Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acuzonàre , vrb Definitzione cuare, pònnere, istare in d-unu cugigone, a una bandha, in tretu apartau Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzare, afurringonai, arreconai, inchizolare, incozolare, partare Frases si l'acuzonas, sa cosa, irméntigas ue l'as posta ◊ mi acuzono in sa ziminera ◊ candho proghiat si acuzonabat in d-un'angrone e si aperiat su paracu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke stellen.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definitzione prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Sinònimos e contràrios afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Frases chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu vivre en concubinage Ingresu to find a mistress Ispagnolu tener amante Italianu avére o farsi l'amante Tedescu einen Liebhaber haben.

afavàdu , agt: afavau Definitzione de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Sinònimos e contràrios afaighedhau / cdh. afaatu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu malade, atteint du favisme Ingresu a person which can easily contract the ilness of favism Ispagnolu que padece favismo Italianu fàbico Tedescu Bohnenvergiftung (Fabismus)

afunài , vrb: afunare Definitzione acapiare, pigare a fune, imbojàresi cun sa fune, troboire cun sa fune Sinònimos e contràrios infunai, prèndhere / pinnicai Frases sos chi crent de àere in punzu s'anzena volontade sunt ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ at afunau su muenti a su tzugu 2. sos carabbineris s'ant afunatu dae s'ufissu de sa coperativa totu sos documentos ◊ aiat irrobbatu su bancu, s'aiat afunatu gamas de erveches e vulos ◊ sos rivos ufratos si afunant totu, pessones, béstias e tupas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu enchevêtrer Ingresu to tie in a rope Ispagnolu encabestrar Italianu incapestrare Tedescu das Halfter anlegen

afutíre, afutíri , vrb rfl Definitzione lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione Sinònimos e contràrios impipai 1, importai, incodiare, strafudhai, strufudhire Frases si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'envoyer, s'en ficher (vulg.) Ingresu not to give a fuck Ispagnolu pasar de Italianu fregàrsene, fóttersene Tedescu pfeifen auf.

aggradheràre , vrb Definitzione fàere a gràdhera, a bocitedhas Sinònimos e contràrios abballinare Frases est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire une boule, bouler Ingresu to roll into a ball Ispagnolu hacer pelotitas Italianu appallottolare Tedescu zur Kugel rollen, mögen.

aggromeradúra , nf Definitzione su aggromerare su filu Sinònimos e contràrios allorumadura, tróbida Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pelotonnement Ingresu winding into a ball Ispagnolu ovillado, devanado Italianu aggomitolatura, dipanatura Tedescu Knäuelaufwicklung, Abwickelung.

aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definitzione pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos Sinònimos e contràrios abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, amedhare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rassembler, saisir Ingresu to put in a herd, to arrange in groups Ispagnolu agrupar, reunir en rebaño Italianu aggruppare, abbrancare Tedescu gruppieren, zur Herde zusamentreiben.

agioroscàre , vrb Tradutziones Frantzesu se jetter en grondant (chien qui gronde) Ingresu jumping of a growling dog with the intention of biting Ispagnolu acometer los perros en la caza Italianu l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere Tedescu sich knurrend auf jdn, stürzen.

agitoriài, agitoriàre , vrb Definitzione pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu Frases candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crier au secours Ingresu to invoke for a help Ispagnolu pedir ayuda Italianu invocare aiuto Tedescu um Hilfe rufen.

agiustèra , nf Definitzione su si pònnere de acórdiu po calecuna diferéntzia Sinònimos e contràrios agiustamentu, agiustu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu accord, arrangement Ingresu to settle a quarrel Ispagnolu arreglo, avenencia Italianu accomodaménto di divergènze, accòrdo Tedescu Vergleich.

agurtíre , vrb: aortie, aortire, aortiri, aultire, aurtire, aurtiri, austire, ortiri Definitzione si narat de is animales, candho ndhe faent su fedu chentza lómpiu, e fintzes de erbas (laores) chi no cumprint bene su granu; foedhandho cun tzacu si narat a chie no tenet passiéntzia e bolet calecuna cosa impresse (coment'e chi tèngiat cosa chi no faet a tratènnere) Sinònimos e contràrios abbortai, antiri, istrumai / astenare | ctr. achiare, cumprire Frases custa berbeghe si est aurtida, cussos fiados si sunt aurtidos 2. no ti as a aurtire, no, si isetas unu pagu?!…◊ aurtindhe ti ses?… iseta!◊ dhus depes acumpangiai tui?… a bias no s'aortant! Ètimu ltn. abortire Tradutziones Frantzesu avorter Ingresu to have a miscarriage Ispagnolu abortar Italianu abortire Tedescu abortieren.

aizarédhu, aizédhu, aizighédhu , nm, avb Definitzione unu tanti pagu pagu, un'apenedha Sinònimos e contràrios agigu, atzítzigu, izedhu, pachedhu, pachitzedhu, talighedhu, tzúniu | ctr. meda Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu un petit peu Ingresu only a little Ispagnolu un poquito Italianu pochino Tedescu wenig.

allinnài, allinnàre , vrb rfl Definitzione fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Sinònimos e contràrios intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu lignifier Ingresu to become wood, hardening of a grass Ispagnolu hacerse duro como madera Italianu farsi légna, indurirsi di un'èrba Tedescu holzig werden.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definitzione pònnere in lista, fàere sa lista Sinònimos e contràrios lezistrare, malcare Frases usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter sur la liste Ingresu to put in a list Ispagnolu alistar Italianu méttere in lista Tedescu in eine Liste eintragen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definitzione su si betare che lupu, papare che lupu, aira Sinònimos e contràrios afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se jetter sur la nourriture, se gaver Ingresu to throw oneself like a wolf, to gulp down Ispagnolu atracar, hartar Italianu avventarsi come un lupo, ingozzarsi Tedescu gierig essen.

amicàre , vrb rfl: amigai, amigare Definitzione fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada Sinònimos e contràrios afancedhae, afantare, amicitziare, ammestadai Frases pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos Ètimu ctl., spn. amigar(se) Tradutziones Frantzesu vivre en concubinage Ingresu to find a mistress Ispagnolu tener un amante Italianu farsi l'amante, la concubina Tedescu einen Liebhaber haben.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definitzione orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Sinònimos e contràrios irmalaidare Frases nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu demeurer infirme Ingresu to fall ill for a long time Ispagnolu enfermar de forma crónica Italianu ammalarsi a lungo Tedescu lange erkranken.

ammediài 1 , vrb: ammeriai, ammeriare, mediai* Definitzione fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca Sinònimos e contràrios acamai, meliagrare Frases sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso 2. arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai! Tradutziones Frantzesu faire la sieste, rester dans l'ombre Ingresu to have a siesta, to stay in the shadow Ispagnolu sestear Italianu meriggiare, stare all'ómbra Tedescu im Schatten Mittagsruhe halten.

ammufullonài , vrb Sinònimos e contràrios ammumullonai, ammurigonai, imbogiare, trabojare Tradutziones Frantzesu floconner Ingresu to wind into a ball Ispagnolu ovillar Italianu abbatuffolare Tedescu zusammenballen.

«« Torra a chircare