batugliàre , vrb: batuliai Definizione
fàere carraxu, bacanu a boghes e a tzérrios
Sinonimi e contrari
abbochinare,
chichigliare,
stragamullai
Traduzioni
Francese
faire du tapage,
chahuter
Inglese
to make a din
Spagnolo
alborotar
Italiano
schiamazzare
Tedesco
kreischen.
befài , vrb: abbefare,
befare,
befiare Definizione
pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbilgonzare,
abbirgonzire,
bufonai,
ciacotai,
ilvilgonzare,
sbregungiri
Frasi
a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba
Traduzioni
Francese
se moquer de quelqu'un,
de quelque chose
Inglese
to make a fool of s.o.
Spagnolo
burlarse,
mofarse,
befarse de algo o alguien
Italiano
farsi bèffa di qlc.,
di qlcs
Tedesco
verspotten,
auslachen.
bicài , vrb: abbicai,
bicare Definizione
pigare su papare cun su bicu, iscúdere, fèrrere cun su bicu; istare a su tasta tasta cosas de papare / bicai su casu = triballare su casu cun sa punta de sos pódhighes pro ndhe li fàghere essire su soru e pro l’allisiare
Sinonimi e contrari
bichitare,
isbicare,
ispiticulare,
pissulai
/
spribillonai
Frasi
mighi ti bicat, cussu pudhu!
2.
seis bichendu dogna cosa che guntruxus malus a satzai ◊ chini bicat fatuvatu no giaunat ◊ a mignanu est sèmpere bicanno e a ora de prànnere no dhi pigat fàmene! (P.La Croce)
Cognomi e Proverbi
prb:
pilloni chi no bicat at bicau
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre avec le bec,
becqueter
Inglese
to peck a
Spagnolo
picotear,
picar
Italiano
beccare,
spilluzzicare
Tedesco
picken.
bidímba, bidímbua , nf: bidúmbua,
bidúmbula,
birumba,
birimba,
birímbua,
birúmbula,
pirímbua,
vidúmbula Definizione
una calidade de lissa / b. carroci groga = lissa mannita de unos duos chilos (mugil cephalus)
Sinonimi e contrari
bocalassolu,
túmbula
Terminologia scientifica
psc, mugil saliens
Traduzioni
Francese
muge,
mulet
Inglese
a kind of mullet
Spagnolo
galúa,
lisa aguda
Italiano
mùggine musino
Tedesco
Springmeeräsche.
biradólzu, biradórzu , nm Definizione
est su tretu inue si fúrriat su giuo o su tratore, arandho, inue acabbat su terrenu: si narat fintzes solu po su tretu inue acabbat una tula, su tretu de terra chi si portat trebballandho; a logos est unu congiali po piscare e prènnere su mustu imbinandho / fagher b. = fàghere fúrriu, torrare a istare a unu logu, a unu tretu
Sinonimi e contrari
cabitale,
airada,
furriadorzu,
ghirada,
girada
Frasi
sos boes arendhe ant fatu su biradorzu a bolu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tournière
Inglese
unploughed side of a field
Spagnolo
torna
Italiano
pròda,
capezzagna
Tedesco
Ufer,
Rand,
Vorgewende.
birbillàre, birbilliàre , vrb: bribigliare,
bribillare Definizione
pònnere in birbílliu
Sinonimi e contrari
imbirbilliare,
inciulai,
seguzare,
tzuntzullare
/
abbupare,
aggupare 1
Frasi
candho sos ilgribbis si ndhe sunt andhados, tzertos si sunt torrados a bribigliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
exciter,
faire emballer,
s'enticher
Inglese
to excite,
to become excited,
to take a fancy
Spagnolo
excitar,
desbocarse
Italiano
eccitare,
imbizzarrire,
incapricciarsi
Tedesco
erregen,
verrückt machen,
vernarren.
birrandài , vrb Definizione
fàere unu brindhis, bufare a sa salude de ccn., fàere unu brindhu
Sinonimi e contrari
brindai
Frasi
cun su trigu cotu si fiat inténdiu satzau prus chi essit birrandau sa mellus cosa
Traduzioni
Francese
boire,
trinquer,
porter un toast
Inglese
to drink a toast
Spagnolo
brindar
Italiano
brindare
Tedesco
toasten,
anstoßen,
prosten.
