ifiudàre , vrb: imbiudare,
infiudai,
inviudai Definizione
abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po morte de s’unu o de s’àtera
Sinonimi e contrari
imbatiare,
sciudai,
sviurai
Frasi
apena s'est imbiudau at béndhiu su bestiàmene ◊ mi seo immalaidada meda e fust acanta de t'ifiudare! ◊ s'ómine chi s'ifiudat no torrat prus de giudu ◊ cumenti est chi ti ses infiudada?
Etimo
ctl., spn.
Traduzioni
Francese
être veuf
Inglese
to be left a widow (er)
Spagnolo
enviudar
Italiano
rimanére védovi
Tedesco
verwitwen.
ilboligàre , vrb: ilvoligare,
irbodhiare,
irbolicare,
irboligare,
irvolicare,
isbodhiare,
isboligare,
isvodhiare,
isvoligare,
ivoligare,
sbodhiai Definizione
apèrrere, istèrrere una cosa imbodhigada o fata a lómboru (o a lobos); foedhare de una chistione coment’e ispiegandhodha; rfl., nau de sa manera de fàere sa cosa, fàere impresse, cun lestresa, cun coidau
Sinonimi e contrari
illorigare,
ispirigare,
istèrrere,
istròbere,
istrobillai,
spodhai
/
acoidai,
ispontziai
| ctr.
allomborae,
imbodhiai
/
istentare
Frasi
at isvoligadu s'atzola ◊ si nche at irbolicau sa fardeta ◊ est pensandhe a comente irboligare su filu de sa vida sua
2.
aiat in mente de fàghere unu discursu difítzile e isvoligadu cun chentu lemas, ma posca at timidu chi l'apataiant in calchi modu cun su professore
3.
si no t'irbóligas ti lasso e mi che andho! ◊ cheret chi nos isvodhiemus si cherimus fàghere a tempus! ◊ bi sunt cudhos chi pro s'irboligare de chistiones e pilisos truncant in curtzu: si fuint!◊ cosa de nudha a l'irbolicare sa pràtica de un'amicu suo in ufíssiu!…
Traduzioni
Francese
dérouler,
démêler,
déployer,
se dépêcher
Inglese
to unwind,
to roll into a ball,
to lay,
to hurry up
Spagnolo
devanar,
extender,
darse prisa
Italiano
svòlgere,
dipanare,
distèndere,
spicciarsi
Tedesco
abwickeln,
ausbreiten,
sich beeilen.
illinnarjàda , nf Definizione
cropu giau cun nae de linna
Sinonimi e contrari
colpu,
ilbarriada,
irbirroncu,
irrugada,
irruncada,
irzarriada
Frasi
illinnarjada de fuste
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de bâton
Inglese
blow (with a cudgel)
Spagnolo
paliza,
varapalo
Italiano
legnata
Tedesco
Stockschlag.
imbatiàre , vrb: ingatiare Definizione
abbarrare chentza pobidhu o chentza pobidha po sa morte de s’unu o de s’àtera (tempos cumpostos cun aus. èssere e àere)
Sinonimi e contrari
agatiare,
ifiudare,
sciudai,
sviurai
Frasi
de candho aiat imbatiadu no li fit mai mancada de manos sa ruca e su fusu ◊ custu li fit capitau apustis chi si fit ingatiaa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
être veuf
Inglese
to be left a widow (er)
Spagnolo
enviudar
Italiano
restare védovi
Tedesco
verwitwen.
impaperotài , vrb: impapirotare Definizione
fàere a imbodhigu, pònnere cosa imbodhigada, fata a imbodhigu
Sinonimi e contrari
imbodhiai
Traduzioni
Francese
entortiller
Inglese
to put in a paper bag
Spagnolo
enrollar
Italiano
incartocciare
Tedesco
in eine Tüte geben.
