A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ebbucaemèle , nf Sinònimos e contràrios annaemele, bucameli, dannaemuru, zanaemuru.

ebbucèdha , nf Definitzione min. de ebba, ebba pitica, minore Sinònimos e contràrios ebbita, ebbuta.

ebbúta, ebbútza , nf Definitzione min. de ebba, ebba pitica Sinònimos e contràrios ebbita, ebbucedha Frases su pitzinnu est annadu a iscapare s'ebbutza de su babbu.

èbra , nf: elva, erba, erva, eva Definitzione totugantos is vegetales chi creschent chentza fàere a linna e birdes de colore, nau prus che àteru de is chi faent desesi e chi candho sicant faent a fenu; cunsiderandho chi s'erba est modhe, su ctr. est linna ca custa est tostada / e. linnosa = genia de matedu chi no sicat (e paret linna, tostada, ma no própriu erba e no própriu linna), bogat cada annu coment’e puntas modhes e tzeurras chi sicant: unu pagu a mesu tra erba e linna; e. grassa = genias de erba (e fintzes mata) a fògia coment'e pruposa, chi poderant abba meda e faent fintzes in logu e tempus asciutu meda (es. figumorisca) Maneras de nàrrere csn: unu fundhu, una mola de e.; e. ruta = erba créscida aici meda chi si nc'est furriada; e. ínnida = erba sentza de pasci; logu bonu d'e. = chi dhoi at erba meda; pònnere, no pònnere e. = crèsciri, no crèsciri erba; erbas de ortu = erbas chi serbint a cundimentu de is papais; erbas de butecaria = erbas bonas pro mexina; manigàresi su trigu a e. = gosai una cosa innantis de su tempus, aprofitai de ccn.; betàresi a s'e. modhe, gevi = ghetaisí a su mellus / erbas medas tenent custu númene cun carchi pertzisadura: (cun agt. o númene pro calidade) erba apicigosa, benedita, bonnànnaru, burràgia, cabidhuda, craba, cràbina, cràbuna, cristallina, cuadhara, ferrina, grassa, impratiada, istérria, leperina, leporina, limonina, língua, longa, médica, mela, mercuriali, modhi, múrina, muscada, mustatzuda, niedha, nighedha, piluda, pilutza, porchina, pudhina, pudéscia, púdia, pugionina, salia, santa, sardónia, sonajola, stordina, stulada, tessidora, tzerra; (cun sa prep. "de" + númene) erba de àcua, de agullas, de anadis, de arranas, de arresfrius, de arrugas, de arrúngia, de axedu, de batos, de bentu, de braba, de bremis, de brúscia, de buciucas, de callus, de canis, de cannedhus, de cardaneras, de castangiola, de chentu nodos, de chimbe fozas, de cincu filus, de cincu follas, de cincu venas, de cirras, de cogas, de conillus, de cordedha, de coronas, de coscos, de dente, de féminas, de feridas, de flore, de fogu, de frius, de funtanedha, de funtudhu, de gamu, de gatus, de Giudas, de impagliadas, de intzerras, de isprene, de isproni, de lèperes, de margiani, de molentis, de murenas, de murus, de nérbius, de oro, de perda, de pipas, de piricocu, de pódhini, de púlighe, de roca, de sànguni, de seda, de símbula, de soli, de teulada, de tússiu, de tzocu Frases si fuant sétzius a cedhonedhus piticus in s'ebra ◊ dogni erva tenet su valore sou ◊ s'erba crescit a fundus ◊ su pàsculu fit bonu d'erva frisca ◊ màniga casu, màniga, chi su càule est erba! 2. cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! ◊ si ti aiat chérfidu bene no si aiat manigadu su trigu a erva! Sambenados e Provèrbios smb: Erba Ètimu ltn. herba Tradutziones Frantzesu herbe Ingresu grass Ispagnolu hierba Italianu èrba Tedescu Gras, Kraut.

ebraéntu , nf: ebrientu, erbientu Definitzione erba de ventu: dhi narant deosi ca faet bene po su 'bentu' de mata (istentinas) Sinònimos e contràrios cambiruja, ispigulosa, pigolosa Terminologia iscientìfica rba, Parietaria officinalis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pariétaire Ingresu pellitory Ispagnolu hierba del muro Italianu parietària Tedescu Glaskraut.

ebràgiu , nm: erbàgiu, erbazu, ervarzu, ervazu Definitzione dónnia birdura de papare, pruschetotu is chi si prantant in is ortos Sinònimos e contràrios fogimenta, oltalíscia Tradutziones Frantzesu légume Ingresu vegetable Ispagnolu hortaliza (f) Italianu ortàggio Tedescu Gartengemüse, Gemüse.

ebràicu , agt Definitzione de is Ebreos, chi pertocat is Ebreos, su pópulu de sa Bíbbia, primu destinatàriu de sa rivelatzione de Deus.

