolis ainnantis in prus de unu divagu 2. ainnanti mi ndi lassu segai su tzugu, po fai una cosa de aici! ◊ cussos funt assumancus chimbanta annos ainnanti nostu Terminologia scientifica tpc Etimo srd. Traduzioni Francese devant, avant Inglese before Spagnolo delante, antes Italiano davanti, prima Tedesco vorn, vorher.

ainnàtza ainàta

ainnúa, ainnúi , avb Sinonimi e contrari aumbe, innoi Frasi ainnua ses andendi, Antonicu? Etimo srd. Traduzioni Francese Inglese where Spagnolo adonde Italiano dóve (mòto a luògo) Tedesco wohin?, dorthin

ainòche!, ainòghe! , iscl Definizione a inoche (Benei ca tèngio bisóngiu de agiudu! No arrennèscio a solu!): tzérriu chi si betat candho unu est in apretu mannu e tenet impresse bisóngiu de s'agiudu de àtere Sinonimi e contrari agitóriu! Frasi ainoche, ainoche, acudide ca mi sunt bochindhe! Traduzioni Francese au secours! Inglese help! Spagnolo ¡socorro! Italiano aiuto! Tedesco Hilfe!

aíntro, aíntros, aíntru, aíntrus, aínturu , avb, prep Definizione in sa parte de mesu, de mesania de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus = tra su cuménciu e s'acabbu de calecuna cosa); in cobertantza, logu de isserru, presone / aintr'e mesu de… = intro de…, in mesu de…; innòi aintru, ingunis aintru = intro de custu logu inue semus, intro de cussu logu; aintro de issoro = aintru de issus; aintru de note, aintru de àrbure, aintru de letu Sinonimi e contrari drainto, inintro, intro / prasoni | ctr. fora Frasi aintru dhoi fut su serbidori ◊ càstiu a parti de aintru ◊ intrade aintro ca bos cómbido! 2. sa pòbara fémmina est abarrada aintru de su monti ◊ Deus bit aintru nostu 3. che l'ant tzacadu aintro pro sa fura chi at fatu ◊ is carabbineris pinnicant aintru sa genti cument'e meurras in s'arretza de su pillonaju 4. seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintr'e mesu de noti Etimo srd. Traduzioni Francese dedans Inglese inside Spagnolo dentro, adentro Italiano déntro Tedesco darinnen, in, innerhalb.

àinu , nm: àniu Definizione animale mannu, de sa matessi genia de su cuadhu, ma de carena meda prus pitica, giua a pilos prus curtzos, a origas mannas, unga totu a unu, de naturale unu pagu tostorrudu, pesau e domau po si ndhe serbire a trebballare, cicire a cuadhu, carrare cosa: arratza distinta s'à. sardu, de carena minore (prus che àteru múrinu o in colore de castàngia, ma agiummai biancu in bentre), e mescamente s’arratza de S'Asinara, areste e biancu deunudotu de intina; nau a befe o in cobertantza, chie no atuat a sa cosa e tocat a si dha nàrrere, chie no ischit o no imparat: est fintzes símbulu de passiéntzia meda, de trebballu a tropu; tanti de cosa chi podet carrare o carrigare un'àinu Sinonimi e contrari borricu, burràgliu, burriolu, chidolu, cocitu, cotzi, mobenti, poledhu, uncónchinu Modi di dire csn: samunare sa conca a s'à. = fai una cosa (donai avertimentus) totu in debbadas; fàghere s'arba a s'à. (nau de aina e in cobertantza) = èssiri ingurrada, no segai própiu nudha; èssere che a s'à. in falada = candho l'afilat a una cosa no sessat prus; tue e s'àinu, duos, isse e s'àinu, duos = manera ‘delicada’ de nàrrere "ainu" etotu a unu pro su fàghere o sos atuamentos, sa paga abbistesa, chi at tentu; àinu chi no molet a culu ponet = no triballat ma intantu mànigat e ingrassat (ponet lardu) Frasi animale dortu, s'àinu, lampu! ◊ est restadu che faladu dai sas aeras, cofusu che àinu mazadu a conca ◊ trabàglia che àinu e màndhiga che cavaglieri! ◊ tziu Lore tenet un'àniu nighedhu 2. sos àinos, za ndhe faghides de cosa si no b'at chie a bos lu trubbare!…◊ semus istracos che àinu, tota die intrendhe linna ◊ cascàvias fintzas s'àinu cun custa chistione! ◊ cosa gai l'ischit fintzas s'àinu meu! 3. fato un'àinu de linna pro sa cota de su pane ◊ babbu at batidu un'àinu de olia 4. a nàrrere cosa a tie est a samunare sa conca a s'àinu Cognomi e Proverbi prb: fintzas s'àinu at sa virtude sua ◊ menzus a cadhu a s'àinu sú chi no a cadhu de cadhu anzenu Terminologia scientifica anar, anall, equus asinus Etimo ltn. asinus Traduzioni Francese âne Inglese ass Spagnolo burro, asno Italiano àsino Tedesco Esel.

