ebbucaemèle , nf Sinonimi e contrari annaemele, bucameli, dannaemuru, zanaemuru.
ebbúta, ebbútza , nf Definizione min. de ebba, ebba pitica Sinonimi e contrari ebbita, ebbucedha Frasi su pitzinnu est annadu a iscapare s'ebbutza de su babbu.
èbra , nf: elva,
erba,
erva,
eva Definizione
totugantos is vegetales chi creschent chentza fàere a linna e birdes de colore, nau prus che àteru de is chi faent desesi e chi candho sicant faent a fenu; cunsiderandho chi s'erba est modhe, su ctr. est linna ca custa est tostada / e. linnosa = genia de matedu chi no sicat (e paret linna, tostada, ma no própriu erba e no própriu linna), bogat cada annu coment’e puntas modhes e tzeurras chi sicant: unu pagu a mesu tra erba e linna; e. grassa = genias de erba (e fintzes mata) a fògia coment'e pruposa, chi poderant abba meda e faent fintzes in logu e tempus asciutu meda (es. figumorisca)
Modi di dire
csn:
unu fundhu, una mola de e.; e. ruta = erba créscida aici meda chi si nc'est furriada; e. ínnida = erba sentza de pasci; logu bonu d'e. = chi dhoi at erba meda; pònnere, no pònnere e. = crèsciri, no crèsciri erba; erbas de ortu = erbas chi serbint a cundimentu de is papais; erbas de butecaria = erbas bonas pro mexina; manigàresi su trigu a e. = gosai una cosa innantis de su tempus, aprofitai de ccn.; betàresi a s'e. modhe, gevi = ghetaisí a su mellus / erbas medas tenent custu númene cun carchi pertzisadura: (cun agt. o númene pro calidade) erba apicigosa, benedita, bonnànnaru, burràgia, cabidhuda, craba, cràbina, cràbuna, cristallina, cuadhara, ferrina, grassa, impratiada, istérria, leperina, leporina, limonina, língua, longa, médica, mela, mercuriali, modhi, múrina, muscada, mustatzuda, niedha, nighedha, piluda, pilutza, porchina, pudhina, pudéscia, púdia, pugionina, salia, santa, sardónia, sonajola, stordina, stulada, tessidora, tzerra; (cun sa prep. "de" + númene) erba de àcua, de agullas, de anadis, de arranas, de arresfrius, de arrugas, de arrúngia, de axedu, de batos, de bentu, de braba, de bremis, de brúscia, de buciucas, de callus, de canis, de cannedhus, de cardaneras, de castangiola, de chentu nodos, de chimbe fozas, de cincu filus, de cincu follas, de cincu venas, de cirras, de cogas, de conillus, de cordedha, de coronas, de coscos, de dente, de féminas, de feridas, de flore, de fogu, de frius, de funtanedha, de funtudhu, de gamu, de gatus, de Giudas, de impagliadas, de intzerras, de isprene, de isproni, de lèperes, de margiani, de molentis, de murenas, de murus, de nérbius, de oro, de perda, de pipas, de piricocu, de pódhini, de púlighe, de roca, de sànguni, de seda, de símbula, de soli, de teulada, de tússiu, de tzocu
Frasi
si fuant sétzius a cedhonedhus piticus in s'ebra ◊ dogni erva tenet su valore sou ◊ s'erba crescit a fundus ◊ su pàsculu fit bonu d'erva frisca ◊ màniga casu, màniga, chi su càule est erba!
2.
cussu est pascendu a fura e benemindi, e si betat peri a s'erba gevi! ◊ sa limba de cussu pudidinosu brúsiat s'erva birde! ◊ si ti aiat chérfidu bene no si aiat manigadu su trigu a erva!
Cognomi e Proverbi
smb:
Erba
Etimo
ltn.
herba
Traduzioni
Francese
herbe
Inglese
grass
Spagnolo
hierba
Italiano
èrba
Tedesco
Gras,
Kraut.
ebraéntu , nf: ebrientu,
erbientu Definizione
erba de ventu: dhi narant deosi ca faet bene po su 'bentu' de mata (istentinas)
Sinonimi e contrari
cambiruja,
ispigulosa,
pigolosa
Terminologia scientifica
rba, Parietaria officinalis
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pariétaire
Inglese
pellitory
Spagnolo
hierba del muro
Italiano
parietària
Tedesco
Glaskraut.
ebràgiu , nm: erbàgiu,
erbazu,
ervarzu,
ervazu Definizione
dónnia birdura de papare, pruschetotu is chi si prantant in is ortos
Sinonimi e contrari
fogimenta,
oltalíscia
Traduzioni
Francese
légume
Inglese
vegetable
Spagnolo
hortaliza (f)
Italiano
ortàggio
Tedesco
Gartengemüse,
Gemüse.
ebràicu , agt Definizione de is Ebreos, chi pertocat is Ebreos, su pópulu de sa Bíbbia, primu destinatàriu de sa rivelatzione de Deus.
ebraísmu , nm Definizione sa religione de is Ebreos.