incartài , vrb: incartare Definizione
imbodhigare cosa, pònnere in paperi; obbrigare a unu cun calecunu iscritu, fàere cuntratu; rfl. giare o impromitire s'ànima a su dimóniu; giogandho a cartas, abbarrare cun cartas in manu chi no cuncordant impare po pòdere serrare sa giogada
Sinonimi e contrari
imbodhiai
2.
su cuntratu dipendhiat de su tantu de sa robba: cun prus de dughentas chimbanta berveghes incartaias pro chimbe annos ◊ chie cheriat imparare un'arte s'incartaiat cun d-unu mastru pro unu tantu de annos
3.
no fit un'istincu de santu, tiu Nigola, ma no fit mancu incartadu a su dimóniu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envelopper
Inglese
to come to a written agreement
Spagnolo
envolver,
encartar,
encartarse
Italiano
incartare,
obbligare uno con scrittura,
fare un patto col diàvolo
Tedesco
in Papier einpacken,
einen Vertrag schließen,
sich dem Teufel verschreiben.
inchimentàre , vrb Definizione
fàere chimentu, boghes, burdellu
Sinonimi e contrari
abbochinare,
batugliare,
chichigliare,
intrigliare,
stragamullai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tapager
Inglese
to make a noise
Spagnolo
alborotar
Italiano
fare strèpito,
chiasso
Tedesco
Lärm machen.
inchizolàre , vrb: incozolare,
incuzolare Definizione
cuare, pònnere, abarrare o istare in d-unu cugigone (chizolu), a una parte
Sinonimi e contrari
acantonai,
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
arreconai
Frasi
intro tou s'est incuzolada cudha ojada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher,
rencogner
Inglese
to put in a corner
Spagnolo
arrinconar
Italiano
rincantucciare
Tedesco
in eine Ecke drängen.
incollutzài , vrb Definizione
calare o orrúere sa matza (istentina), apèrrere o illascare is músculos de sa bentre po isfortzu o àteru, essire matzigalau, collutzu, patire s'ímbena
Terminologia scientifica
mld
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
atteindre d'une hernie
Inglese
to suffer a hernia
Spagnolo
herniarse,
quebrarse
Italiano
subire un'èrnia
Tedesco
Hervortreten von Eigenweidebruch
incrivíre , vrb Definizione
calare unu cropu, giare su cropu abbaidandho bene innanti comente iscúdere, pigandho sa mira
Sinonimi e contrari
isciúdere,
tzacai
Traduzioni
Francese
frapper
Inglese
to deal a blow
Spagnolo
asestar un golpe
Italiano
assestare un cólpo
Tedesco
einen Schlag versetzen.
indeosàre , vrb: indiosai,
indiosare,
endiosare Definizione
carculare a unu o a una coment'e diosu, diosa, ma nau mescamente in su sensu de dh'istimare forte, a distintu, de dhi pònnere amore mannu meda
Sinonimi e contrari
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
imbelare,
inamorai,
ingeniai
Frasi
ndhe sunt totu indeosados de ti tènnere in favore ◊ si ndh'est indeosada issa e lu pessichit chin ocradas e tzinnos ◊ ndhe so indiosau de cussa pitzoca! ◊ issa no pariat indiosada meda de issu
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
s'embéguiner
Inglese
to take a liking
Spagnolo
endiosar,
ensalzar
Italiano
invaghirsi
Tedesco
sich verlieben.
indiaulàre , vrb: intiaulai Sinonimi e contrari
assurvilare,
incoglire,
ispiridare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rendre démoniaque
Inglese
to fly into a fury
Spagnolo
endiablar
Italiano
indiavolare
Tedesco
ärgern.
ingastài , vrb Definizione
fàere gastos, ispesas, tènnere essias (fintzes de foedhos chi si narant)
Sinonimi e contrari
galtare,
ispèndhere
| ctr.
balanzare,
gadangiai
Frasi
nci apu ingastau cincu iscudus mannus po mi comporai gunnedha e giponi ◊ nci apu ingastau totu, no mi est abarrau mancu unu giantésimu ◊ dèu trabballendi e cussu ingastendinci su dinai cun is èguas!…
Cognomi e Proverbi
prb:
fuedhu ingastau e pedra tirada non torrant a coa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dépenser
Inglese
to spend,
to put in a good word
Spagnolo
gastar
Italiano
spèndere
Tedesco
ausgeben.
