isarrogài, isarrogàre , vrb Definitzione
fàere a sorrogu a su gúturu
Sinònimos e contràrios
arragai,
arrughire,
inserregare,
sarracrare
Frases
isarrogadas túnciant suspirendhe ◊ acirrant a cantai isarroghendisí
Tradutziones
Frantzesu
être enroué
Ingresu
to have a hoarse voice,
to get hoarse
Ispagnolu
enronquecer
Italianu
far ràuco,
avére raucèdine
Tedescu
eine heise Stimme haben.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definitzione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinònimos e contràrios
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frases
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
éloigner du groupe
Ingresu
to send out (of a group)
Ispagnolu
alejar,
apartar
Italianu
allontanare dal gruppo
Tedescu
von der Gruppe entfernen.
iscrèdere , vrb: iscrèere,
iscrètere,
iscrèiri,
iscrere,
scrèiri Definitzione
prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi
Sinònimos e contràrios
disaprensionai,
discrèiri
Frases
mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei
2.
dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados
3.
cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ne plus attendre après avoir vainement attendu
Ingresu
to give up weating vainly (after a long time)
Ispagnolu
descreer
Italianu
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedescu
nach einer langen Wartezeit,
das Warten ablassen.
isculiàre , vrb Definitzione
camminare faendho ballare is nàdigas, mòvere, iscutulare / andhare iscúlia iscúlia = andai cerri cerri, a s'innàiga innàiga, sedatendhe sas nàdigas
Sinònimos e contràrios
inculiare,
isprusciare
Frases
est ponenne paja de passos pro che isculiare cussos mermos chene sàmbene (M.Dui)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se dandiner
Ingresu
to walk with a wiggle
Ispagnolu
contonearse
Italianu
sculettare
Tedescu
sich in den Hüften wiegen.
isminunchíre, isminuncíre , vrb Definitzione
torrare a s'ossu, essire iscarritzinu, làngiu
Sinònimos e contràrios
apedhuncare,
illanzigare,
irromasire,
istincare,
scalaxiri,
slangiri
Tradutziones
Frantzesu
maigrir beaucoup
Ingresu
to lose weight a lot
Ispagnolu
adelgazar mucho
Italianu
dimagrire mólto
Tedescu
abnehmen.
ispampinadúra , nf Definitzione
su ispampinare
Sinònimos e contràrios
scirrada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
épamprage
Ingresu
strip (of a vine)
Ispagnolu
despampanadura
Italianu
spampanatura
Tedescu
Ablaubung.
isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definitzione
iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos
Sinònimos e contràrios
atrabentare,
derrúere,
iscalabrare,
isciarrocai,
ispèldere,
scabiossai,
sderrocai,
spentumai
Frases
mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas
2.
sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades!
Tradutziones
Frantzesu
tomber,
jeter dans un escarpement
Ingresu
to fall down a precipice (throw)
Ispagnolu
despeñarse,
precipitarse
Italianu
cadére,
gettare in un dirupo
Tedescu
stürzen.
ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1,
isprigai,
isprigare,
sprigai Definitzione
castiare, bíere me in s'isprigu
Frases
fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba
2.
los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se regarder (dans une glace)
Ingresu
to look oneself (in a mirror)
Ispagnolu
mirarse en el espejo
Italianu
specchiarsi
Tedescu
sich spiegeln.
isprammetàda , nf: spalmetada Definitzione
cropu de isprammeta giau a sa pranta de sa manu
Sinònimos e contràrios
palmetada
2.
ite nos restat candho isprammetadas de ingannia lódhurant faedhos e mentes e no lis dant pasu? (G.Maieli)
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de baguette
Ingresu
blow (with a stich)
Ispagnolu
palmetazo
Italianu
bacchettata
Tedescu
Gertenhieb.
isprúnza , nf: ispundha,
ispunza,
spunda Definitzione
is oros de su letu
Ètimu
ltn.
sponda
Tradutziones
Frantzesu
bord du lit
Ingresu
edge (of a bed)
Ispagnolu
borde,
orilla de la cama
Italianu
spónda del lètto
Tedescu
Bettkante.
