canía , nf: canina Definizione
is canes, chedha de canes
Sinonimi e contrari
canesia,
canília
Frasi
za bi ndhe at de cania in cussa pinneta!…◊ sunt in sudhu currindhe fatu a totugantos che canina fatu a fera!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troupe de chiens
Inglese
a pack of dogs
Spagnolo
perrada,
perrería,
jauría
Italiano
quantità di cani
Tedesco
Meute.
cantecàntu 1 , avb Definizione
nau tantandho una cosa, una persona (cricandho de cumprèndhere pigandhodha in manos cantu pesat o biendho ite persona est), chi est unu bellu pagu, agiummai, belle e…
Sinonimi e contrari
maicantu,
meditu
Frasi
fiat una picioca bellixedha, ma cantecantu de conca sua, po no nai isteulada in totu ◊ est cantecantu dispràxiu ◊ torra a sètzi ca moveus: est fridixedha sa noti e cantecantu longa s'istrada ◊ ndi dhi pariat giai mali e cantecantu pentiu narada…◊ ispantau de cuss'apariéntzia naràt cantecantu palleredhu: Assimbillu a unu sennori! ◊ ma devias piànghere cantecantu totu sos gultos e diveltimentos ◊ mi aggradas cantecantu
Traduzioni
Francese
assez,
presque
Inglese
quite a lot of
Spagnolo
algo
Italiano
alquanto
Tedesco
ziemlich.
carraxéri , agt, nm Definizione
chi o chie faet carraxu, o pesat avolotu, ponet tréulu a boghes o àteru, betat totugantu apare
Sinonimi e contrari
abburotosu,
baraundhosu,
baticollosu,
carraxosu
/
maciapaneri
| ctr.
séliu
Frasi
ma lah ca dhoi at genti carraxera, ingunis, lah: sempri a tzérrius funt! ◊ pipius carraxeris s'istrumpant in terra, si aciapant e arrinti cun gana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui chahute
Inglese
person making a din
Spagnolo
alborotoso
Italiano
chiassóso,
confusionàrio
Tedesco
laut,
unordentlich.
castedhànu , nm: castellanu Definizione
chie istat in d-unu castedhu o est de Castedhu Sardu
Traduzioni
Francese
châtelain
Inglese
lord of a manor
Spagnolo
castellano
Italiano
castellano
Tedesco
Burgherr.
catedhína , nf Definizione
catzedhos medas; nau in cobertantza de su feduliu puru, de is iscolanos e àteros piticos
Sinonimi e contrari
catedhàmine
Frasi
cussa essit a ziru sempre cun sa catedhina de sos fizos ifatu ◊ su mastru fit cun sa catedhina de sos iscolanos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troupe de petits chiens,
groupe de gens
Inglese
a group of little dogs,
sequence of people staying behind like dogs
Spagnolo
banda de cachorros
Italiano
insième di cagnolini,
codazzo di persóne
Tedesco
Gruppe von Hündchen,
Schwarm.
céntu , agt, nm: chentu Definizione
deghe deghinas, deghe bortas deghe (in números àrabbos 100, in números romanos C): in sardu est su númeru chi si narat po nàrrere própriu medas; podet cuncordare o nono cun su númene chi acumpàngiat candho impare cun unos, unus s'impreat po nàrrere azummai chentu (unas chentas pessones, unas chentu pessones), e cuncordat sèmpere in números cumpostos (dughentas berbeghes, dughentos cadhos, duxentas personas, duxentus cristianus), foras a sa camp.; totu a unu cun àteros numeràrios, si ponet innanti cun mila/miza, ma apustis cun is múltiplos fintzes a noe: chentumiza, dughentos, trexentus; in is cumpostos cun mila/miza sa /s/ de su pl. iscumparit: dughentamiza, duxentumila, chimmeghentamila, otuxentumila / erba de chentu nodos = erbastérria (Polygonum aviculare), erba de centus nuus = survache (Equisetum palustre)/ dare sos chentu a unu = dàreli sos augúrios
Frasi
si est crepau in centu e un'arrogu ◊ l'at colpidu chentu e unu male ◊ tue faghes chentu e unu machine ◊ a chent'annos cun saludu! ◊ una maladia is féminas teneis: centu ndi bieis e centu ndi amais! (R.Locci)◊ custu piciochedhu una ndi pensat e centu ndi fait!