ingolumàre , vrb: ingulimare,
ingulumare Definizione
pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus
Sinonimi e contrari
abbetuare,
abesare,
arranguai,
imbisciare,
imbitzicare,
ingurrinai,
ingustai
/
allicare,
allichionare
/
ingolosinare
Frasi
sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone
2.
in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare
3.
po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta)
Traduzioni
Francese
prendre goût
Inglese
to take a liking to sthg
Spagnolo
engolosinarse,
regostarse,
coger el gusto
Italiano
prèndere gusto a qlcs.,
abituarsi a còse piacévoli
Tedesco
Geschmack daran finden.
ingrazàre , vrb Definizione
peorare su dolore, su dispraxere
Sinonimi e contrari
agghegiare,
incalèschere,
incancheriare,
incrudèschere,
intriscare
Frasi
ingrazare una ferida, una fruschedha
Traduzioni
Francese
exacerber
Inglese
to embitter,
to sharpen a pain
Spagnolo
exasperar
Italiano
inasprire
Tedesco
verschärfen.
innaigainnàiga , avb Definizione
andhare a s'innàiga innàiga = andai cerri cerri, andhare iscúlia iscúlia, sedatzandho is nàdigas, coment'e ballandho is nàdigas, a su tàmbula tàmbula, istòntona istòntona
Sinonimi e contrari
isculisiscúlisi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui se dandine
Inglese
walking with a wiggle
Spagnolo
sacudir
Italiano
sculettante
Tedesco
sich in den Hüften wiegend.
insinnigàre , vrb rfl: iscinigare,
iscinniare,
iscinnigare,
issindhigare,
issinnigare Definizione
nau solu de fémina, fàere su fedu, naschire unu fígiu
Sinonimi e contrari
iglierare,
infendiai*,
iscendiai,
palturire,
springiai
Frasi
l'apo preguntadu si si fit issindhigada sa muzere (G.Ruju)◊ ant ischípiu chi cudha fémina si fut issindhigada ◊ no dh'ischius chie at issindhigau de pagu in bidha
Traduzioni
Francese
accoucher
Inglese
to be delivered (of a child)
Spagnolo
parir
Italiano
partorire,
sgravarsi
Tedesco
gebären.
intrigliàre , vrb Definizione
fàere burdellu, coment'e candho dhue at gente meda foedhandho o movendhosi
Sinonimi e contrari
atacazare,
atamazare,
inchimentare,
intriglire,
isgrigliare,
istribitare,
tambedhare
2.
candho intrígliat a cantare in chéjia a missa cantada sa boghe sua atonada faghet a totu allegrare (A.Pinna)
Traduzioni
Francese
chahuter
Inglese
to make a noise
Spagnolo
hacer ruido
Italiano
rumoreggiare
Tedesco
lärmen.
intupài, intupàre , vrb Definizione
cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas
Sinonimi e contrari
abbuare,
acuae,
ammagare,
apatai,
atanai,
atrabentare,
imbusare,
impertusare,
intanae,
intuzare
/
atupare,
imbuschire,
intupire
Frasi
cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cacher dans un bois,
cacher
Inglese
to hide in a wood,
to afforest
Spagnolo
emboscar
Italiano
imboscare
Tedesco
im Wald verbergen.
irbaléndhidu , pps, agt Definizione
de irbalèndhere
Sinonimi e contrari
achénsidu,
ammunzadu,
fiacu,
infrachiu,
irbalesiadu,
irmarridu,
istasidu
| ctr.
briosu,
folte,
pasadu
2.
semus totu irbaléndhidos de cantu semus istracos!
Traduzioni
Francese
épuisé
Inglese
exausted,
taken a short run
Spagnolo
agotado
Italiano
defatigato,
esàusto
Tedesco
müde,
matt.