A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

O, o , nf, cng, iscl Definitzione sa de batórdighi líteras de s'alfabbeto est unu sinnu chi arrapresentat unu sonu vocale a candho apertu (acentu gràficu /`/: ò) a candho serrau (acentu gràficu /´/: ó); impreada a sola est una cng., vocale aperta (a bortas repitia puru) chi serbit a pònnere duos o prus foedhos e fràsias a bétia apare (e a sa log. càmbiat sa cunsonante mudòngia, ma no a sa campidanesa: o casu o peta = nr. ogàsu obèta; ma: o casu o petza, o fillu o terra = nr. ocàsu opètza, ofíllu otèrra); est fintzes foedhu (vocale serrada) po acumpangiare unu númene tzerriandhodhu (e custa puru benit de su ltn.). In sa foedhada logudoresa, nuoresa e de mesania podet èssere vocale de finitia de foedhu a su sing. in númenes (es. coro, domo, moro), in calecunu agt. (es. grogo), e sèmpere est voc. de acabbu, desinéntzia, in bvrb. (ind. pres. 1ˆ sing.: benzo, fato, lasso, mandho, pòngio, tèngio, fintzes ind. imp. aio, andhao, faghio, cherio coment'e variante de sa essia in -a prus manigiada), e dhu'est pruschetotu a su pl. de nm. e agt. coment'e cambiamentu de sa vocale de acabbu /u/ de su sing.: binu - binos, bonu - bonos, contu - contos, corbu - corbos, fogu - fogos, fossu - fossos, longu - longos, mortu - mortos, ortu - ortos, oru - oros, tontu - tontos). In su sistema fonéticu de sa limba sarda sa /o/ tónica est sonu mesanu apertu candho prus ainnanti de unu postu dhue at un'àteru sonu seguramente apertu (/a/: arròsa, còsa, ispòsa, lòsa), o mesanu etotu (/o/, /e/) fintzes candho custu est rapresentau cun vocale chi po régula est de sonu serrau (/i/, /u/) si però in su foedhu chi dh'at fatu dipèndhere dhue iat unu sonu mesanu etotu (o dhue at, comente est in log.) e duncas si narat: bónu - bònos e bònus, cóntu - còntos e còntus, córbu - còrbos e cròus, fógu - fògos e fògus, fóssu - fòssos e fòssus, lóngu - lòngos e lòngus, mórtu - mòrtos e mòrtus, órtu - òrtos e òrtus, óru - òros e òrus, tóntu - tòntos e tòntus, o fintzes amòri (amore), arròsciri (orròschere), bòliri (bòlere), bòxi (boche), còiri (còghere), fròri (frore), mònti (monte), òi (oe), pòngiu (ponzo), pònniri (pònnere), pònti (ponte), sòli (sole), tèngiu (tèngio), tòrru (torro). Sa /o/ tónica est sonu serrau candho prus ainnanti de unu postu dhue at una vocale serrada giai in s'étimu (/u/, /i/): bónu, cóntu, córbu, fógu, gói, lollói, lóngu, mórtu, nonnói, óbu, órtu, óru, tóntu (ma dh'aperint in su plurale totu is chi fúrriant sa -u finale a -os/-us, es. òrtos/òrtus, bíere is esémpios giai fatos), o fintzes arrósciu, arróscidu, bófiu, dófidu, dóliu, innóchidu, nóghidu, óbiga, óbbrigu, órulu, nódidu, pódhighe (e totu custos dha faent serrada fintzes in su plurale), e faet sonu serrau fintzes cun vocale mesana prus ainnanti de unu postu ma cun d-una seguramente serrada prus ainnanti de duos postos, es. grómeru, lómberu, póveru (chi dh'aperint in su plurale: gròmeros, lòmberos, pòveros, e pòberus, in custu puru aperta, ca sa /u/ de su sing. est diventada mesana cussa puru, -os, in su plurale o de matessi valore in -us camp.). In chímica si ponet a símbulu de s'ossígenu (O), in giografia est incurtzadura de "Ovest" Sinònimos e contràrios sinono, sinoncas Frases seus totus o cojaus o bagadius ◊ o est babbu, o est s'àinu, o est zerda de paza, o est sa crésia de Santu Nigola, o est lèpere fuinne! ◊ o fais su doveri o mi nc'istupas debressi! ◊ at a balli duus sodhus su costumu de Bonacata!… o chi no su braxeri de sa spaciada de mammai! ◊ fut abbarrau oto o deghe dies 2. o Frantzisca, ses pòvera ma bella! ◊ est una molentara chi poltas, o Fireli! ◊ morta ti ses, o tessidora bella! (A.Casula)◊ o sa meri, ascurtit! ◊ o bà, benide! ◊ o mà, a mi lassades andhare a ziru? ◊ o cudh'ómine, casu a ndhe comporades? ◊ o genti tostorruda, poita no ascurtais?! Ètimu ltn., itl. aut, o Tradutziones Frantzesu ou Ingresu or Ispagnolu o Italianu o, oppure Tedescu oder.

oàdu , pps, agt: aoadu Definitzione de oare; chi est a oos, chi portat oos, nau de su pische, de is nios, de is pudhas; nau de figura o forma, chi assimbígiat a s'ou Sinònimos e contràrios oidu 1.

oàju , nm Definitzione chie bendhet oos.

oàre , vrb: aoare* Definitzione portare oos, nau de nios, de pische; su cantare de is pudhas candho depent fàere s'ou o frochire.

