Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acuzonàre , vrb Definition cuare, pònnere, istare in d-unu cugigone, a una bandha, in tretu apartau Synonyms e antonyms acantonai, achizolare, achizonare, acorrunconare, acuzare, afurringonai, arreconai, inchizolare, incozolare, partare Sentences si l'acuzonas, sa cosa, irméntigas ue l'as posta ◊ mi acuzono in sa ziminera ◊ candho proghiat si acuzonabat in d-un'angrone e si aperiat su paracu Etymon srd. Translations French rencogner English to put in a corner Spanish arrinconar Italian rincantucciare German in eine Ecke stellen.

afancedhàe, afancedhài , vrb: afantzedhare Definition prnl., nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o cun àteru ómine, tènnere su fancedhu, sa fancedha Synonyms e antonyms afantare, amicare, amicitziare, ammestadai Sentences chi ti bollis afancedhai… ge dhui est cussa stàtua! ◊ mi siat mi siat… si est istorrada de su pobidhu e afancedhada cun su datori! Etymon srd. Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener amante Italian avére o farsi l'amante German einen Liebhaber haben.

afavàdu , agt: afavau Definition de afavare; immalaidau de sa fae chi at papau; chi est chentza fortzas, arréndhiu coment'e malàidu de afavamentu, chi si est pérdiu de ànimu Synonyms e antonyms afaighedhau / cdh. afaatu Etymon srd. Translations French malade, atteint du favisme English a person which can easily contract the ilness of favism Spanish que padece favismo Italian fàbico German Bohnenvergiftung (Fabismus)

afunài , vrb: afunare Definition acapiare, pigare a fune, imbojàresi cun sa fune, troboire cun sa fune Synonyms e antonyms infunai, prèndhere / pinnicai Sentences sos chi crent de àere in punzu s'anzena volontade sunt ammanitzendhe trobeas pro afunare ideas e fadigas ◊ at afunau su muenti a su tzugu 2. sos carabbineris s'ant afunatu dae s'ufissu de sa coperativa totu sos documentos ◊ aiat irrobbatu su bancu, s'aiat afunatu gamas de erveches e vulos ◊ sos rivos ufratos si afunant totu, pessones, béstias e tupas Etymon srd. Translations French enchevêtrer English to tie in a rope Spanish encabestrar Italian incapestrare German das Halfter anlegen

afutíre, afutíri , vrb rfl Definition lassare cúrrere, lassare andhare, pigaresidha a pagu incuru, no fàere contu de sa cosa, de un'ofesa, de una chistione Synonyms e antonyms impipai 1, importai, incodiare, strafudhai, strufudhire Sentences si ndhe afutit de contes e de barones! ◊ medas de sas lezes si ndhe afutint ◊ proat gustu a minter su didu in sa ferida afutèndhesi de su dolore de su malàidu ◊ is mortus abarrant mortus e no dhis intrat prus nudha: afutassindhi! (A.Garau) Etymon srd. Translations French s'envoyer, s'en ficher (vulg.) English not to give a fuck Spanish pasar de Italian fregàrsene, fóttersene German pfeifen auf.

aggradheràre , vrb Definition fàere a gràdhera, a bocitedhas Synonyms e antonyms abballinare Sentences est fachendhe sucu ma sa símula no bi aggràdherat Etymon srd. Translations French faire une boule, bouler English to roll into a ball Spanish hacer pelotitas Italian appallottolare German zur Kugel rollen, mögen.

aggromeradúra , nf Definition su aggromerare su filu Synonyms e antonyms allorumadura, tróbida Etymon srd. Translations French pelotonnement English winding into a ball Spanish ovillado, devanado Italian aggomitolatura, dipanatura German Knäuelaufwicklung, Abwickelung.

aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definition pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos Synonyms e antonyms abbamare, acedhae, achedhonare, aggamai, amedhare, ingamai | ctr. irgrustiare, istagiai Etymon srd. Translations French rassembler, saisir English to put in a herd, to arrange in groups Spanish agrupar, reunir en rebaño Italian aggruppare, abbrancare German gruppieren, zur Herde zusamentreiben.

agioroscàre , vrb Translations French se jetter en grondant (chien qui gronde) English jumping of a growling dog with the intention of biting Spanish acometer los perros en la caza Italian l'avventarsi del cane ringhiando per mòrdere German sich knurrend auf jdn, stürzen.

