lubàu luàdu
lubbrificadòre , nm Definizione istugighedhu fatu adatu po pònnere e betare ógiu a únghere.
lubè , nm: lubrè, lubrea, lubreu, lusbè, lusbèl Definizione unu de is tantos númenes in cobertantza po su diàulu, nau fintzes de gente giada a fàere male, metzana Sinonimi e contrari anemigu, antzipirri, arremínciu, béstiu, coedhu, foradenosu, mentzitissu, pudidinosu Frasi torrat su frade, pariat unu Lubè, li essiat fena s'isciumatzu dae buca de s'arrénnegu! ◊ cussos lubreos no ischint chi bi est sa virtude! Etimo spn. Luzbel.
lúbia lóbia
lubrè, lubrèa, lubréu lubè
lucàja , nf: lucària Definizione
erba lucària, una calidade de sàlvia chi faet a tupighedha de unos 60/70 centímetros, l. manna, bona po cura; un’àtera calidade, sa Salvia desoleana Atzei et Picci, si agatat solu in Sardigna e faet arta fintzes prus de metro e mesu
Sinonimi e contrari
salvione
Terminologia scientifica
rbl, rbc, Salvia sclarea
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sauge sclarée
Inglese
clary
Spagnolo
amaro
Italiano
sclarèa
Tedesco
Muskatellerkraut,
Muskatellersalbei.
lucajabitíca , nf Definizione una calidade de sàlvia Sinonimi e contrari giorica, salviedha Terminologia scientifica rba, Salvia verbenaca.
lucària Sinonimi e contrari lucàja
lucéri , nf Definizione genia de erba linnosa, fragosa Sinonimi e contrari calacasu, locasu, lochera, locuridha, mummueu Terminologia scientifica rbl.
lucésti , nm, nf: lugesti,
lugestra,
luxeta Definizione
genia de animaledhu, de diferentes colores e mannària, chi camminat trisinandho cun sa bentre, ma portat bàtoro franchighedhas puru, sa coa longhita: che a s'àtera arrasia, faet is oos
Sinonimi e contrari
agilestru*,
cabexeta,
cargileta,
coxueta,
talaerta,
tilicherta,
tzorompis
Frasi
su piciochedhu ist aciapandho lugestras chin s'oena
Terminologia scientifica
anar, podarcis sicula cettii, p. tiliguerta tiliguerta, p. t.ranzii, archaeolacerta bedriagae sardoa, a.b.paessleri, a.b.ferrerae, algyroides fitzingeri
Traduzioni
Francese
lézard
Inglese
lizard
Spagnolo
lagarto
Italiano
lucèrtola
Tedesco
Eidechse.
lúche , nf: luge,
lughe,
lughi,
lugi,
luxe,
luxi Definizione
una de is diferentes formas de energia, genia de ràgiu chi de is cosas ferit in sa rétina de s'ogu (e de s'ogu s'intzídiu andhat a su crebedhu) permitindho de bíere e distínghere is cosas, is colores, is formas: naschet de s'abbruxamentu o fintzes de s'abbrigamentu de calecuna cosa (sole, fogu, lampadina, candhela); si narat fintzes in su sensu de calecuna cosa chi giaet lughe (es. lampadina) e de s'elétricu; in cobertantza, capacidade de cumprèndhere, su bíere is cosas comente funt, sa beridade, fintzes su istare bene / min. lughighedha, luchedha, lughitedha; annu-lughe = misura de is distàntzias siderales, su tretu chi in tempus de un'annu faet sa lughe (chi si movet a treghentamila chilómitros a minutu segundhu)
Sinonimi e contrari
luma
/
lampadina
/
elétricu
| ctr.
iscuru,
úmbara
Modi di dire
csn:
èssere luche luche = a lampaluxi, a moristuda; torrare agoa sa lughe = itl. riflettere; luche barja = umbra barja, sa chi si podet bídere suta de sas àrbures, macrada de sole; allumare, bochire o istudare sa lughe, sas lughes; pacare sa luche = pagare sa bulleta de sa currente; bogare a lughe a unu = portaidhu o agiudaidhu po èssiri ccn. cosa de importu; torrare a lughe o bogare in lughe una cosa = isciacuaidha, limpiaidha bèni, torrai bella, a noa; est lughe = est ora de die, bi at lughe de sole; a luxi, a lugh'e die = a dedie; sa lughe ch'est andhada = est ammancada sa currenti, si funt istudadas is lampadinas; segare o istacai sa luxi = istacai sa currenti; lughe morta = lughighedha bassa meda, tropu paga; biri a ccn. in luche = augúriu, de si fai onori; disígiu de luxi tengast! =(zenia de frastimu) ancu sias tzegu!; abbaidare, pònnere una cosa in sa lughe = ue bi at lughe, o fintzas a manera de resurtare in mesu tra sa lughe a un'ala e sos ogros a s'àtera (itl. controluce); ante paxi e luxi, inte paxe e luxe = faghindhe die, tra iscuru e lughe, abbreschindhe; trebballare de lughe in lughe = de candho faghet die a candho iscúrigat; in d-unu fàere de luge = in d-unu sinnu, totinduna
Frasi
chèrgio sa luche de sas campagnas chi abbivat sas ociadas ◊ sa lughe est de su mundhu su motore (A.Loy)◊ in istiu a sas oto de sero est lughe, in zerru est iscuru ◊ candho ch'est arribbada sa lughe elétrica no aus allutu prus su còcoro e ni s'iscaria ◊ sa luxi ferosa de su soli dh'at obbligada a serrai is ogus ◊ sa fémina nd'at istudau sa luxi po s'ispollincai
2.
