Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

canía , nf: canina Definitzione is canes, chedha de canes Sinònimos e contràrios canesia, canília Frases za bi ndhe at de cania in cussa pinneta!…◊ sunt in sudhu currindhe fatu a totugantos che canina fatu a fera! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupe de chiens Ingresu a pack of dogs Ispagnolu perrada, perrería, jauría Italianu quantità di cani Tedescu Meute.

cantecàntu 1 , avb Definitzione nau tantandho una cosa, una persona (cricandho de cumprèndhere pigandhodha in manos cantu pesat o biendho ite persona est), chi est unu bellu pagu, agiummai, belle e… Sinònimos e contràrios maicantu, meditu Frases fiat una picioca bellixedha, ma cantecantu de conca sua, po no nai isteulada in totu ◊ est cantecantu dispràxiu ◊ torra a sètzi ca moveus: est fridixedha sa noti e cantecantu longa s'istrada ◊ ndi dhi pariat giai mali e cantecantu pentiu narada…◊ ispantau de cuss'apariéntzia naràt cantecantu palleredhu: Assimbillu a unu sennori! ◊ ma devias piànghere cantecantu totu sos gultos e diveltimentos ◊ mi aggradas cantecantu Tradutziones Frantzesu assez, presque Ingresu quite a lot of Ispagnolu algo Italianu alquanto Tedescu ziemlich.

carraxéri , agt, nm Definitzione chi o chie faet carraxu, o pesat avolotu, ponet tréulu a boghes o àteru, betat totugantu apare Sinònimos e contràrios abburotosu, baraundhosu, baticollosu, carraxosu / maciapaneri | ctr. séliu Frases ma lah ca dhoi at genti carraxera, ingunis, lah: sempri a tzérrius funt! ◊ pipius carraxeris s'istrumpant in terra, si aciapant e arrinti cun gana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui chahute Ingresu person making a din Ispagnolu alborotoso Italianu chiassóso, confusionàrio Tedescu laut, unordentlich.

castedhànu , nm: castellanu Definitzione chie istat in d-unu castedhu o est de Castedhu Sardu Tradutziones Frantzesu châtelain Ingresu lord of a manor Ispagnolu castellano Italianu castellano Tedescu Burgherr.

catedhína , nf Definitzione catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos Sinònimos e contràrios catedhàmine Frases cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu troupe de petits chiens, groupe de gens Ingresu a group of little dogs, sequence of people staying behind like dogs Ispagnolu banda de cachorros Italianu insième di cagnolini, codazzo di persóne Tedescu Gruppe von Hündchen, Schwarm.

céntu , agt, nm: chentu Definitzione deghe deghinas, deghe bortas deghe (in números àrabbos 100, in números romanos C): in sardu est su númeru chi si narat po nàrrere própriu medas; podet cuncordare o nono cun su númene chi acumpàngiat candho impare cun unos, unus s'impreat po nàrrere azummai chentu (unas chentas pessones, unas chentu pessones), e cuncordat sèmpere in números cumpostos (dughentas berbeghes, dughentos cadhos, duxentas personas, duxentus cristianus), foras a sa camp.; totu a unu cun àteros numeràrios, si ponet innanti cun mila/miza, ma apustis cun is múltiplos fintzes a noe: chentumiza, dughentos, trexentus; in is cumpostos cun mila/miza sa /s/ de su pl. iscumparit: dughentamiza, duxentumila, chimmeghentamila, otuxentumila / erba de chentu nodos = erbastérria (Polygonum aviculare), erba de centus nuus = survache (Equisetum palustre)/ dare sos chentu a unu = dàreli sos augúrios Frases si est crepau in centu e un'arrogu ◊ l'at colpidu chentu e unu male ◊ tue faghes chentu e unu machine ◊ a chent'annos cun saludu! ◊ una maladia is féminas teneis: centu ndi bieis e centu ndi amais! (R.Locci)◊ custu piciochedhu una ndi pensat e centu ndi fait! 2. semus contendhe a chentu a chentu ◊ de custus butiglionis ndi tengu una pariga ’e centus ◊ Bodale ch'est in sos chentu! ◊ pro fàghere cussa faina no bi at bisonzu de èssere in chentu! Sambenados e Provèrbios prb: de una fiza ndhe cheret chentu bènneros ◊ unu babbu pesat centu fígios e centu fígios no càstiant unu babbu Ètimu ltn. centum Tradutziones Frantzesu cent Ingresu a hundred Ispagnolu ciento, cien Italianu cènto Tedescu hundert, Hundert.

centumíla , agt, nm: chentumiza Definitzione chentu bortas milli Tradutziones Frantzesu cent mille Ingresu a hundred thousand Ispagnolu cien mil Italianu centomila Tedescu hunderttausend, Hunderttausend.