obàlci , nm: obrache, obraci, orbace, orbaci, orbàciu, orbatzu, orbaxi, orbesci 1 Definitzione orrobba téssia grussa, de lana sarda brebeghina, prus che àteru tinta a niedhu e impreada po costúmenes / tenta de o. = pannu, telu de o. comente essit de su telàrgiu Sinònimos e contràrios arbaci, foresi Frases bendiat sonàgias, pischedhas e obrache ◊ a su costúmene fiaus bestios de orbatzu ◊ is féminas faiant sa fardeta cun pannu de orbàciu Sambenados e Provèrbios prb: a luxi de candela s'orbaci parit tela Terminologia iscientìfica ts Ètimu itl. albagio.

obbedèssiri , vrb Definitzione pònnere mente, fàere comente narat s'àteru (mescamente prus mannu o chi cumandhat de prus) Sinònimos e contràrios obbidiri Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu obéir Ingresu to obey Ispagnolu obedecer Italianu obbedire Tedescu gehorchen

obbiàrgiu, obbiàxu , nm Definitzione chie custódiat cuadhos, ebbas Sinònimos e contràrios agasone Ètimu ltn. *equilarius.

obbíbi , nm: obbili, obbilu, obilu 1, obinu, obiru, ubbiru Definitzione crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna Sinònimos e contràrios clavíglia, giau, pilu 1, piredhu 1 / apicadolza, crau Frases si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis 2. in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!… Sambenados e Provèrbios smb: Obbili, Obinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros clou Ingresu big nail Ispagnolu clavo grueso Italianu gròsso chiòdo Tedescu großer Nagel.

obbidíri , vrb Definitzione pònnere mente Sinònimos e contràrios obbedèssiri.

obbietívu , agt Definitzione chi connoschet e arrespetat su giustu, chi no càmbiat is cosas coment'e faendho partzialidade ma connoschet e narat su chi est.

obbilàe, obbilài , vrb: obbilare, obilare Definitzione pònnere is obbilos, is craos, nau mescamente de su Cristos in sa grughe Sinònimos e contràrios acioae, aciolai, apunciai, atacitai, ciaitare, inclavai, intzoare | ctr. ilgiaitare, irdobbilae, isclavai Frases a Gesús dh'ant obbilau a sa cruxi ◊ sa cadena fut obbilada a su muru 2. cun agus de frius mi obbilas su coru Tradutziones Frantzesu clouer Ingresu to nail, to crucify Ispagnolu clavar, crucificar Italianu inchiodare, crocifìggere Tedescu nageln, kreuzigen.

obbilàju , nm Definitzione maistu chi faet obbilos Frases su cani de s'obbilaju est cani furisteri… Ètimu srd.

obbilàmini , nm Definitzione obbilos, cantidade de obbilos Ètimu srd.

obbilàre obbilài

obbíle, obbíli, obbílu obbíbi

obbleviòne , nf Definitzione su obbriviri, su immentigare Sinònimos e contràrios ilméntigu, olvidamentu, scarescimentu Frases no ti ant a pònnere in obblevione!(P.Sechi)

obbligài , vrb: obbricare, obbrigai, obbrigare Definitzione custrínghere a fàere una cosa, fintzes cun sa fortza, ammeletzu o àteru, o fintzes solu pònnere a unu in su bisóngiu de fàere calecuna cosa fintzes coment'e dépidu de torrare Sinònimos e contràrios costrínghere, cumandai, impònnere Frases de fronte a Deus m'intendho obbligadu a pedire perdonu (G.B.Mereu)◊ in chistiones de cojare no si óbbligat mai! ◊ si no lu cheres fàghere làssalu, za no ti l'est obbrighendhe neune! 2. sa maia depiat èssere giumpada e beniat posta in logos de anca furint obbrigaos a passare Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu obliger Ingresu to oblige Ispagnolu obligar Italianu obbligare Tedescu verpflichten, zwingen.

obbligasciòne, obbligassiòne , nf: obbligatzioni, obbricassione, obbrigascione, obbrigassione, obbrigatzione, obbrigatzioni, ubbrigascione Definitzione genia de óbbrigu, candho unu si agatat in su bisóngiu o in dovere de giare o fàere una cosa a favore de un'àteru chi dhi at fatu calecunu praghere o chi dhue tenet tratamentu meda; pregadoria coment'e cosa de dovere, de bisóngiu Sinònimos e contràrios dobere, óbbligu / pregadoria Maneras de nàrrere csn: nàrrere sas obbligassiones = rasai, pregare; todheresiche un'o. = catzàresi unu dépidu, un'óbbrigu Frases est un'obbligascione a dare sa lustrina a su pitzinnu chi giuchet s'ispinu de su porcu ◊ cun isse bi amus obbrigassione e li namus chi emmo ◊ a chie bi amus obbrigassione li damus su pane ◊ mi ant acapiau chena li dèpere obbligassione! ◊ chi nono a isse no liu podiat nàrrere ca bi aiat obbricassiones ◊ seus donendu custa cosa po un'obbligatzioni ◊ at chircau de si tòdhere s’obbrigassione azuandhe su cumpanzu 2. po su reposu de s'ànima mi récito un'obbrigassione inue at a èssere sa mia sepoltura 4. Tradutziones Frantzesu devoir Ingresu duty Ispagnolu deber Italianu dovére Tedescu Pflicht.

obbligatóriu , agt: obbricatóriu, obbrigatóriu Definitzione chi est a óbbrigu Sinònimos e contràrios tassativu.

obbligatziòni obbligasciòne