sa luche est birtude, bontade, richíllia de su coro, cossolu! (F.Satta)◊ su Sennore est sa lughe nostra ◊ no ti pighis pentzamentu ca in calincuna manera gei eus a biri luxi nosu puru! (F.Carlini)◊ bosatrus seis sa luxi de su mundu (Ev.)◊ chircamus cun sa lughe de su sentidu su significadu de sa vida
3.
is luxis de sa bidha iscràriant is arrugas ◊ sa lughe no si frimmat, ma sighit a dare lumera ◊ su note si bident sas lughes allutas de sas bidhas ◊ e totus custas luxis allutas in domu?!
4.
a chini no pagat ndi dhi segant s'abba e sa luxi ◊ est andau a istacai sa luxi de su contadori
5.
pro ti bogare a lughe babbu e mama ant penadu ◊ custus lentzorus no ant a torrai a luxi, aici brutus!
Cognomi e Proverbi
smb:
Lucche, Luche, Lusci, Luxi
Etimo
ltn.
luce(m)
Traduzioni
Francese
lumière
Inglese
light
Spagnolo
luz
Italiano
luce,
lume
Tedesco
Licht.
luchelúche , nm, avb: lughelughe Definizione genia de bobboi chi lughet in s'iscuru; chi lughet Sinonimi e contrari culiluche 2. sas pibiristas sunt aizu abbertas e lughelughe ancora sas pupias Etimo srd.
luchènte , agt: lugente,
lugenti,
lughente,
luxente,
luxenti Definizione
chi lughet, chi giaet o mandhat lughe, chi si paret bene meda, chi si biet / lughente che isprigu = meda, luxenti che is prellas
Sinonimi e contrari
alluxentosu,
brilladinu,
brigliadore,
illampizosu,
lúchidu,
lughianu,
lutzighente,
prellugente
Frasi
màscios e boes de intinnu lughente as a bídere a mizas ◊ a su calore de su focu at cumintzau a issire unu cordu luchente dae su mutzu de s'àrbore ◊ benne bella dha bieus lugente che s'aurora ◊ no bi at istella prus lughente de cussa
Traduzioni
Francese
brillant
Inglese
shining
Spagnolo
reluciente,
brillante
Italiano
lucènte,
brillante
Tedesco
strahlend,
glänzend.
luchèra , nf: lughera,
lugherra,
luxerra Definizione
istugighedhu cun ógiu e loghíngiu po allúere a fàere lughe, genia de làmpana; lughe etotu
Sinonimi e contrari
candeba,
lutzera
/
luche
2.
lugheras rujas intrant dae sa fentana: no ant a èssere cosa mala?
Etimo
ltn.
lucerna
Traduzioni
Francese
lampe à huile
Inglese
oil lamp
Spagnolo
candil
Italiano
lucèrna
Tedesco
Öllampe.
lúchere , vrb: lúgere,
lúghede,
lúghere,
lúgiri,
lúxere,
luxi 1,
lúxiri Definizione
mandhare lughe, lampare o fàere lughe; fàere una figura bella, bogare fama bona, su pàrrere, su si bíere de una cosa, de un'abbilesa / pps. lúghiu; lúcheresi de calicuna cosa = gosai, tènniri profetu de ccn. cosa
Sinonimi e contrari
allampizare,
illucherare,
lughizare
Frasi
cantu oras dhi luxit su Soli a sa Terra dipendit de s'istagioni ◊ làntia luminosa, as a lúghere in sos ammentos! ◊ preco sas istellas chi ti lucant sa bida ◊ fírmati, o luna, e lúcheli s'aposentu! ◊ su soli luxit in mesu de is nuis ◊ lughet sa domo tua che isprigu ◊ prima lughias a totu su mundhu ◊ immoi no luxis prus, ses abarrada in d-un'arrenconi ◊ sa cara sua luxiat prus de su soli ◊ cantu at lúghiu custa lughe?
2.
cun totu su chi papas no ti ndi luxit! ◊ su fitzu de Nichele za bi at lúchitu foras de vidha! ◊ de totu cussa richesa issu no si ndh'est mai lúchiu ◊ at a èssi dinai chi tenis cuau, ma notesta innòi ti ndi luxit pagu! (Crisioni)◊ si tribagliaiat cun s'isperàntzia de si ndhe lúghere s'annu ifatu
Etimo
ltn.
lucere
Traduzioni
Francese
reluire,
resplendir
Inglese
to shine
Spagnolo
lucir,
lucirse
Italiano
rilùcere,
splèndere
Tedesco
scheinen,
strahlen,
leuchten,
glänzen.
luchèsa , nf Definizione sa lughe mescamente faendhosi die Sinonimi e contrari luchidore.
luchèschere , vrb: lughèschere Definizione giare o fàere lughe, fàere die Frasi in cussorzas assoladas lugheschet una luna iscoviaredha ◊ sa die est lughéschida Etimo ltn. lucescere.
luchesínu , nm Definizione pannu orrúbiu de tintura nóbbile Terminologia scientifica ts Etimo itl. lucchesino.
luchésu locàsu