ifiudàre , vrb: imbiudare, infiudai, inviudai Definitzione abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po morte de s’unu o de s’àtera Sinònimos e contràrios imbatiare, sciudai, sviurai Frases apena s'est imbiudau at béndhiu su bestiàmene ◊ mi seo immalaidada meda e fust acanta de t'ifiudare! ◊ s'ómine chi s'ifiudat no torrat prus de giudu ◊ cumenti est chi ti ses infiudada? Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu être veuf Ingresu to be left a widow (er) Ispagnolu enviudar Italianu rimanére védovi Tedescu verwitwen.

ilboligàre , vrb: ilvoligare, irbodhiare, irbolicare, irboligare, irvolicare, isbodhiare, isboligare, isvodhiare, isvoligare, ivoligare, sbodhiai Definitzione apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau Sinònimos e contràrios illorigare, ispirigare, istèrrere, istròbere, istrobillai, spodhai / acoidai, ispontziai | ctr. allomborae, imbodhiai / istentare Frases at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua 2. aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore 3. si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!… Tradutziones Frantzesu dérouler, démêler, déployer, se dépêcher Ingresu to unwind, to roll into a ball, to lay, to hurry up Ispagnolu devanar, extender, darse prisa Italianu svòlgere, dipanare, distèndere, spicciarsi Tedescu abwickeln, ausbreiten, sich beeilen.

illinnarjàda , nf Definitzione cropu giau cun nae de linna Sinònimos e contràrios colpu, ilbarriada, irbirroncu, irrugada, irruncada, irzarriada Frases illinnarjada de fuste Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de bâton Ingresu blow (with a cudgel) Ispagnolu paliza, varapalo Italianu legnata Tedescu Stockschlag.

imbatiàre , vrb: ingatiare Definitzione abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po sa morte de s’unu o de s’àtera (tempos cumpostos cun aus. èssere e àere) Sinònimos e contràrios agatiare, ifiudare, sciudai, sviurai Frases de candho aiat imbatiadu no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ custu li fit capitau apustis chi si fit ingatiaa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être veuf Ingresu to be left a widow (er) Ispagnolu enviudar Italianu restare védovi Tedescu verwitwen.

impaperotài , vrb: impapirotare Definitzione fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu Sinònimos e contràrios imbodhiai Tradutziones Frantzesu entortiller Ingresu to put in a paper bag Ispagnolu enrollar Italianu incartocciare Tedescu in eine Tüte geben.

incartài , vrb: incartare Definitzione imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada Sinònimos e contràrios imbodhiai 2. su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos 3. no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu envelopper Ingresu to come to a written agreement Ispagnolu envolver, encartar, encartarse Italianu incartare, obbligare uno con scrittura, fare un patto col diàvolo Tedescu in Papier einpacken, einen Vertrag schließen, sich dem Teufel verschreiben.

inchimentàre , vrb Definitzione fàere chimentu, boghes, burdellu Sinònimos e contràrios abbochinare, batugliare, chichigliare, intrigliare, stragamullai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tapager Ingresu to make a noise Ispagnolu alborotar Italianu fare strèpito, chiasso Tedescu Lärm machen.

inchizolàre , vrb: incozolare, incuzolare Definitzione cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte Sinònimos e contràrios acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzonare, arreconai Frases intro tou s'est incuzolada cudha ojada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher, rencogner Ingresu to put in a corner Ispagnolu arrinconar Italianu rincantucciare Tedescu in eine Ecke drängen.

incollutzài , vrb Definitzione calare o orrúere sa matza (istentina), apèrrere o illascare is músculos de sa bentre po isfortzu o àteru, essire matzigalau, collutzu, patire s'ímbena Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu atteindre d'une hernie Ingresu to suffer a hernia Ispagnolu herniarse, quebrarse Italianu subire un'èrnia Tedescu Hervortreten von Eigenweidebruch

incrivíre , vrb Definitzione calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira Sinònimos e contràrios isciúdere, tzacai Tradutziones Frantzesu frapper Ingresu to deal a blow Ispagnolu asestar un golpe Italianu assestare un cólpo Tedescu einen Schlag versetzen.

