A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

lubàu luàdu

lúbba , nf Definitzione grofale, càncaru de is gennas Sinònimos e contràrios cancarile, grafale.

lubbrificadòre , nm Definitzione istugighedhu fatu adatu po pònnere e betare ógiu a únghere.

lubè , nm: lubrè, lubrea, lubreu, lusbè, lusbèl Definitzione unu de is tantos númenes in cobertantza po su diàulu, nau fintzes de gente giada a fàere male, metzana Sinònimos e contràrios anemigu, antzipirri, arremínciu, béstiu, coedhu, foradenosu, mentzitissu, pudidinosu Frases torrat su frade, pariat unu Lubè, li essiat fena s'isciumatzu dae buca de s'arrénnegu! ◊ cussos lubreos no ischint chi bi est sa virtude! Ètimu spn. Luzbel.

lúbia lóbia

lubrè, lubrèa, lubréu lubè

lucàja , nf: lucària Definitzione erba lucària, una calidade de sàlvia chi faet a tupighedha de unos 60/70 centímetros, l. manna, bona po cura; un’àtera calidade, sa Salvia desoleana Atzei et Picci, si agatat solu in Sardigna e faet arta fintzes prus de metro e mesu Sinònimos e contràrios salvione Terminologia iscientìfica rbl, rbc, Salvia sclarea Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sauge sclarée Ingresu clary Ispagnolu amaro Italianu sclarèa Tedescu Muskatellerkraut, Muskatellersalbei.

lucajabitíca , nf Definitzione una calidade de sàlvia Sinònimos e contràrios giorica, salviedha Terminologia iscientìfica rba, Salvia verbenaca.

lucària Sinònimos e contràrios lucàja

lucéri , nf Definitzione genia de erba linnosa, fragosa Sinònimos e contràrios calacasu, locasu, lochera, locuridha, mummueu Terminologia iscientìfica rbl.

lucésti , nm, nf: lugesti, lugestra, luxeta Definitzione genia de animaledhu, de diferentes colores e mannària, chi camminat trisinandho cun sa bentre, ma portat bàtoro franchighedhas puru, sa coa longhita: che a s'àtera arrasia, faet is oos Sinònimos e contràrios agilestru*, cabexeta, cargileta, coxueta, talaerta, tilicherta, tzorompis Frases su piciochedhu ist aciapandho lugestras chin s'oena Terminologia iscientìfica anar, podarcis sicula cettii, p. tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri Tradutziones Frantzesu lézard Ingresu lizard Ispagnolu lagarto Italianu lucèrtola Tedescu Eidechse.

lúche , nf: luge, lughe, lughi, lugi, luxe, luxi Definitzione una de is diferentes formas de energia, genia de ràgiu chi de is cosas ferit in sa rétina de s'ogu (e de s'ogu s'intzídiu andhat a su crebedhu) permitindho de bíere e distínghere is cosas, is colores, is formas: naschet de s'abbruxamentu o fintzes de s'abbrigamentu de calecuna cosa (sole, fogu, lampadina, candhela); si narat fintzes in su sensu de calecuna cosa chi giaet lughe (es. lampadina) e de s'elétricu; in cobertantza, capacidade de cumprèndhere, su bíere is cosas comente funt, sa beridade, fintzes su istare bene / min. lughighedha, luchedha, lughitedha; annu-lughe = misura de is distàntzias siderales, su tretu chi in tempus de un'annu faet sa lughe (chi si movet a treghentamila chilómitros a minutu segundhu) Sinònimos e contràrios luma / lampadina / elétricu | ctr. iscuru, úmbara Maneras de nàrrere csn: èssere luche luche = a lampaluxi, a moristuda; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere; luche barja = umbra barja, sa chi si podet bídere suta de sas àrbures, macrada de sole; allumare, bochire o istudare sa lughe, sas lughes; pacare sa luche = pagare sa bulleta de sa currente; bogare a lughe a unu = portaidhu o agiudaidhu po èssiri ccn. cosa de importu; torrare a lughe o bogare in lughe una cosa = isciacuaidha, limpiaidha bèni, torrai bella, a noa; est lughe = est ora de die, bi at lughe de sole; a luxi, a lugh'e die = a dedie; sa lughe ch'est andhada = est ammancada sa currenti, si funt istudadas is lampadinas; segare o istacai sa luxi = istacai sa currenti; lughe morta = lughighedha bassa meda, tropu paga; biri a ccn. in luche = augúriu, de si fai onori; disígiu de luxi tengast! =(zenia de frastimu) ancu sias tzegu!; abbaidare, pònnere una cosa in sa lughe = ue bi at lughe, o fintzas a manera de resurtare in mesu tra sa lughe a un'ala e sos ogros a s'àtera (itl. controluce); ante paxi e luxi, inte paxe e luxe = faghindhe die, tra iscuru e lughe, abbreschindhe; trebballare de lughe in lughe = de candho faghet die a candho iscúrigat; in d-unu fàere de luge = in d-unu sinnu, totinduna Frases chèrgio sa luche de sas campagnas chi abbivat sas ociadas ◊ sa lughe est de su mundhu su motore (A.Loy)◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ candho ch'est arribbada sa lughe elétrica no aus allutu prus su còcoro e ni s'iscaria ◊ sa luxi ferosa de su soli dh'at obbligada a serrai is ogus ◊ sa fémina nd'at istudau sa luxi po s'ispollincai 2. sa luche est birtude, bontade, richíllia de su coro, cossolu! (F.Satta)◊ su Sennore est sa lughe nostra ◊ no ti pighis pentzamentu ca in calincuna manera gei eus a biri luxi nosu puru! (F.Carlini)◊ bosatrus seis sa luxi de su mundu (Ev.)◊ chircamus cun sa lughe de su sentidu su significadu de sa vida 3. is luxis de sa bidha iscràriant is arrugas ◊ sa lughe no si frimmat, ma sighit a dare lumera ◊ su note si bident sas lughes allutas de sas bidhas ◊ e totus custas luxis allutas in domu?! 4. a chini no pagat ndi dhi segant s'abba e sa luxi ◊ est andau a istacai sa luxi de su contadori 5. pro ti bogare a lughe babbu e mama ant penadu ◊ custus lentzorus no ant a torrai a luxi, aici brutus! Sambenados e Provèrbios smb: Lucche, Luche, Lusci, Luxi Ètimu ltn. luce(m) Tradutziones Frantzesu lumière Ingresu light Ispagnolu luz Italianu luce, lume Tedescu Licht.

