isarrogài, isarrogàre , vrb Definizione
fàere a sorrogu a su gúturu
Sinonimi e contrari
arragai,
arrughire,
inserregare,
sarracrare
Frasi
isarrogadas túnciant suspirendhe ◊ acirrant a cantai isarroghendisí
Traduzioni
Francese
être enroué
Inglese
to have a hoarse voice,
to get hoarse
Spagnolo
enronquecer
Italiano
far ràuco,
avére raucèdine
Tedesco
eine heise Stimme haben.
iscamedhàre , vrb: iscammedhare,
isgamedhare Definizione
istesiare unu pegus de su tàgiu, andharesindhe de sa cumpangia; fintzes iscapiare su giuale a is boes giuntos
Sinonimi e contrari
irmedhae,
iscambare,
iscambuliare,
iscamedhire,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istropedhare
| ctr.
amedhare
Frasi
unu pisedhu s'isgamedheit de sos cumpagnos chi fint zoghendhe ◊ apo àpidu sas berbeghes chi mi mancaiant: las depiat àere iscamedhadas carchi cane ◊ pares iscammedhadu che angione sorteri
2.
sos pitzinnos s'aunint a zocare che anzones iscamedhaos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éloigner du groupe
Inglese
to send out (of a group)
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
allontanare dal gruppo
Tedesco
von der Gruppe entfernen.
iscrèdere , vrb: iscrèere,
iscrètere,
iscrèiri,
iscrere,
scrèiri Definizione
prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi
Sinonimi e contrari
disaprensionai,
discrèiri
Frasi
mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei
2.
dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados
3.
cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ne plus attendre après avoir vainement attendu
Inglese
to give up weating vainly (after a long time)
Spagnolo
descreer
Italiano
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedesco
nach einer langen Wartezeit,
das Warten ablassen.
isculiàre , vrb Definizione
camminare faendho ballare is nàdigas, mòvere, iscutulare / andhare iscúlia iscúlia = andai cerri cerri, a s'innàiga innàiga, sedatendhe sas nàdigas
Sinonimi e contrari
inculiare,
isprusciare
Frasi
est ponenne paja de passos pro che isculiare cussos mermos chene sàmbene (M.Dui)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se dandiner
Inglese
to walk with a wiggle
Spagnolo
contonearse
Italiano
sculettare
Tedesco
sich in den Hüften wiegen.
isminunchíre, isminuncíre , vrb Definizione
torrare a s'ossu, essire iscarritzinu, làngiu
Sinonimi e contrari
apedhuncare,
illanzigare,
irromasire,
istincare,
scalaxiri,
slangiri
Traduzioni
Francese
maigrir beaucoup
Inglese
to lose weight a lot
Spagnolo
adelgazar mucho
Italiano
dimagrire mólto
Tedesco
abnehmen.
ispampinadúra , nf Definizione
su ispampinare
Sinonimi e contrari
scirrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
épamprage
Inglese
strip (of a vine)
Spagnolo
despampanadura
Italiano
spampanatura
Tedesco
Ablaubung.
isperrumài, isperrumàre , vrb: sperrumai Definizione
iscollare, orrúere, betare in s'ispérrumu, iscumpàrrere; orruinare, andhare o fàere andhare male meda; nau de sa manera de fàere, de unu, po ccn. iscopu, fai de totu, fàere fintzes sacrifícios mannos
Sinonimi e contrari
atrabentare,
derrúere,
iscalabrare,
isciarrocai,
ispèldere,
scabiossai,
sderrocai,
spentumai
Frasi
mi est ruta s'acheta e isperrumada si est ◊ sos saludos de sos emigrados, zente isperrumada, los costoimos in su coro ◊ donna Pisódia nci torrat a isperrumai a s'inferru ◊ a como si mi b'at isperrumadu duas bacas ◊ sa morte giàgarat sa zente finas a l'isperrumare ◊ si est isperrumau e no si est vidu prus ◊ una mallora s’est isperrumada in is brecas
2.
sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ est de bonugoro: paret chi s'ispérrumat pro azuare sos frades!
Traduzioni
Francese
tomber,
jeter dans un escarpement
Inglese
to fall down a precipice (throw)
Spagnolo
despeñarse,
precipitarse
Italiano
cadére,
gettare in un dirupo
Tedesco
stürzen.
ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1,
isprigai,
isprigare,
sprigai Definizione
castiare, bíere me in s'isprigu
Frasi
fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba
2.
los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se regarder (dans une glace)
Inglese
to look oneself (in a mirror)
Spagnolo
mirarse en el espejo
Italiano
specchiarsi
Tedesco
sich spiegeln.
isprammetàda , nf: spalmetada Definizione
cropu de isprammeta giau a sa pranta de sa manu
Sinonimi e contrari
palmetada
2.
ite nos restat candho isprammetadas de ingannia lódhurant faedhos e mentes e no lis dant pasu? (G.Maieli)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de baguette
Inglese
blow (with a stich)
Spagnolo
palmetazo
Italiano
bacchettata
Tedesco
Gertenhieb.
isprúnza , nf: ispundha,
ispunza,
spunda Definizione
is oros de su letu
Etimo
ltn.
sponda
Traduzioni
Francese
bord du lit
Inglese
edge (of a bed)
Spagnolo
borde,
orilla de la cama
Italiano
spónda del lètto
Tedesco
Bettkante.