indeosàre , vrb: indiosai, indiosare, endiosare Definitzione carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda Sinònimos e contràrios abbaradhare, abbelare, ammorare, imbelare, inamorai, ingeniai Frases ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu s'embéguiner Ingresu to take a liking Ispagnolu endiosar, ensalzar Italianu invaghirsi Tedescu sich verlieben.

indiaulàre , vrb: intiaulai Sinònimos e contràrios assurvilare, incoglire, ispiridare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu rendre démoniaque Ingresu to fly into a fury Ispagnolu endiablar Italianu indiavolare Tedescu ärgern.

ingastài , vrb Definitzione fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant) Sinònimos e contràrios galtare, ispèndhere | ctr. balanzare, gadangiai Frases nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!… Sambenados e Provèrbios prb: fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dépenser Ingresu to spend, to put in a good word Ispagnolu gastar Italianu spèndere Tedescu ausgeben.

ingolumàre , vrb: ingulimare, ingulumare Definitzione pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus Sinònimos e contràrios abbetuare, abesare, arranguai, imbisciare, imbitzicare, ingurrinai, ingustai / allicare, allichionare / ingolosinare Frases sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone 2. in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare 3. po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta) Tradutziones Frantzesu prendre goût Ingresu to take a liking to sthg Ispagnolu engolosinarse, regostarse, coger el gusto Italianu prèndere gusto a qlcs., abituarsi a còse piacévoli Tedescu Geschmack daran finden.

ingrazàre , vrb Definitzione peorare su dolore, su dispraxere Sinònimos e contràrios agghegiare, incalèschere, incancheriare, incrudèschere, intriscare Frases ingrazare una ferida, una fruschedha Tradutziones Frantzesu exacerber Ingresu to embitter, to sharpen a pain Ispagnolu exasperar Italianu inasprire Tedescu verschärfen.

innaigainnàiga , avb Definitzione andhare a s'innàiga innàiga = andai cerri cerri, andhare iscúlia iscúlia, sedatzandho is nàdigas, coment'e ballandho is nàdigas, a su tàmbula tàmbula, istòntona istòntona Sinònimos e contràrios isculisiscúlisi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui se dandine Ingresu walking with a wiggle Ispagnolu sacudir Italianu sculettante Tedescu sich in den Hüften wiegend.

insinnigàre , vrb rfl: iscinigare, iscinniare, iscinnigare, issindhigare, issinnigare Definitzione nau solu de fémina, fàere su fedu, naschire unu fígiu Sinònimos e contràrios iglierare, infendiai*, iscendiai, palturire, springiai Frases l'apo preguntadu si si fit issindhigada sa muzere (G.Ruju)◊ ant ischípiu chi cudha fémina si fut issindhigada ◊ no dh'ischius chie at issindhigau de pagu in bidha Tradutziones Frantzesu accoucher Ingresu to be delivered (of a child) Ispagnolu parir Italianu partorire, sgravarsi Tedescu gebären.

intrigliàre , vrb Definitzione fàere burdellu, coment'e candho dhue at gente meda foedhandho o movendhosi Sinònimos e contràrios atacazare, atamazare, inchimentare, intriglire, isgrigliare, istribitare, tambedhare 2. candho intrígliat a cantare in chéjia a missa cantada sa boghe sua atonada faghet a totu allegrare (A.Pinna) Tradutziones Frantzesu chahuter Ingresu to make a noise Ispagnolu hacer ruido Italianu rumoreggiare Tedescu lärmen.

intupài, intupàre , vrb Definitzione cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, apatai, atanai, atrabentare, imbusare, impertusare, intanae, intuzare / atupare, imbuschire, intupire Frases cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher dans un bois, cacher Ingresu to hide in a wood, to afforest Ispagnolu emboscar Italianu imboscare Tedescu im Wald verbergen.

irbaléndhidu , pps, agt Definitzione de irbalèndhere Sinònimos e contràrios achénsidu, ammunzadu, fiacu, infrachiu, irbalesiadu, irmarridu, istasidu | ctr. briosu, folte, pasadu 2. semus totu irbaléndhidos de cantu semus istracos! Tradutziones Frantzesu épuisé Ingresu exausted, taken a short run Ispagnolu agotado Italianu defatigato, esàusto Tedescu müde, matt.

«« Torra a chircare