ebrèi , nf: barbeghe*, erbè, erbei, ervè, erveche, erveghe, irveche Definizione su paru animale prus connotu e pesau in Sardigna, bonu meda po su late, sa petza, sa lana, sa pedhe, pesau prus che àteru a tàgios mannos de chentinas de pegos ma fintzes a chedhitas / erveghe de mortu = pegus mannu, béciu, de pangare Sinonimi e contrari airveghe, chessi Frasi celu totu erbès, àcua finas a pes.
ebréu , agt, nm Definizione
chi est de o chi pertocat su pópulu de is Ebreos, su pópulu de sa Bíbbia chi in s'antigóriu istaiat in sa Palestina; po calecuna abbitúdine metzana, chi o chie est de manu istrinta, chi no giaet nudha, de coro malu
Sinonimi e contrari
ebràicu
Frasi
no mi porit biri nisciunus poita seu ebreu ◊ no est debbadas si li narant "s'ebreu": at àpidu a unu cun s'anca truncada, in campu, e no l'at ne azuadu, isse a cadhu, e ne at dadu avisu a neune! ◊ sa zustíssia l'iscazet, s'ebreu, tantu za ti azuat si ti agatat in su bisonzu!…
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
juif
Inglese
jew
Spagnolo
hebreo
Italiano
ebrèo
Tedesco
jüdisch,
Jude.
ebriàriu , nm Definizione su líbberu de is preides inue dhue funt is pregadorias de sa die Sinonimi e contrari breviàriu* Frasi arregollei s'ebriàriu, totu is arrasponsórius e cun s'antifonàriu sa capa de pontificabi, s'asprassóriu e su missabi e istrepus cantu dhui at! (Scomúniga)
ebriéntu ebraéntu
ebrighína , nf Definizione
genia de maladia de is brebès
Terminologia scientifica
mld.
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
varioloïde
Inglese
sheep-pox
Spagnolo
viruela de ovejas
Italiano
vaiolòide
Tedesco
Schafpocken.
ebrúgiu , nm, nf: erbuza,
erbussu,
erbuzu,
ervuzu,
irburzu Definizione
totu is erbas bonas chi si arregollent po papare, prus che àteru cotas e chi faent desesi chentza dhas semenare o prantare
Sinonimi e contrari
abrulla,
birduralla,
irguzu 1,
imburzu,
rivúgiu
Frasi
su frenugu, sa mammaluca, s'armurata sunt erbuzos bonos a còghere ◊ s'erbuzu est bonu a piscadura cun ossamenta de porcu ◊ oe no semus ai cussu, ma unu tempus, fàmine o nono, si andhaiat a erbuzu
2.
l'abbas che un’ortu de erbuza
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
herbe potagère
Inglese
herb
Spagnolo
herbaje para comer
Italiano
erbàggio selvàtico
Tedesco
Grünzeug.
ebrúlla , nf: abrulla* Definizione ebrúgiu, is erbas bonas chi si arregollent po papare ma chi creschent a solas chentza dhas prantare Sinonimi e contrari ebrúgiu, érbula.
ebrútzu , nm: abrúciu*, erbutzu, ervutu, ervutzu Definizione prus che àteru, de cust'erba cun custu númene si narat sa fògia Sinonimi e contrari afruza, cadilloni, irbutu, iscareja, iscaria, iscrarésia, iscraria, prammutu, sarbutzu, tarabúciu, ulciareu Frasi in Arbus narant erbutzu a su cadrilloni Terminologia scientifica rba, Asphodelus ramosus.
ebúa, ebúe , avb: aba* 2, euba, ibua, ubua Definizione avb. de logu interrogativu nau sèmpere po su istare = in ue, in umbe, aundi Frasi ebue dh'as posta sa crae? ◊ euba s'iscerant custas cosas?
èca , nf: geca Definizione (arresurtat deosi solu ca sa /g/ faet a lampalughe) su serru de un'apertura de campu, de cortile; s'apertura chi si lassat po passare Sinonimi e contrari arrècia, giaga* / àghedu Frasi su pastori brintrat me in s'eca, e no coment'e is ladronis chi sartant in sa cresura ◊ in s'eca, bessendinci a sa bia, iat tentu unu momentu de duda Cognomi e Proverbi smb: Eca, Ecca.
ecànte, ecàntu , nm: acantu* 1, cànciu Definizione parte de una cosa, unu pagu, unu bículu / min. ecantedhu / avb. esser ecante = bonedhu, unu pagu bonu, chi istat benighedhu Sinonimi e contrari arrogu, arruncu, bículu, filchinida, istallada, pitzuedhu, rúgiu 1, strónciu, tancu / iscuta | ctr. totu, meda 2. s'est frimmau un'ecantu intas pro si disinnare comente e ghite nàrrere ◊ non pesedes bulluzu e iscurtae atentos ecantedhu! ◊ eris pariat ecante tempus bellu 3. in domo sas féminas sunt a ria fata pro mene, ca depo partire, ma de àteru pariant ecante ◊ sos pitzinnos za sunt ecante, ma sa mama est in pistichinzu pro bois ◊ custa morisca paret chi siat ecante, ma no est bona ca no l'at próidu.
ècarra , nm Definizione arau de ferru (nau deosi po sa marca).