ebraísmu , nm Definitzione sa religione de is Ebreos.

ebrèi , nf: barbeghe*, erbè, erbei, ervè, erveche, erveghe, irveche Definitzione su paru animale prus connotu e pesau in Sardigna, bonu meda po su late, sa petza, sa lana, sa pedhe, pesau prus che àteru a tàgios mannos de chentinas de pegos ma fintzes a chedhitas / erveghe de mortu = pegus mannu, béciu, de pangare Sinònimos e contràrios airveghe, chessi Frases celu totu erbès, àcua finas a pes.

ebréu , agt, nm Definitzione chi est de o chi pertocat su pópulu de is Ebreos, su pópulu de sa Bíbbia chi in s'antigóriu istaiat in sa Palestina; po calecuna abbitúdine metzana, chi o chie est de manu istrinta, chi no giaet nudha, de coro malu Sinònimos e contràrios ebràicu Frases no mi porit biri nisciunus poita seu ebreu ◊ no est debbadas si li narant "s'ebreu": at àpidu a unu cun s'anca truncada, in campu, e no l'at ne azuadu, isse a cadhu, e ne at dadu avisu a neune! ◊ sa zustíssia l'iscazet, s'ebreu, tantu za ti azuat si ti agatat in su bisonzu!… Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu juif Ingresu jew Ispagnolu hebreo Italianu ebrèo Tedescu jüdisch, Jude.

ebriàriu , nm Definitzione su líbberu de is preides inue dhue funt is pregadorias de sa die Sinònimos e contràrios breviàriu* Frases arregollei s'ebriàriu, totu is arrasponsórius e cun s'antifonàriu sa capa de pontificabi, s'asprassóriu e su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)

ebriéntu ebraéntu

ebrighína , nf Definitzione genia de maladia de is brebès Terminologia iscientìfica mld. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu varioloïde Ingresu sheep-pox Ispagnolu viruela de ovejas Italianu vaiolòide Tedescu Schafpocken.

ebrúgiu , nm, nf: erbuza, erbussu, erbuzu, ervuzu, irburzu Definitzione totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare Sinònimos e contràrios abrulla, birduralla, irguzu 1, imburzu, rivúgiu Frases su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu 2. l'abbas che un’ortu de erbuza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu herbe potagère Ingresu herb Ispagnolu herbaje para comer Italianu erbàggio selvàtico Tedescu Grünzeug.

ebrúlla , nf: abrulla* Definitzione ebrúgiu, is erbas bonas chi si arregollent po papare ma chi creschent a solas chentza dhas prantare Sinònimos e contràrios ebrúgiu, érbula.

ebrútzu , nm: abrúciu*, erbutzu, ervutu, ervutzu Definitzione prus che àteru, de cust'erba cun custu númene si narat sa fògia Sinònimos e contràrios afruza, cadilloni, irbutu, iscareja, iscaria, iscrarésia, iscraria, prammutu, sarbutzu, tarabúciu, ulciareu Frases in Arbus narant erbutzu a su cadrilloni Terminologia iscientìfica rba, Asphodelus ramosus.

ebúa, ebúe , avb: aba* 2, euba, ibua, ubua Definitzione avb. de logu interrogativu nau sèmpere po su istare = in ue, in umbe, aundi Frases ebue dh'as posta sa crae? ◊ euba s'iscerant custas cosas?

èca , nf: geca Definitzione (arresurtat deosi solu ca sa /g/ faet a lampalughe) su serru de un'apertura de campu, de cortile; s'apertura chi si lassat po passare Sinònimos e contràrios arrècia, giaga* / àghedu Frases su pastori brintrat me in s'eca, e no coment'e is ladronis chi sartant in sa cresura ◊ in s'eca, bessendinci a sa bia, iat tentu unu momentu de duda Sambenados e Provèrbios smb: Eca, Ecca.

ecànte, ecàntu , nm: acantu* 1, cànciu Definitzione parte de una cosa, unu pagu, unu bículu / min. ecantedhu / avb. esser ecante = bonedhu, unu pagu bonu, chi istat benighedhu Sinònimos e contràrios arrogu, arruncu, bículu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rúgiu 1, strónciu, tancu / iscuta | ctr. totu, meda 2. s'est frimmau un'ecantu intas pro si disinnare comente e ghite nàrrere ◊ non pesedes bulluzu e iscurtae atentos ecantedhu! ◊ eris pariat ecante tempus bellu 3. in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene, ca depo partire, ma de àteru pariant ecante ◊ sos pitzinnos za sunt ecante, ma sa mama est in pistichinzu pro bois ◊ custa morisca paret chi siat ecante, ma no est bona ca no l'at próidu.

ècarra , nm Definitzione arau de ferru (nau deosi po sa marca).