istallàre 1 , vrb Definitzione
andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
demeurer,
s'établir
Ingresu
to live,
to take one's residence to in a place,
to install
Ispagnolu
residir,
instalar,
instalar
Italianu
dimorare,
prèndere dimòra,
insediare,
installare
Tedescu
sich aufhalten,
sich niederlassen
istribitàre , vrb: istribitzare Definitzione
fàere istribitu, moida, giare genia de cropos cun is peis a terra, fintzes coment'e po si ammostare contràrios a calecuna cosa, o po fàere fuire
Sinònimos e contràrios
intrigliare,
istrampizare,
istripizare
2.
istribitant e apedhant chi custas cosas sunt tropu ◊ si est pesadu a pabarotadas, istribitzendhe cun maigantu arrennegu
Tradutziones
Frantzesu
faire du vacarme
Ingresu
to make a din
Ispagnolu
hacer ruido
Italianu
strepitare
Tedescu
lärmen.
istrudhàda , nf Definitzione
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Sinònimos e contràrios
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de louche
Ingresu
blow with a ladle
Ispagnolu
cacillo
Italianu
mestolata
Tedescu
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
istutuinàre , vrb Definitzione
illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos)
Tradutziones
Frantzesu
atténuer la saveur
Ingresu
to moderate a flavour
Ispagnolu
atenuar el sabor
Italianu
attutire il sapóre dei cibi
Tedescu
den Geschmack mildern.
lescensciàre , vrb: licensiai,
lissentziai,
lissentziare Definitzione
pònnere o giare fine a un'incàrrigu, a un'impreu; giare o pigare sa licentza o diproma a s'acabbada de is istúdios; andharesindhe, dispedire
Sinònimos e contràrios
dipaciare
/
dispedire
Tradutziones
Frantzesu
renvoyer,
débaucher,
licencier,
décerner un certificat d'études
Ingresu
to dismiss,
to confer a diploma on
Ispagnolu
despedir,
licenciar,
irse
Italianu
licenziare
Tedescu
kündigen,
entlassen (aus der Schule),
verabschieden.
malandàu, malandhàdu , agt Definitzione
chi est andhau male, guastu, béciu o, nau de persona, malàidu, in poberesa, iscaminau, abbituau a fàere male
Sinònimos e contràrios
malacónciu
Frases
po assacarru, in palas li betesit unu corzu malandhadu ◊ mellus prantu mortu chi no malandau
Tradutziones
Frantzesu
déchu
Ingresu
in a bad condition
Ispagnolu
arruinado,
decaído
Italianu
decaduto
Tedescu
verfallen.
marràda , nf: marrara Definitzione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinònimos e contràrios
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Maneras de nàrrere
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frases
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Ingresu
blow with a paw
Ispagnolu
azadazo,
coz
Italianu
rampata
Tedescu
Scharren.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definitzione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinònimos e contràrios
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frases
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Tradutziones
Frantzesu
souffrir
Ingresu
to suffer a long sickness (from)
Ispagnolu
enfermar,
sufrir mucho
Italianu
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedescu
leiden.
mediài , vrb: ammediai 1,
mediare 1,
meriai,
meriare,
merijare,
miriare Definitzione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinònimos e contràrios
acamai,
meliagrare
Frases
sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe
Terminologia iscientìfica
pst
Ètimu
ltn.
meridiare
Tradutziones
Frantzesu
faire la méridienne,
faire la sieste
Ingresu
to have a siesta,
to stay in the shade
Ispagnolu
sestear
Italianu
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedescu
im Schatten Mittagsruhe halten.
meliagràre , vrb: ammeriagare,
meriaciare,
meriacrare,
meriagare,
miliacrare,
miliagrare,
miriaciare,
miriacrare,
miriagare,
miriagrare Definitzione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinònimos e contràrios
ammediai 1,
merajare
Frases
sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire la méridienne,
faire la sieste
Ingresu
to have a siesta,
to stay in the shade
Ispagnolu
sestear
Italianu
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedescu
im Schatten Mittagsruhe halten.