scrèiri , vrb: iscrèdere*, screri Definizione lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu Sinonimi e contrari disaprensionai, discrèiri / storrai Modi di dire csn: screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu Frasi no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi 2. at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu Traduzioni Francese ne plus attendre Inglese to give up after a vain waiting Spagnolo resignarse Italiano sméttere di aspettare dópo aver attéso invano Tedesco vergebliches Warten abrechnen.

sdorrobbàu , pps, agt Definizione de sdorrobbai; chi che dhi ant pigau s'orrobba, sa cosa a furadura Traduzioni Francese victime d'un vol, volé Inglese robbed, victim of a theft Spagnolo robado, víctima de un robo Italiano derubato Tedesco ausgeraubt.

setziàda , nf: sitiada Definizione cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Traduzioni Francese séance du tribunal Inglese sitting of a court Spagnolo sesión Italiano seduta dei giùdici in càmera di consíglio Tedesco Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

sidhíre, sidhíri , vrb: tzidhire Definizione intrare apare, incasciare bene a istrintu (es. linna, pedra), serrare, cràere a sízigu, a forte, tostau, nau de istrégiu fintzes istangiare; mòvere (ma sèmpere cun s'idea de no si mòvere), e mescamente (rfl.) trèmere de assíchidu, de fritu o àteru, a cropu: nau cun arrennegu, fintzes istare firmu, citiu Sinonimi e contrari afíere, sidhai*, sizire / mòere, sadhiare, sadhie, trèmere Modi di dire csn: sidhirisí a ccn. = aferraidhu a istrintu; sidhirisí a sa muda = callare, istare mudos Frasi sa porta no sidhit bèni ◊ at sidhiu is dentis ◊ at sidhiu sas barras ◊ sa carrada cun su binu si sidhit 2. no ti sidhas dae cue, mih! ◊ lu bidia che giaitadu, chentza mancu si sidhire! ◊ si non bollu dèu no si sidhint! ◊ su pitzinnu setziat a de gropas cun su babbu e, si s'àinu si sidhiat, si atacaiat a su babbu istringhinnedhu a bentre 3. dae sa die chi sos fascistas l'ant menetada si sidhiat a donzi tzocu ◊ si sidhit de su frius 4. sidhidí a sa muda o ti dongu un'iscutulada de cosa! ◊ Arrosica, ti apu nau a ti sidhiri che sa balla! (A.Murru) Traduzioni Francese cacheter, tressaillir Inglese to seal, to give a start Spagnolo cerrar herméticamente, atrancar, sobresaltarse Italiano sigillare, trasalire Tedesco versiegeln, zusammenzucken.

sòlbere , vrb: sòlvere, sòrbere, sòrvere, sòvere Definizione fàere o torrare cosa tostada a brodu, lícuida, a fortza de fogu, còere meda fintzes a s'isfàere: si narat fintzes de elementu o sustàntzia apedrada o cagiada chi si ammesturat cun abba o àteru deasi a tales d'essire, impare, unu matessi lícuidu; in cobertantza si narat de àteru de dificurtosu; nau de filu fatu a madassa, istirare pigandho su càbudu po dh'imbodhigare a lómburu o in cannedhos prontu a dh'impreare / pps. sólbiu, soltu, sórvidu, sortu / si sorbet in buca (nau de cosa de papare) = s'isfait sentza dhu matziai Sinonimi e contrari iscagiae, issortighinare, sciolli, solivrinare, solobrare | ctr. apedrare, cagiare Frasi sòrbere su nie, su sale, su túcaru, s'ozu porchinu, su frommentarzu ◊ su suore chi amus lassadu in logu anzenu inoghe aiat fatu sòlvere sos granitos puru! ◊ solve su nie pro ch'in abba si aviet in sos rios! ◊ cuss'àstragu no si sorbet ◊ si no mi pagas ti solvo che seu! ◊ su basolu si che sorbet si lu coghes tropu ◊ custa pira si sorbet in buca! 2. cherimus sòrbere cussos códules de malíssia chin sa luche bertera de s'intelletu (F.Satta) 3. mastru Preítia no si est sórvidu in suore! ◊ non balet chi ti solvas in suore crabiolendhe, pesèndhedi reu suta sas ancas de su domadore (Raga)◊ penso chi at tota sa rejone si atitendhe si solvet in piantu Etimo ltn. solvere Traduzioni Francese fondre, dissoudre, dévider Inglese to melt, to wind into a ball Spagnolo deshacer, derretir, devanar, ovillar Italiano sciògliere, disciògliere, dilüire, liquefare, dipanare Tedesco schmelzen, auflösen, verflüssigen, abhaspeln.