biscaína , avb: briscaina Definizione
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Frasi
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etimo
spn.
a la viscaína
Traduzioni
Francese
à la six-quatre-deux
Inglese
in a slapdash way
Spagnolo
a la buena de Dios
Italiano
alla carlóna
Tedesco
nachlässig.
bistàcu, bistàculu , nm Definizione
mància, genia de maladia a sa pedhe chi si faet moresina a màncias mannitas o pitichedhas
Traduzioni
Francese
éphélide,
tache de rousseur
Inglese
a kind of skin disease,
freckle
Spagnolo
efélide,
cloasma
Italiano
efèlide,
cloasma
Tedesco
Sommersprosse,
Ephelide,
Chloasma,
Leberfleck.
bragnócula , nm Traduzioni
Francese
un bon à rien
Inglese
a nobody
Spagnolo
hombre de nada
Italiano
uòmo da nulla
Tedesco
Null.
brugliàre , vrb: brullai,
brullare,
brullari,
burlai,
burlare,
burulare Definizione
nàrrere o fàere brullas, pigare a brullas, siat po erríere e siat, fintzes, po nàrrere calecuna cosa chi si tenet duritu a nàrrere
Sinonimi e contrari
bufonai,
brulletare,
chestiare,
ciascare,
ischeltiare
Modi di dire
csn:
brulla brullendhe… s'ogru boghendhe = fàghere brullas chi ofendhent, chi faghent dannu; b. a unu = leàrelu a brullas pro l'allegrare, pro lu fàghere a ríere, pro l'istraviare candho est tropu orioladu; cun santos e cun macos no cheret chi si bi brullet = is santus ca meressint arrispetu, is macus ca no cumprendint
Frasi
cun su tiau no boit a brullai! ◊ torraiant a su rivu ridenne e brullànnesi ◊ invece de ti ndhe burulare, míntemi in parte de sos milliones! ◊ cun macus e cun santus no fait a brullai ◊ no mi brulles ca ndhe apo pagu gana! ◊ issu fut ferenau, ma is amigos no dhu lassànt un'iscuta chentza dhu brullare
Traduzioni
Francese
railler,
plaisanter
Inglese
to play a trick
Spagnolo
bromear
Italiano
burlare
Tedesco
verspotten,
aufziehen.
brugnólu , nm: bugnolu,
brunniolu,
brunnolu Definizione
genia de druche a ballina tundha, de casu friscu druche o saliu, fríssiu
Sinonimi e contrari
buscione
/
cata,
frisciola,
típula
Terminologia scientifica
drc
Etimo
ctl.
bunyol
Traduzioni
Francese
berlingot
Inglese
a kind of sweet
Spagnolo
un dulce
Italiano
berlingòzzo
Tedesco
Kringel.
cabiciàna , nf: cabitzana,
cabitana Definizione
in su letu, sa parte ue si ponet su cabitzale, sa conca; genia de tedile mannu; genia de sachitu prenu de cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / min. cabitedha = conchedha
Sinonimi e contrari
cabetzera,
cabitzalera
/
cabidabi
2.
si ch'est intanadu in duas molas de modhitza, bene acrobadu e cun cabitzana de titione e bidighinzu
Traduzioni
Francese
tête du lit
Inglese
head of a bed
Spagnolo
cabecera
Italiano
capolètto,
capezzale
Tedesco
Kopfende,
Keilkissen.
cabitàle , nm: cabitzabi,
cabitzale,
cabitzali,
capitzale,
cobitzali Definizione
conca de un'órdine o giuale de bíngia, de surcu, de una tenta, su tretu a surcu ue acabbat unu terrenu, ue arandho si fúrriat s'arau e su giú a sa fine de sa tula; orrugu o corria de terra in làcana inter unu terrenu e un'àteru; a logos fintzes cosa modhe chi si ponet asuta de sa conca po crocare / èssiri sentza de cabitzabis = istremenadu, meda
Sinonimi e contrari
birada,
biradolzu,
bortadorzu
/
cabidabi
/
cdh. capitzali
Frasi
iscratzendi nci calàt sa conca in su cabitzali de bàsciu fintzas a candu lompiat a su cabitzali de susu ◊ at postu piantinas e matzocas in cabitales e in cheas ◊ fatzat sa carronada acanta a su cabitzabi de sa terra mia! ◊ is brebeis a bortas s'istallant e intrant in terra de lori sartendi cabitzalis allenus
2.