istallàre 1 , vrb Definizione
andhare a istare in s'istallu, andhare a fàere abbitu, a istare
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
demeurer,
s'établir
Inglese
to live,
to take one's residence to in a place,
to install
Spagnolo
residir,
instalar,
instalar
Italiano
dimorare,
prèndere dimòra,
insediare,
installare
Tedesco
sich aufhalten,
sich niederlassen
istribitàre , vrb: istribitzare Definizione
fàere istribitu, moida, giare genia de cropos cun is peis a terra, fintzes coment'e po si ammostare contràrios a calecuna cosa, o po fàere fuire
Sinonimi e contrari
intrigliare,
istrampizare,
istripizare
2.
istribitant e apedhant chi custas cosas sunt tropu ◊ si est pesadu a pabarotadas, istribitzendhe cun maigantu arrennegu
Traduzioni
Francese
faire du vacarme
Inglese
to make a din
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
strepitare
Tedesco
lärmen.
istrudhàda , nf Definizione
cropu de terudha; su tanti de cosa chi leat una terudha
Sinonimi e contrari
istrudhonada,
terudhada
/
palte,
partzida
2.
za la zughet una bella istrudhada de machine, cussu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de louche
Inglese
blow with a ladle
Spagnolo
cacillo
Italiano
mestolata
Tedesco
Schlag mit der Schöpfkelle,
Schöpfkellevoll.
istutuinàre , vrb Definizione
illebiare, abbrandhare su sabore forte (de is papares grassos)
Traduzioni
Francese
atténuer la saveur
Inglese
to moderate a flavour
Spagnolo
atenuar el sabor
Italiano
attutire il sapóre dei cibi
Tedesco
den Geschmack mildern.
lescensciàre , vrb: licensiai,
lissentziai,
lissentziare Definizione
pònnere o giare fine a un'incàrrigu, a un'impreu; giare o pigare sa licentza o diproma a s'acabbada de is istúdios; andharesindhe, dispedire
Sinonimi e contrari
dipaciare
/
dispedire
Traduzioni
Francese
renvoyer,
débaucher,
licencier,
décerner un certificat d'études
Inglese
to dismiss,
to confer a diploma on
Spagnolo
despedir,
licenciar,
irse
Italiano
licenziare
Tedesco
kündigen,
entlassen (aus der Schule),
verabschieden.
malandàu, malandhàdu , agt Definizione
chi est andhau male, guastu, béciu o, nau de persona, malàidu, in poberesa, iscaminau, abbituau a fàere male
Sinonimi e contrari
malacónciu
Frasi
po assacarru, in palas li betesit unu corzu malandhadu ◊ mellus prantu mortu chi no malandau
Traduzioni
Francese
déchu
Inglese
in a bad condition
Spagnolo
arruinado,
decaído
Italiano
decaduto
Tedesco
verfallen.
marràda , nf: marrara Definizione
su marrare, su trebballare a marra; su cropu de pei (de ananti) chi giaent is animales a terra, coment'e a arrasigadura (e fintzes crache)
Sinonimi e contrari
tzapada
/
immarrargiada
/
càrcini
Modi di dire
csn:
andai o cúrriri a marradas = andhare a brincos, crabiolare, atapendhe a forte sos pes a terra, nadu de cadhu (e fintzas de zente) a tota fua; pesaisí a marradas = pesàresi a cumeradas, a brincos; pèrdiri sa m. = pèrdere sa fortza, sa balia
Frasi
a Paschixedha sa primu marrada de sa faixedha depiat èssiri acabbada
2.
su cuadhu si ndi est pesau a marradas candu si est agatau cun sa funi in su tzugu! ◊ s'ebba daiat marradas in s'impedradu ◊ su cuadhu at giau tres marradas a piturras a su meri
3.
custu mengianu apu biu in su celu una cosa mai bia, coment'e un'istella, currendi a marraras ◊ is molentis andant a marradas ◊ frarixedhu miu comenti at biu su coró c’iscudit su fàsciu a terra e atacat a curri a marraras, a cérrius
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
piochage,
coup de patte,
coup de griffe
Inglese
blow with a paw
Spagnolo
azadazo,
coz
Italiano
rampata
Tedesco
Scharren.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frasi
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer a long sickness (from)
Spagnolo
enfermar,
sufrir mucho
Italiano
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedesco
leiden.
mediài , vrb: ammediai 1,
mediare 1,
meriai,
meriare,
merijare,
miriare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
acamai,
meliagrare
Frasi
sas berbeghes fint meriendhe suta de sa nughe ◊ candho sa robba comintzat a meriare, comente imbudhighinat sole, che la trubbas a sa sedha, a suta de sos chercos ◊ una piga est mediandhe in d-unu ratu ◊ in s’ora prus cajente de sa die issu est merijandhe
Terminologia scientifica
pst
Etimo
ltn.
meridiare
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.
meliagràre , vrb: ammeriagare,
meriaciare,
meriacrare,
meriagare,
miliacrare,
miliagrare,
miriaciare,
miriacrare,
miriagare,
miriagrare Definizione
nau mescamente de su bestiàmene, passare is oras de basca, de sole prus forte, in istade, in su meriagru, istare in s'umbra
Sinonimi e contrari
ammediai 1,
merajare
Frasi
sos pastores controllant donzi tantu sos masones chi sunt meliagrendhe ◊ in cudhu padentinu de sabucos li piachiat a meriacrare ◊ in custu logu no che at umbras bonas pro miriagrare ◊ s'alveghe miliagrat, baca e bígiu cun sa coa si catzant sa musca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la méridienne,
faire la sieste
Inglese
to have a siesta,
to stay in the shade
Spagnolo
sestear
Italiano
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedesco
im Schatten Mittagsruhe halten.