2.
semus contendhe a chentu a chentu ◊ de custus butiglionis ndi tengu una pariga ’e centus ◊ Bodale ch'est in sos chentu! ◊ pro fàghere cussa faina no bi at bisonzu de èssere in chentu!
Cognomi e Proverbi
prb:
de una fiza ndhe cheret chentu bènneros ◊ unu babbu pesat centu fígios e centu fígios no càstiant unu babbu
Etimo
ltn.
centum
Traduzioni
Francese
cent
Inglese
a hundred
Spagnolo
ciento,
cien
Italiano
cènto
Tedesco
hundert,
Hundert.
centumíla , agt, nm: chentumiza Definizione
chentu bortas milli
Traduzioni
Francese
cent mille
Inglese
a hundred thousand
Spagnolo
cien mil
Italiano
centomila
Tedesco
hunderttausend,
Hunderttausend.
centuplicài, centuplicàre , vrb Definizione
pònnere o fàere a chentu bortas tanti
Traduzioni
Francese
centupler,
décupler
Inglese
to multiply by a hundred
Spagnolo
centuplicar
Italiano
centuplicare
Tedesco
verhundertfachen.
cerrixèrri , avb, nm: cerruxerru Definizione
manera de camminare faendho ballare is nàdigas, comente faent is piciocas; genia de pigionedhu (cerruxerru solu pzn.)
Sinonimi e contrari
isculisiscúlisi,
scianchiscianchi
/
cherricherri
Frasi
gi est pagu afragellada, cussa picioca, totu tinta in faci, totu iscianchiscianchi, caminendi cerrixerri! ◊ est benendi cerrixerri, totu apomponissada, totu arrandas e frocus
2.
is pillonedhus bolant schiulendi de una mata a s’àtera: is cerruxerrus, is cruculeus, cadrellinas, calancuna meurra
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui se dandine
Inglese
walking with a wiggle
Spagnolo
balanceante
Italiano
sculettante
Tedesco
sich in den Hüften wiegend.
chidàda , nf: cidada,
cirara Definizione
tempus, cosa, trebballu, paga de una chida
Frasi
l'ant guastu sas ciucheras, sempre cotu a chidadas intreas! ◊ boghendhe ortixu in sa tanca bi isteint una chidada
2.
babbu tou no tenet chidada ◊ est duus mesis chi sa meri no mi donat sa cidada ◊ seu andau a mi ndi pigai sa cidada, su tanti chi m'ispetat po èssi trabballau una cida
Terminologia scientifica
tpc
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
semaine
Inglese
time of a week,
week's pay
Spagnolo
semana
Italiano
tèmpo di una settimana
Tedesco
Wochenzeit.
chinnichínni , nm Definizione
genia de male, candho unu istat sèmpere aperindho e serrandho is ogos (chinnidura de s'ocru) chentza si ndhe pòdere istare
Sinonimi e contrari
giogulana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tic nerveux des yeux
Inglese
a nervous eye tic
Spagnolo
tic nervioso de los ojos
Italiano
tic nervóso espresso con gli òcchi
Tedesco
Augentick.
chiscusína , avb: coscusina,
curcusina,
cuscujina,
cuscujinu,
cuscusina,
cuscusinu Definizione
a c. = agiummai a iscúsiu, foedhandho a boghe bàscia bàscia / ríere, faedhare a cuscusinu o a cuscusina = a iscusi, a boxi bàscia, a s'acua
Sinonimi e contrari
acua,
iscúsia
Frasi
sos operajos fint befendhesindhe a chiscusina de su capiscuadra (N.Osu)◊ mastru Chicu si ndhe riet a cuscusinu ◊ bidindhe sos fizighedhos chentza manigare, girandhesiche pro no la bíere, a cuscusinu infundhiat sa farda cun rios de prantu ◊ fit mortu de risu, a cuscusinu
Traduzioni
Francese
tout bas
Inglese
in a low voice
Spagnolo
en voz baja
Italiano
sottovóce,
sommessaménte
Tedesco
leise.
chitónzu , avb: chitzognu Definizione
chi est unu pagu chitzo, foedhandho de oràrios
Sinonimi e contrari
chitzixedhu
| ctr.