stenteriài , vrb: istantariare* Definizione est su chi faet unu candho provat unu dolore tropu forte, chi agiummai perdet su sentidu; foedhare chentza ischire mancu su chi est naendho, unu Sinonimi e contrari desatinai, ilbarionare, iscassoletare, sciolloriai, strollicai / abbadherigare, ammustèlchere, dilmagiare, ildimajare, intostai, sdemmaniai Frasi mi seu ingortu a s'ossu arrabiosu: cosa de mi stenteriai! 2. dhoi at genti stenteriada chi est a iscarada a fai tontesas ◊ no ti stentériis cun mei: mi depis nai "Sa meri"! Traduzioni Francese éprouver une douleur déchirante Inglese to feel a very sharp pain Spagnolo sentir un dolor muy fuerte Italiano provare un dolóre fortìssimo Tedesco einen stechenden Schmerz empfinden.

stremessíri , vrb: estremessiri* Definizione trèmere totu de s'assíchidu, de sa timoria Sinonimi e contrari acicai, asciuconare, asciustrare, aterrighinare, ilgirare, ispantamare, ispramai, istrementire, isturdinare 2. Maria dh'iat bitu, stremessia de cara, morta in terra fiat istada narendu "O fillu miu!" Traduzioni Francese sursauter Inglese to shudder, to give a start Spagnolo estremecer Italiano sussultare, rabbrividire Tedesco zusammenzucken, schaudern.

strufudhíre , vrb Sinonimi e contrari afutire, impipai 1, strafudhai Traduzioni Francese s'en ficher Inglese not to give a damn Spagnolo pasar Italiano fregàrsene Tedesco pfeifen (auf).

tambedhàre , vrb Definizione fàere moida, istare foedhandho, giare ifadu / tambedhadu = infadadu Sinonimi e contrari ifadare, ifastizire, impeltinare, intrigliare Frasi si fis pro marasu a ossos pistos e tambedhadu in mesu a su trambustu semper su cantu ti det dare gustu ◊ istant tota sa die tambedhendhe Etimo srd. Traduzioni Francese chahuter, agacer Inglese to make a noise Spagnolo hacer ruido, molestar Italiano rumoreggiare, molestare Tedesco lärmen, belästigen.

titía! , iscl, nm: atitia! Definizione foedhu chi si narat candho unu tenet fritu; su fritu etotu Sinonimi e contrari frios | ctr. pisti! Frasi titia, faghe su fogu ca mi caento! ◊ titia, a istare in mesu de totu cussu nie a sa nuda! ◊ titia chi tenzo fritu! ◊ titia a fritu chi est, oe! 2. petiat chin sa bochedha a trémulas dae su titia ◊ prus de tui sentu su titia de oi Etimo srd. Traduzioni Francese ça caille! Inglese what a cold! Spagnolo ¡qué frío! Italiano che fréddo! Tedesco Konfetti.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definizione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinonimi e contrari agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frasi arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Etimo srd. Traduzioni Francese mettre en émoi, se jeter (sur) Inglese to cause a turmoil, to throw oneself Spagnolo alborotar, lanzarse, arremeter Italiano subbugliare, avventarsi Tedesco in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

tremutíre , vrb Definizione trèmere meda, a forte, che a candho faet terremotu Sinonimi e contrari trèmere Frasi su terrinu at tremutidu Traduzioni Francese sursauter Inglese to give a start Spagnolo estremecerse, moverse Italiano sussultare Tedesco zusammenfahren.