luchelúche , nm, avb: lughelughe Definitzione genia de bobboi chi lughet in s'iscuru; chi lughet Sinònimos e contràrios culiluche 2. sas pibiristas sunt aizu abbertas e lughelughe ancora sas pupias Ètimu srd.

luchènte , agt: lugente, lugenti, lughente, luxente, luxenti Definitzione chi lughet, chi giaet o mandhat lughe, chi si paret bene meda, chi si biet / lughente che isprigu = meda, luxenti che is prellas Sinònimos e contràrios alluxentosu, brilladinu, brigliadore, illampizosu, lúchidu, lughianu, lutzighente, prellugente Frases màscios e boes de intinnu lughente as a bídere a mizas ◊ a su calore de su focu at cumintzau a issire unu cordu luchente dae su mutzu de s'àrbore ◊ benne bella dha bieus lugente che s'aurora ◊ no bi at istella prus lughente de cussa Tradutziones Frantzesu brillant Ingresu shining Ispagnolu reluciente, brillante Italianu lucènte, brillante Tedescu strahlend, glänzend.

luchèra , nf: lughera, lugherra, luxerra Definitzione istugighedhu cun ógiu e loghíngiu po allúere a fàere lughe, genia de làmpana; lughe etotu Sinònimos e contràrios candeba, lutzera / luche 2. lugheras rujas intrant dae sa fentana: no ant a èssere cosa mala? Ètimu ltn. lucerna Tradutziones Frantzesu lampe à huile Ingresu oil lamp Ispagnolu candil Italianu lucèrna Tedescu Öllampe.

lúchere , vrb: lúgere, lúghede, lúghere, lúgiri, lúxere, luxi 1, lúxiri Definitzione mandhare lughe, lampare o fàere lughe; fàere una figura bella, bogare fama bona, su pàrrere, su si bíere de una cosa, de un'abbilesa / pps. lúghiu; lúcheresi de calicuna cosa = gosai, tènniri profetu de ccn. cosa Sinònimos e contràrios allampizare, illucherare, lughizare Frases cantu oras dhi luxit su Soli a sa Terra dipendit de s'istagioni ◊ làntia luminosa, as a lúghere in sos ammentos! ◊ preco sas istellas chi ti lucant sa bida ◊ fírmati, o luna, e lúcheli s'aposentu! ◊ su soli luxit in mesu de is nuis ◊ lughet sa domo tua che isprigu ◊ prima lughias a totu su mundhu ◊ immoi no luxis prus, ses abarrada in d-un'arrenconi ◊ sa cara sua luxiat prus de su soli ◊ cantu at lúghiu custa lughe? 2. cun totu su chi papas no ti ndi luxit! ◊ su fitzu de Nichele za bi at lúchitu foras de vidha! ◊ de totu cussa richesa issu no si ndh'est mai lúchiu ◊ at a èssi dinai chi tenis cuau, ma notesta innòi ti ndi luxit pagu! (Crisioni)◊ si tribagliaiat cun s'isperàntzia de si ndhe lúghere s'annu ifatu Ètimu ltn. lucere Tradutziones Frantzesu reluire, resplendir Ingresu to shine Ispagnolu lucir, lucirse Italianu rilùcere, splèndere Tedescu scheinen, strahlen, leuchten, glänzen.

luchèsa , nf Definitzione sa lughe mescamente faendhosi die Sinònimos e contràrios luchidore.

luchèschere , vrb: lughèschere Definitzione giare o fàere lughe, fàere die Frases in cussorzas assoladas lugheschet una luna iscoviaredha ◊ sa die est lughéschida Ètimu ltn. lucescere.

luchesínu , nm Definitzione pannu orrúbiu de tintura nóbbile Terminologia iscientìfica ts Ètimu itl. lucchesino.

luchésu locàsu