tardighinu
Frasi
cheret chi pesemus chitonzu a fàghere cussa cosa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assez tôt
Inglese
a little early
Spagnolo
prontito
Italiano
un po' prèsto
Tedesco
etwas früh.
ciacotài, ciacotàre , vrb: tzacotare Definizione
istare a ciacotos, pigandho a befa, a brulla a ccn., foedhare tanti po istare a chistionu
Sinonimi e contrari
befai,
bufonai,
ciascare,
ciascotare
Frasi
divertide ballendhe e ciacotendhe totu umpare
Etimo
spn.
chacotear
Traduzioni
Francese
railler
Inglese
to play a trick
Spagnolo
mofar
Italiano
burlare
Tedesco
verspotten.
ciapuédhu, ciapulédhu , nm Definizione
min. de ciapu, ma mescamente genia de macarrone: is ciapuedhus o tzapuedhus funt macarrones fatos a manu, de chivarzu (ma no solu), orrughedhos de pasta alladiada segada a orrughedhos
Frasi
a papai eus fatu ciapuledhus a casu furriau
Traduzioni
Francese
genre de pâtes courtes
Inglese
a kind of macaroni
Spagnolo
clase de pasta corta
Italiano
un tipo di pasta córta
Tedesco
eine Art Makkaroni.
cimixèdha , nf Definizione
sa punta modhe de sa linna, de is matas
Sinonimi e contrari
chima,
coma,
coramedhu
Terminologia scientifica
rbr
Traduzioni
Francese
partie tendre des arbres
Inglese
soft part (of a tree)
Spagnolo
cogollo
Italiano
tenerume delle piante
Tedesco
weicher Teil der Pflanzen.
codiàna , nf, avb: cogiana,
cojana,
congiana Definizione
s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos
Frasi
codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro
2.
s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale…
Cognomi e Proverbi
smb:
Cojana, Coiana, Coyana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dernier,
derrier,
à la fin,
enfin
Inglese
the last part,
the back side of a thing
Spagnolo
cola,
fin,
última
Italiano
l'ùltima parte,
la parte posterióre di qlcs
Tedesco
letzter Teil,
hinterer Teil.
collocadòre , nm: collocaroi Definizione
impiegau chi contivígiat sa lista de is disocupaos iscritos e dhos tzérriat candho dhue at dimandha de manodòpera
Frasi
filla tua no est torrara ancora de su collocaroi?
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
placeur
Inglese
clerk (in a labour exchange)
Spagnolo
quien trabaja en la oficina de empleo
Italiano
collocatóre
Tedesco
Arbeitsvermittler.
coltína , nf: cortina,
cultina Definizione
sa pratza asuta de una mata, totu a inghíriu de su truncu inue orruet su frutu; s'umbra chi faent is matas, asuta; su frutu chi dhue orruet asuta de sa mata
Sinonimi e contrari
paltza,
prassàrgia,
pratzada
Modi di dire
csn:
fàghere sa c. a sas àrbures = limpiai asuta de is matas; èssere a cortina (nadu de unu frutu) = a meda, in terra
Frasi
est abbaidendhe sas fozas sicas e mortas suta de sa coltina ◊ sa pira ruet in sa cortina ◊ sa cortina no si collit comintzendhe dae mesu, ma dae alas de fora, a s'atenta
2.
sos àrbores fachent cortina ◊ in istiu cherent fatas sas cortinas pro agatare su logu netu a ndhe collire s'olia
3.
ndhe apo collidu una cortina de olia ◊ sa nughe bi est a cortina, in terra
Cognomi e Proverbi
smb:
Cortina
/
prb:
sa landhe falat a sa cortina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
le couvert d'un arbre
Inglese
Space under a tree
Spagnolo
lugar debajo de un árbol
Italiano
lo spàzio sótto una pianta
Tedesco
Schatten eines Baumes.
costanàre , vrb: acostanare Definizione
fàere costanas, freaduras
Sinonimi e contrari
friai,
malandrare,
piticare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
érafler,
écorcher
Inglese
to produce a sore in sthg
Spagnolo
escocer,
rozar
Italiano
fare guidalésco
Tedesco
Druckschaden machen.