trusàre , vrb Definizione pònnere sa trusa, essire afaciolaos Sinonimi e contrari mascarare | ctr. iscaratzare Frasi a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre Traduzioni Francese se déguiser Inglese to put on a mask Spagnolo disfrazarse Italiano mascherarsi Tedesco sich verkleiden.

tzocài , vrb: tzocare, tzoncare Definizione fàere tzàcurru, tzocos, cropos a sonu surdu po si fàere intèndhere; nau cun tzacu, crepare Sinonimi e contrari dumbulare, istochidare, picare 2, sacai, tochedhare, trochedhare, tzacarrai, tzòchere, tzochire / sciopai Frasi bi at linna chi in su fogu tzocat e che búlliat atesu s'iscata alluta ◊ tzocare sa limba, sas manos, sa zanna ◊ tzocat s'istranzu in domo de s'amigu ◊ Michelledhu e sas duas vachianas ant ghetatu unu brincu tzocanne sos pedes ballanne ◊ su pitzinnu est tzoncandhe sas manos, cuntentu! 2. mancari ti ufres e ti tzoches, puru: como su chi est fatu est fatu! ◊ pro carchi borta chi mamma benit a domo ti ufras… tzocadu chi ti agatent! ◊ su fogu brusiaiat su tzilibirche, apustis chi lu faghiat unfrare e tzoncare (E.Pes) Etimo srd. Traduzioni Francese faire du bruit, éclater Inglese to make a din, to burst, to creak Spagnolo chasquear, restallar Italiano far strèpito, scoppiare, schioccare Tedesco Lärm machen, bersten.

unchinàre , vrb: aunchinare Definizione atrotigare, fàere a gànciu, a cancarrone, nau de gente puru Sinonimi e contrari acancarronae, ancujare, unchinedhare / atzumborai, ingobbedhare Frasi cun sos annos s'est unchinadu Etimo srd. Traduzioni Francese recourber en croc Inglese to bend like a hook Spagnolo encorvar Italiano piegare ad uncino Tedesco hakenförmig krümmen.

