A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ipianitàda , nf Definitzione passada de prana Sinònimos e contràrios apraniada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de rabot Ingresu planing Ispagnolu cepilladura Italianu piallata Tedescu Abhobeln.

ipiciàre , vrb Sinònimos e contràrios abbrèschere Frases fit ipicendhe die.

ipigiàre , vrb: ispiciare Definitzione fàere impresse, mescamente fàere impresse is fainas Sinònimos e contràrios achipire, afiliatare, atoliare, ispicire, spodhai / ghilghisare Frases fit unu cadarone nemmancu bonu a ispiciare sas fainas de maridu in su letu (Ptz.Mura)◊ non est una faina de ispiciare impresse Ètimu itl. spicciarsi Tradutziones Frantzesu se dépêcher Ingresu to finish off Ispagnolu despachar Italianu sbrigare Tedescu leisten, schaffen.

ipiólu , nm: upiolu* Definitzione istregighedhu po umprire abba in sartu; fintzes casidhu de ortigu po múrghere Sinònimos e contràrios conchedha, gupu, opia, upada / sàssua / malune, umpedhu Frases so morindhe de sídiu: dademilu un'ipiolu de abba! 2. tanno murgiant a un'ipiolu e po mesura usànt un'istica Terminologia iscientìfica stz.

iposciàre , vrb Definitzione crepare, ma fintzes cicire o istare cun pagu crabbu, trantzire a una parte Frases innoghe si che ipòsciat de su caldu 2. cussu est iposciadu subra sa cadrea 3. ipòsciadi dae igue!

iposcidàre , vrb: isproscidare Definitzione su èssere a ipóscidos, su murrungiare chi faet su porcu; nau de ccn., su arrespòndhere male a s'àteru Sinònimos e contràrios crochidare, intzuai, tzuinai.

ipóscidu , nm: ispróscidu Definitzione boghe, tzérriu de porcu, a murrúngiu; foedhada pagu crabbosa Sinònimos e contràrios cróchidu, tzuinu Terminologia iscientìfica bga Ètimu srd.

ipotecaría , nf Sinònimos e contràrios potacaria*.

ipotecàriu , nm Definitzione cudhu chi faet o bendhet meighinas Sinònimos e contràrios potecàriu*.

ipotenúsa , nf Definitzione su latu prus longu de unu triàngulu retàngulu, postu a cara a s'àngulu de noranta grados.

ipótesi , nf Definitzione su chi si suponet, si pentzat, si credet, mescamente su chi si ponet coment'e cosa segura, fintzes chentza èssere, a bíere s'efetu, ite ndhe podet bènnere o arresurtare (coment'e métidu po iscobèrrere una realtade)/ a un'i. = pro nàrrere…, si ponimus chi… Sinònimos e contràrios supostu Frases si, a un'ipótesi, faghimus custu, nos resurtat chi…

ipotéticu , agt Definitzione chi pertocat un'ipótesi, chi est própiu de s’ipótesi / períudu i. = unu períudu fatu cun duas propositziones: cun d-una de custas, sa pròtasi o prop. dipendhente, si ponet una cunditzione po si pòdere averare su chi si narat cun sa prop. principale o apódosi (cunforma a s'ischema si… tandho…). Custu períudu si faet cun s'indicativu siat in sa pròtasi e siat in s'apódosi (custa fintzes cun su cunditzionale), che in custos esémpios: Si fit istadu bonu cristianu già podiat restare in cumpagnia (Moretti), Si tue aisti prima istudiadu no aisti tratadu pala e picu! (Caria), s’invece amore tentu aiant – passadu aiant vida diferente (Mura), Si fia torradu a pisedhu – aia cambiadu mestieri (Sale) p.i. de sa impossibbilidade; p.i. de sa possibbilidade: Si fit a ti ponner mente – dias intèndhere iscena! (G.Raga), Dèu ia a tènniri praxeri mannu, si tui abarràst cun nosu! (F.Carlini), si faghiat, cras andhaimus a linna.

ípu , nm Definitzione bentre, matza, in su nàrrere pònnere i.

ipusèdha , nf Definitzione genia de bobboi chi assimbígiat a su carrabbusu, ma faet in su frutuàriu (mescamente sa figu de tréulas) e in is frores: portat is alas de unu bellu colore birde indeorau lúghidu Sinònimos e contràrios babboserra, culinughe, migalina, senegra Terminologia iscientìfica crp.

íra , nf Definitzione arrennegu mannu, cosa de tímere; pruschetotu bolet nàrrere meda, una cosa ispantosa / min. irighedha = meda Maneras de nàrrere csn: zúchere ira in su trabballu = trabballai a meda, cun ganas forti; iras russas = cantidadi manna, meda meda; mòrrere de ira ’e sàmbene = de fúria de sàmbene, sàmbene a tropu, pressione arta Frases babbu s'ira la zuchet chin mecus, ca cherzo cullire s'ammorau ◊ pessighidu mi at s'ira: de custa morte ndh'apo pro tota vida! ◊ ih, odheu it'ira custu fogu! ◊ cantu Sardigna mia ses ofesa annu cun annu de cust'ira mala! 2. sunt cun su tazu istados foras a tocos de iras de abba o fiochendhe (A.Casula)◊ sa sementosa mi est morta de ira de sàmbene e sa peta est bona 3. ih, it'ira: sa moida de su trenu ancora in origras, zuto, de su viazu! ◊ s'ira de sas boghes, si aias intesu!…◊ irighedha de zente chi b'aiat a s'acumpanzamentu!…◊ sa crésia fit prena a issacu de s'ira de sa zente chi bi fit ◊ su tempus fit proghendhe a ira ◊ pro pagas berbeghes no bi at de afitare iras russas de pàsculu ◊ ih cant'ira l'ischit sa cosa cussu pisedhu!… Sambenados e Provèrbios prb: candho mancu si pensat s'ira divina falat Ètimu ltn. ira.

iràda , nf Sinònimos e contràrios ira, írrida Frases su chelu si fit inchimeradu e caleit de botu sa irada de s'abba cun bentu e lampos ◊ dae s'irada, eco fora de se rizolos e trainos!

iragàna , nf: araganu*, raganu, uraganu Definitzione istracia mala, nuu de bentus, molinada o remolinu de bentos fortes Frases sant'Antoni, arratza de assíchidu a s'ora de s'iragana!…

iragunóru , avb Definitzione chi est birendhe, nau de istrégiu tropu prenu, prenu a oros / fàghere un’isterzu i. = prenu prenu Sinònimos e contràrios abessu, biraira, chisciaghíscia, ghiraghira Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu débordant Ingresu overflowing Ispagnolu rebosante Italianu traboccante Tedescu überfließend.

irbabàre , vrb Definitzione calare sa bàula.

irbabbarriàre ilbambarriàre