cussu est un'isciogu sentza de cabitzabis
Terminologia scientifica
msg
Etimo
ltn.
capitalis
Traduzioni
Francese
lisière
Inglese
unploughed side of a field
Spagnolo
cabecera,
besana
Italiano
capezzagna
Tedesco
Vorgewende.
cacariàre , vrb: cracariare,
crocoriare Definizione
su cantare chi faent is pudhas, fàere cacàrios
Sinonimi e contrari
calcarare,
cocolae,
iscacarare
Frasi
pariat una pudha cacariandhe ◊ una corronca est fuida crocoriendhe
Traduzioni
Francese
caqueter,
coasser
Inglese
to make a din,
to croak
Spagnolo
cacarear,
croar
Italiano
schiamazzare,
crocchiare,
gracidare
Tedesco
schnattern,
quaken.
calcaràre , vrb: carcarare,
carcariare,
cascarare,
cracalai,
cracaliai,
cracariai Definizione
fàere cra! cra!, su cantare chi faent is pudhas, is crobos; fàere cascasina?
Sinonimi e contrari
agrogostiare,
cacariare,
carcagliare,
cocolae,
cracaciai,
iscrocolliare
Frasi
sas pudhas sunt calcarendhe ◊ sas pudhas sunt totu bichendhe e cascarendhe a murmutinu ◊ sas pudhas si ponzeint a carcarare pariat pissighíndhelas su matzone ◊ ite faghides in cue, a cascarare che ranas ispetanne s'abba?
2.
candho càscarat calchi pudhighina, luego issa est cun s'iscóbulu in manu a mundhare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
caqueter,
glousser
Inglese
to make a din
Spagnolo
cacarear
Italiano
schiamazzare,
crocchiare
Tedesco
gackern.
cambèra , nf Definizione
camba de pantalone, sa parte de is cambas, donniuna de is perras de is pantalones; is camberas de s'abe: is cambas, is farranchedhas / c. de bértula = camba, fodhe de bértula
Frasi
duas camberas cosidas paris faghent una paja de pantalones ◊ cartzones bene fatos… una cambera che li falat a carcanzos, s'àtera no li cuguzat sos cambutzos!
2.
s'ape est irboitanne frores e portanne chin sas camberas
Cognomi e Proverbi
smb:
Cambera
Etimo
itl.
gambiera
Traduzioni
Francese
jambe du pantalon
Inglese
a leg of the trousers
Spagnolo
pernera,
pernil (m)
Italiano
gamba del pantalóne
Tedesco
Hosenbein.
cambriòni , nm: grambione Definizione
parte de aintru de s'iscarpa e tira de afortimentu in su tretu de s'ischeadura, ma fintzes iscarpa etotu
Sinonimi e contrari
cambriana
2.
bairindi tui e is cambrionis bècius chi portas in is peis! ◊ a pentzai chi apu passau totu sa vira cun custus cambrionis: butinus, cartzolas, botas e dugna arratza de impiastu!…
Terminologia scientifica
sbb
Traduzioni
Francese
cambrillon
Inglese
inner part of a shoe
Spagnolo
cambrillón
Italiano
cambriglióne
Tedesco
Einlage.
campurigiài , vrb Definizione
campare, tirare chentza grandhe fortza
Sinonimi e contrari
arramputzare,
balivigare,
campitzare,
campugiai
Frasi
est bècia e maladiòngia, ma gei si dha campurígiat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivoter
Inglese
to scrape a living
Spagnolo
ir tirando
Italiano
vivacchiare
Tedesco
recht und schlecht leben.
candhidàre , vrb: candidai Definizione
pònnere in lista, propònnere a ccn. po dhu votare a calecuna cosa
Frasi
si est candhidadu a cussizeri ◊ l'ant candhidadu a síndhigu ◊ currei, currei a innòi, s’intruxu est candidau: sa lista 'e su caboni sa lítera at mandau!
2.
po sa morti immoi seu candidau: beni candu centenàriu in su letu mi agatas sonnigosu e fidau! (Lg.Melis)
Traduzioni
Francese
proposer un candidat aux élections
Inglese
to propose s.o. as a candidate
Spagnolo
candidatar,
presentar como candidado
Italiano
candidare
Tedesco
als Kandidaten aufstellen.