únu , art, agt, nm, prn Definizione artículu indeterminativu, podet acumpangiare númene mascu sing. candho est pagu precisu, po unu bastat chi siat (ma a bortas ndhe inditat unu precisu puru ma chi no si bolet nàrrere); podet inditare cantidade (segundhu comente si narat fintzes meda), èssere su primu de is números positivos apitzu de su zero: 1 in números àrabbos, I in números romanos; est foedhu impreau a su postu de su númene de una css. persona (e podet pigare sa forma pl). Coment'e art. e agt. andhat bene sèmpere apostrofau candho si agatat ananti foedhu chi cumènciat cun vocale e no si ponet candho su nm. dh'acumpàngiat un'agt. nau a ispantu o ironia (bellu chichiu ses!…); coment'e agt. si fúrriat a fémina dónnia borta chi cun àteros números acumpàngiat su foedhu mila (binti una mila, chentu e una miza), si fúrriat a pl. acumpangiandho un'àteru númeru po giare s'idea de una cantidade pagu precisa, in su sensu de agiummai, a fúrriu de…, a oros de… (apu fatu unus cantu isbàglius, unas cantu fartas), in agt. cumpostu (es. bintunu, trintunu, o fintzes binti unu) cumandhat faendho cuncordare a singulare su númene chi benit aifatu (es. tenzo bintun'annu, est una chedha de trint'una craba) Sinonimi e contrari unidade / fulanu Modi di dire csn: su bàtor'unu, su chimb'unu, e gai = su 25, su 20 peschentu, o unu de bàtoro, unu de chimbe; a unu a unu, a unus a unus, a unos a unos = unu per borta, a pagos a pagos (itl. alla spicciolata, uno per volta); unu chi est unu = mancu unu sceti, mancu unu a si dhu fichiri in is ogus; no … unu = mancunu, nudha; unos cantos, unus cantu, unas cantu, agt. e prn. = una pariga, unu tzertu tantu (cun númeru = in s'oru de, itl. circa); pònnere o fàghere duas a unu = ammisturai, pònniri totu a unu duas cosas diferentis; èssere totu unu = (nau ponendi apari una cosa cun un'àtera), èssiri sa própiu cosa (e segundu acomenti dhu narant bollit nàrriri "diferenti meda, meda mellus"); èssere o còghere a unos (nadu de frutuàriu) = cale cotu cale nono, cale bonu cale malu; unu pro unu = unu per borta, si est a dhus pigai a unu a unu; unu pro medas (upm) = una síngula cosa, mescamente minuda, nada pro ndhe inditare medas chentza chi siat nm. colletivu (es. s'olia = unu calesisiat númeru de olias-frutu, o fintzas olia in cantu distinta de donzi àteru frutu o linna e duncas "totu s'olia", "totu sas olias", ma fintzas una ebbia, e a donzi modu "un'olia" est meda diferente de "una chedha, unu tallu" – nm. colletivu – in cantu po fàere "un'olia" bastat una síngula olia, ma po fàere "una chedha" o "unu tallu" serbint unos cantu pegos) Frasi no passat dí de s'annu chi no ispuntit unu frori ◊ est andhadu a chistionare un'ómine ◊ un'ómine (no si narat ne chie e ne cale) una borta est andhadu a chircare fémina ◊ unu babbu e una mama depent pessare a sos fizos ◊ custu fatu est acontéssiu prus de unu séculu fait ◊ ne portaiat una de muschelda!…◊ in monti dhui iat unu pastori 2. s'unu benit innantis de su duos ◊ sa pessone zughet unu nasu, ma duos ogros 3. unu no est s'àteru! ◊ ge nd'at fastigiau unu, cussa picioca!… ◊ essindhe a cumandhu amus bidu a unu ◊ si mi poniant a seberare no ndhe tia chircare un'àterunu ◊ custu fit unu mai bidu e ne connotu ◊ bi cherent unos e àteros ◊ bi at unu a boghes: chie est? 4. sos terrinos los fato rèndhere de unu chimbanta ◊ s'apillieit a li dare su batorunu de su carvone ◊ sa de tres una de sos Sardos che sunt peri su mundhu ◊ bramo a chilcare sos mundhos de su firmamentu totu a unos a unos (P.Sulis)◊ at imprassau a unus a unus is de sa cumpangia ◊ a unu a unu isparindhe sunt sos amigos ◊ unu chi est unu no si at a salvare ◊ unos cantos no crent in custas cosas ◊ unas cantu cosas serbint a mimi ◊ unus cantu funt andaus a bidha ◊ no mi ndh'at dadu unu chi est unu! ◊ at leadu sa birra e sa gazosa e ndhe at fatu duas a unu (G.Ruju)◊ atapare su conzu a sa pedra o sa pedra a su conzu totu est unu ◊ custu péssighe est malu: est a unos (G.Ruju)◊ unu pro unu cussos mi los zogo a istrampadas ◊ su mundhu est unos chimbe continentes ◊ ndi portu unus trinta chilus de casu ◊ de trigu no bi ndh'at ispigadu unu fundhu! Etimo ltn. unus Traduzioni Francese un, individu, type Inglese a, an, one, individual, someone Spagnolo un, uno, tío, fulano Italiano un, uno, indivìduo, un Tìzio Tedesco ein, irgendeiner.

«« Cerca di nuovo