aíra , avb, nf Definizione a ira, a meda, cun fortza; fintzes airu, arrennegu cun calecunu Sinonimi e contrari pragabunta, subercamenti Frasi est proindhe air'aira ◊ l'istimat aira ◊ s'olia in terra bi est aira 2. lassa sas airas! ◊ s’aira de su Segnore si at a allúghere contra a vois e vos che tiat ispèrdere Etimo srd. Traduzioni Francese énormément, intensément Inglese very much, intensely Spagnolo muchísimo, intensamente Italiano moltìssimo, intensaménte Tedesco sehr viel, intensiv.

àira aèra

airàda , nf Definizione parte de una bíngia candho in custa, in logos de costera, dhue faent muros a istúturu po fàere arresurtare sa parte prus pagu in calada; su tretu inue, in is terrenos, girant is boes (o su tratore) arandho e fintzes sa tula chi si arat e sèmenat Sinonimi e contrari birada, biradorzu, eirada, ghirada Terminologia scientifica msg, bng.

airadítu , agt Sinonimi e contrari airósigu Etimo srd.

airadòre , agt, nm Definizione chi o chie si arrennegat deretu Sinonimi e contrari airósigu, arrennegaditu | ctr. pascenscile Terminologia scientifica ntl Etimo srd.

airàdu , pps, agt: airatu, airau Definizione de airare; avb: a s’airada = a meda, a ira Sinonimi e contrari fuliosu, spiotau / arrennegadu 2. mi das a bídere àbbidos de santu sendhe chi ses a sa vida airada ◊ est mortu suta de su pè de su cadhu airadu ◊ su trenu est coladu catzendhe fogu e fumu che airadu ◊ su cane de su padronu si pesaiat reu mossighendhe airadu (G.A.Cossu)◊ su mare est airadu chi ndhe tremo che canna 3. s'ómine areste benit masedu ca timet chi airadu est su Segnore ◊ dormi, sa prendha mia, no istes airada! Traduzioni Francese impétueux Inglese violent, raging Spagnolo impetuoso Italiano impetuóso, irruènte Tedesco heftig.

airài, airàre , vrb Definizione su si pigare arrennegu; su fàere is cosas coment'e cun apretu, impresse, a meda Sinonimi e contrari abbetiae, acroconai, afutare, afuterare, allulluriai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, incrabudhire, infelai, infuterare | ctr. apachiare, asselenare Frasi ant isparau pro nche fàchere fughire sa zente, ma sos isparos l'ant airada de prus! ◊ si su cumpagnu si airat, tue úmile e chietu! 2. custa cosa est che a su ratinzu: piús ratas e piús ti s'airat su brujore Etimo ctl., spn. airar Traduzioni Francese se mettre en colère Inglese to irritate Spagnolo irritarse, airarse Italiano adirare Tedesco sich ärgern.

airàtu, airàu airàdu