agitoriài, agitoriàre , vrb Definition pònnere boghes tzerriandho gente pedindho agiudu Sentences candu at inténdiu ca fiat mortu su pobidhu, curtu at a sa pratza agitoriendi ◊ su pòburu ómini fiat agitoriendi e atzapulendisí me in terra po su dolori ◊ a sa boge pariat gente agitorianno ◊ cudh'ómini at agitoriau meda po su dolori ma gei s'est apaxiau Etymon srd. Translations French crier au secours English to invoke for a help Spanish pedir ayuda Italian invocare aiuto German um Hilfe rufen.

agiustèra , nf Definition su si pònnere de acórdiu po calecuna diferéntzia Synonyms e antonyms agiustamentu, agiustu Etymon srd. Translations French accord, arrangement English to settle a quarrel Spanish arreglo, avenencia Italian accomodaménto di divergènze, accòrdo German Vergleich.

agurtíre , vrb: aortie, aortire, aortiri, aultire, aurtire, aurtiri, austire, ortiri Definition si narat de is animales, candho ndhe faent su fedu chentza lómpiu, e fintzes de erbas (laores) chi no cumprint bene su granu; foedhandho cun tzacu si narat a chie no tenet passiéntzia e bolet calecuna cosa impresse (coment'e chi tèngiat cosa chi no faet a tratènnere) Synonyms e antonyms abbortai, antiri, istrumai / astenare | ctr. achiare, cumprire Sentences custa berbeghe si est aurtida, cussos fiados si sunt aurtidos 2. no ti as a aurtire, no, si isetas unu pagu?!…◊ aurtindhe ti ses?… iseta!◊ dhus depes acumpangiai tui?… a bias no s'aortant! Etymon ltn. abortire Translations French avorter English to have a miscarriage Spanish abortar Italian abortire German abortieren.

aizarédhu, aizédhu, aizighédhu , nm, avb Definition unu tanti pagu pagu, un'apenedha Synonyms e antonyms agigu, atzítzigu, izedhu, pachedhu, pachitzedhu, talighedhu, tzúniu | ctr. meda Etymon srd. Translations French un petit peu English only a little Spanish un poquito Italian pochino German wenig.

allinnài, allinnàre , vrb rfl Definition fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho Synonyms e antonyms intostare / linnai 2. issus teniant diritu de allinnai in is arrius 3. su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu - Etymon srd. Translations French lignifier English to become wood, hardening of a grass Spanish hacerse duro como madera Italian farsi légna, indurirsi di un'èrba German holzig werden.

allistài , vrb: allistrai, allistrare, listrai Definition pònnere in lista, fàere sa lista Synonyms e antonyms lezistrare, malcare Sentences usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola Etymon srd. Translations French porter sur la liste English to put in a list Spanish alistar Italian méttere in lista German in eine Liste eintragen.

allupíri , vrb rfl: allupriri, allurpire, allurpiri Definition su si betare che lupu, papare che lupu, aira Synonyms e antonyms afarcai, allupiare 1, botzicare, ingolopire Etymon srd. Translations French se jetter sur la nourriture, se gaver English to throw oneself like a wolf, to gulp down Spanish atracar, hartar Italian avventarsi come un lupo, ingozzarsi German gierig essen.

amicàre , vrb rfl: amigai, amigare Definition fàere s'amiga, o s'amigu, nau de persona cojuada chi bivet cun àtera (cojuada o nono) che pobidhu cun pobidha, o fintzes bagadia chi si ponet cun àtera cojuada Synonyms e antonyms afancedhae, afantare, amicitziare, ammestadai Sentences pro no mi èssere amicadu cun tecus no credas chi sia pentidu ◊ custa picioca si fiat amigada cun su Forasdenosu ◊ ci cun calecuna ses amigau ti depes cogiuare ◊ custu fit amigadu cun tantas féminas…◊ una fémina gatia e un'ómine si sont amicatos Etymon ctl., spn. amigar(se) Translations French vivre en concubinage English to find a mistress Spanish tener un amante Italian farsi l'amante, la concubina German einen Liebhaber haben.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definition orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Synonyms e antonyms irmalaidare Sentences nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etymon srd. Translations French demeurer infirme English to fall ill for a long time Spanish enfermar de forma crónica Italian ammalarsi a lungo German lange erkranken.

ammediài 1 , vrb: ammeriai, ammeriare, mediai* Definition fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca Synonyms e antonyms acamai, meliagrare Sentences sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso 2. arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai! Translations French faire la sieste, rester dans l'ombre English to have a siesta, to stay in the shadow Spanish sestear Italian meriggiare, stare all'ómbra German im Schatten Mittagsruhe halten.

ammufullonài , vrb Synonyms e antonyms ammumullonai, ammurigonai, imbogiare, trabojare Translations French floconner English to wind into a ball Spanish ovillar Italian abbatuffolare German zusammenballen.