A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

arrovonéllu , nm Definitzione genia de erba de ortu chi faet arraighina grussa, segundhu sa calidade curtza, tundhita, segundhu longa, totu orrúbia o fintzes in parte orrúbia e in parte bianca, unu pagu pitzigorosa (e a bortas fintzes meda) Sinònimos e contràrios alicarja, arraiga, arraigàgia, arraíxini, rabanella*, raighinarza Terminologia iscientìfica rbzc, Raphanus sativus Tradutziones Frantzesu radis Ingresu radish Ispagnolu rábano Italianu ravanèllo Tedescu Gartenrettich.

arròza , nf: orroza Definitzione calidade de àghina unu pagu orrúbia Sinònimos e contràrios rotza Terminologia iscientìfica frt.

arrú , nm: arrua, arruvu, orrú, rú* Definitzione sa tupa e su frutu de s’orruo, genia de linna chi faet a cambos longos, mussòrgias o cannas, totu ispina / a. cràbinu, arruvu cràviu, màsciu = rubu berbeghinu, ruburbinu; essiri de s’arrú e intrai in su titioni = andhare de male in peus; murighessa de s’arrua = mura, su frutu de su rú; sida de a. = canna de rú Sinònimos e contràrios amura, lama 1, murarrú, orruile Frases trobiu coment'e s'arrú cun su tintioni Sambenados e Provèrbios smb: Arrú / prb: àxina cota e mura de arrú, dogna cosa a su tempus sú Terminologia iscientìfica mt, Rubus fruticosus Tradutziones Frantzesu ronce Ingresu bramble Ispagnolu zarza Italianu róvo Tedescu Brombeerstrauch.

àrru , nm Definitzione logu totu orrocas / barracu de arru = fatu a pedra Sinònimos e contràrios arrocaxa, arrochibi, nodera, rocaria, rocarju, rochedu Sambenados e Provèrbios smb: Arru, Arrus Terminologia iscientìfica slg.

àrru 1 aérru

arrúa arrú

arruài , vrb Definitzione ispatare, segare s'orruo, su titione e malesas deasi, limpiandho su terrinu Sinònimos e contràrios irruatare, irrubare, isurruare Ètimu srd.

arruàre , vrb: arrugare Definitzione su si firmare in s’orruga, in s'istrada, in su camminu Ètimu srd.

arruàrgiu , nm: arruaxu, orruàlgiu, ruàgiu* Definitzione donnaghe o padente de orruo, logu prenu de tupas de orruo; busa, tupa de orruo Sinònimos e contràrios orruelartzu, ruedu / arrú 2. s'arruaxu fait sa muriarrú ◊ furiant terras prenas de arruaxu.

arruarzàre , vrb Definitzione su si fàere a unu arruàrgiu, totu prenu de orruo, arestau, nau de unu terrenu chentza trebballau Sinònimos e contràrios abriare, aferare, agrestare, eremire, imburdiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre sauvage Ingresu to make wild Ispagnolu enmalecerse Italianu inselvatichire Tedescu verwildern lassen.

arruàxu arruàrgiu

arrubàu , agt Definitzione chi est arrancadu, arréschiu in s’orruo, firmu arréschiu in calesiògiat cosa Ètimu srd.

arrúbbia , nf: arrúbia, rúbbia Definitzione genia de erba (e su frutu puru) bona po fàere tinta orrúbia, tinta de sorixedha, po tínghere orrobba o fintzes àteru Sinònimos e contràrios atzotalimba, batalimba, ciorisedha, colalati, luja, orighedha 1, pigalati, pitziculosa, ratalimba, rúgia, tintaruja Terminologia iscientìfica rba, Rubia tinctorum, R. peregrina Ètimu itl. robbia.

arrubèschere , vrb: rubèschere Definitzione fàere o essire orrúbiu orrúbiu in cara Sinònimos e contràrios arrabatzonare, impoboriai.

arrúbia arrúbbia

arrubiàe, arrubiài , vrb: arrujare, orrubiare Definitzione fàere in colore orrúbiu, tirare a s’orrúbiu, su si fàere orrúbios de sa bregúngia; fàere sa crosta a is papares (mescamente a s'orrostu) o còere pata a fogu Sinònimos e contràrios abbrigai, arrubiscai, arrujire, cardiare, ingrujare, irrubiare, orruviare / rfl. arrabatzonare Frases in s'íscia sa tamata est arrujandhe ◊ lassa s'ischidoni, deghinou ti nci dhu fatzu ingurti arrubiau! 2. su sirboni arrubiau portandedhu a sa mesa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rougir Ingresu to blush Ispagnolu enrojecer, sonrojarse, dorar Italianu arrossare, arrossire, rosolare Tedescu röten, erröten, bräunen.

arrubiaméntu , nm Definitzione su arrubiai, fàere orrúbiu, su si orrubiare de bregúngia Sinònimos e contràrios arrujatzadura, imbudhighinore, irrujadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rougissement Ingresu reddening Ispagnolu enrojecimiento, rubor Italianu arrossaménto, rossóre Tedescu Rötung, Röte.

arrubiànciu , agt Definitzione chi est in colore unu pagu orrúbiu Sinònimos e contràrios arrubiastu, rujastrinu Terminologia iscientìfica clr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rougeâtre Ingresu reddish Ispagnolu rojizo Italianu rossìccio Tedescu rötlich.

arrubiàstu , agt: orrubiassu Definitzione de colore unu pagu orrúbiu, chi tirat a s’orrúbiu Sinònimos e contràrios cariasinu, rujastrinu, rujatu Terminologia iscientìfica clr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rougeâtre Ingresu reddish Ispagnolu rojizo Italianu rossastro, rossìccio Tedescu rötlich.

arrubiédhu , agt, nm Definitzione chi est unu pagu orrúbiu; genia de cosa orrúbia chi si frigant in cara e mescamente in lavras is féminas po si pàrrere de prus, po fàere prus bella sa carrítzia, e fintzes tretu orrúbiu in s’ispuntone de is trempas / faisí is arrubiedhus = frigàresi tinta in càvanos Sinònimos e contràrios arrubietu 2. po si fai is arrubiedhus si ponit ananti de s'isprigu.