centuplicài, centuplicàre , vrb Definitzione pònnere o fàere a chentu bortas tanti Tradutziones Frantzesu centupler, décupler Ingresu to multiply by a hundred Ispagnolu centuplicar Italianu centuplicare Tedescu verhundertfachen.

cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definitzione manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.) Sinònimos e contràrios isculisiscúlisi, scianchiscianchi / cherricherri Frases gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus 2. is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui se dandine Ingresu walking with a wiggle Ispagnolu balanceante Italianu sculettante Tedescu sich in den Hüften wiegend.

chidàda , nf: cidada, cirara Definitzione tempus, cosa, trebballu, paga de una chida Frases l'ant guastu sas ciucheras, sempre cotu a chidadas intreas! ◊ boghendhe ortixu in sa tanca bi isteint una chidada 2. babbu tou no tenet chidada ◊ est duus mesis chi sa meri no mi donat sa cidada ◊ seu andau a mi ndi pigai sa cidada, su tanti chi m'ispetat po èssi trabballau una cida Terminologia iscientìfica tpc Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu semaine Ingresu time of a week, week's pay Ispagnolu semana Italianu tèmpo di una settimana Tedescu Wochenzeit.

chinnichínni , nm Definitzione genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare Sinònimos e contràrios giogulana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tic nerveux des yeux Ingresu a nervous eye tic Ispagnolu tic nervioso de los ojos Italianu tic nervóso espresso con gli òcchi Tedescu Augentick.

chiscusína , avb: coscusina, curcusina, cuscujina, cuscujinu, cuscusina, cuscusinu Definitzione a c. = agiummai a iscúsiu, foedhandho a boghe bàscia bàscia / ríere, faedhare a cuscusinu o a cuscusina = a iscusi, a boxi bàscia, a s'acua Sinònimos e contràrios acua, iscúsia Frases sos operajos fint befendhesindhe a chiscusina de su capiscuadra (N.Osu)◊ mastru Chicu si ndhe riet a cuscusinu ◊ bidindhe sos fizighedhos chentza manigare, girandhesiche pro no la bíere, a cuscusinu infundhiat sa farda cun rios de prantu ◊ fit mortu de risu, a cuscusinu Tradutziones Frantzesu tout bas Ingresu in a low voice Ispagnolu en voz baja Italianu sottovóce, sommessaménte Tedescu leise.

chitónzu , avb: chitzognu Definitzione chi est unu pagu chitzo, foedhandho de oràrios Sinònimos e contràrios chitzixedhu | ctr. tardighinu Frases cheret chi pesemus chitonzu a fàghere cussa cosa Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu assez tôt Ingresu a little early Ispagnolu prontito Italianu un po' prèsto Tedescu etwas früh.

ciacotài, ciacotàre , vrb: tzacotare Definitzione istare a ciacotos, pigandho a befa, a brulla a ccn., foedhare tanti po istare a chistionu Sinònimos e contràrios befai, bufonai, ciascare, ciascotare Frases divertide ballendhe e ciacotendhe totu umpare Ètimu spn. chacotear Tradutziones Frantzesu railler Ingresu to play a trick Ispagnolu mofar Italianu burlare Tedescu verspotten.

ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definitzione min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos Frases a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau Tradutziones Frantzesu genre de pâtes courtes Ingresu a kind of macaroni Ispagnolu clase de pasta corta Italianu un tipo di pasta córta Tedescu eine Art Makkaroni.

cimixèdha , nf Definitzione sa punta modhe de sa linna, de is matas Sinònimos e contràrios chima, coma, coramedhu Terminologia iscientìfica rbr Tradutziones Frantzesu partie tendre des arbres Ingresu soft part (of a tree) Ispagnolu cogollo Italianu tenerume delle piante Tedescu weicher Teil der Pflanzen.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

collocadòre , nm: collocaroi Definitzione impiegau chi contivígiat sa lista de is disocupaos iscritos e dhos tzérriat candho dhue at dimandha de manodòpera Frases filla tua no est torrara ancora de su collocaroi? Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu placeur Ingresu clerk (in a labour exchange) Ispagnolu quien trabaja en la oficina de empleo Italianu collocatóre Tedescu Arbeitsvermittler.

coltína , nf: cortina, cultina Definitzione sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata Sinònimos e contràrios paltza, prassàrgia, pratzada Maneras de nàrrere csn: fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra Frases est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta 2. sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia 3. ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra Sambenados e Provèrbios smb: Cortina / prb: sa landhe falat a sa cortina Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu le couvert d'un arbre Ingresu Space under a tree Ispagnolu lugar debajo de un árbol Italianu lo spàzio sótto una pianta Tedescu Schatten eines Baumes.

costanàre , vrb: acostanare Definitzione fàere costanas, freaduras Sinònimos e contràrios friai, malandrare, piticare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu érafler, écorcher Ingresu to produce a sore in sthg Ispagnolu escocer, rozar Italianu fare guidalésco Tedescu Druckschaden machen.