Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

milliòne, milliòni , nm Definition milli bortas milli, suma de milli migliaris Translations French million English a million Spanish millón Italian milióne German Million.

obighédhu , nm: opighedhu, pighedhu Definition min de óbiga: genia de arretza pitica, intéssia craca, intrada in d-una frochidha de ferru posta in màniga Scientific Terminology ans Translations French petit filet de pêche English small creel with a handle Spanish red pequeña Italian cóppo German Kescher.

paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definition prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Sentences at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Surnames and Proverbs prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Etymon ltn. pastinare Translations French planter la vigne English to plant a vineyard Spanish plantar la viña Italian impiantare la vigna German einen Weinberg anlegen.

paraletàre , vrb: parletai, prallatai, preletare Definition istare a paraleta, a chistionu meda, deasi fintzes chentza importu Synonyms e antonyms argiolae, arrallai, badaciare, badulare, ciaramedhare, friganzare, ispralletare, prillissai Sentences e ita chi dhu intendis prallatendu, a fillu tuu: fuedhat in dónnia linguatzu! ◊ za ti piaghet a istare paraletendhe! Etymon srd. Translations French bavarder English to talk in a low voice Spanish charlar Italian parlottare, ciarlare German schwatzen.

pedràda , nf Definition pedra pitica iscuta atesu, cropu de pedra / leare a pedradas, giogàresi a sa p. = iscúdere a pedra Sentences si sunt giogados a sa pedrada e a isse li at essidu unu biaconcu in chizos Etymon srd. Translations French coup de pierre English blow with a stone Spanish pedrada Italian sassata German Steinwurf.

pibidédhu , nm: pipidedhu Definition tipidiu, genia de lanighedha de su linu (o de sa lana etotu), sa parte prus fine de su linu; apen'apena, unu tanti paghedhedhu Synonyms e antonyms biculedhu, filchinida, palfaruza, pimpidalla, pimpirinalla, pitzuedhu, uchedhu Sentences a chie fut tepenandhe lana o pipidedhu, calicuna allatandhe, candho no fut isciapunandhe (A.Marceddu) Translations French petit peu English only a little Spanish poquito Italian pochettino German ein bißchen.

pitziànti 1 , nm Definition in is tíbbias, genia de agúgia chi intrat in is istampos de su chintórgiu; in su tenedope o sorigàrgiu e latzos, s'ispina ue si punghet s'esca Translations French ardillon English tongue of a buckle Spanish patilla Italian ardiglióne German Dorn (von Gürteln), dornartiges Metallstück.

prejàre , vrb: aprentziare*, presiare, pressiare, pretziai, pretziare Definition apostivigare, istabbilire cantu si balet una cosa, pònnere unu valore o prétziu a calecuna cosa, dimandhare su prétziu de cosas a bèndhere; pònnere in càrculu e dimandhare po àere calecuna cosa, unu praxere, un'agiudu, brindhare a ccn. po calecuna cosa / pretziare una fémina, un'ómine = bíere o cricare de cumprèndhere ite si balent una fémina, un'ómine Synonyms e antonyms dimandhare, percontare / combidare Sentences no si podet cumprèndhere nen pretziare cultura, limba, arte si no ponimus mente a sas régulas e modos de produtzione de unu pópulu ◊ fit pressiada e calculada che bona massaja ◊ est una poesia chi prétziat su tribàgliu de sos artesanos 2. de piagheres mi ndhe ant fatu àteros e ndhe apo duritu a los torrare a presiare 3. a su betzu chi l'at sanada l'at pretziadu a s'afidu ◊ mi ant presiadu a distimonzu pro un'isposu ◊ no aiat cuizadu una bajana chentza pretziada, ma neune lu cheriat ◊ l'apo pretziadu a bènnere a domo ◊ at presiadu totu sas amigas a manigare ◊ is amigus m'ant pretziau a sa festa, ma no potzu andari Translations French estimer, solliciter un service, inviter English to esteem, to ask a favour, to invite Spanish apreciar, rogar, convidar Italian apprezzare, chièdere un favóre, invitare German schätzen, um einen Gefallen bitten, einladen.

premiài, premiàre , vrb Definition giare su prémiu Sentences custu fit unu pastu de premiare pro su cundhimentu Translations French accorder un prix English to give a prize Spanish premiar Italian premiare German prämiieren.

prugàe, prugài, prugàre , vrb: pulgare, purgai, purgare Definition illimpiare, isceberare e bogare a manu s'àliga, sa malesa de mesu de su laore o de css. àtera incúngia (es. s’olia) o cosa; pigare o giare sa purga; illimpiare de is pecaos; foedhandho de is matas de frutu, lassare orrúere su frutu guastu, difetosu / prugae a pilu piticu = bene meda, a fine a fine, a puntinu Synonyms e antonyms musinare 1 Sentences prugai a manu, in mesa, in su ciriu ◊ dae s'Onnipoténtzia divina no si fuit, donzunu est chiliradu: a un'ala su lozu, sa genina, a s'àter'ala su trigu purgadu (Monzitta)◊ si purgat su trigu, s'orzu, sa fae, s'olia ◊ is féminas, piciochedhas e piciochedhus puru,trabballànt a prugai su minerali 2. po ti prugai comporadí s'olleurrícinu 3. ti dao su cunfortu de sa cunfescione a manera chi, purgadu dae sos pecados, potas intrare in sos chelos 4. sa nughe est prugandho: abbàida canta che ndh'at in terra! Etymon ltn. purgare Translations French émonder, purger English to clean, to weed, tu to give a laxative Spanish mondar, purgar Italian mondare, purgare German reinigen, säubern, läutern.

refreàre , vrb: arrasfriai, erresfriare, refriare, resfriai, rifriare Definition pigare, ingòllere o fintzes fàere ingòllere refriu, fàere a arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arremadiai, arremare, arrumai Sentences zughia pagu cuguzura in su letu e mi so refriadu ◊ titia, custu fritu oe mi refriat!◊ pizu ti che as bogadu, chi ti ses refriendhe?! Etymon ctl., spn. refredar Translations French s'enrhumer English to catch a cold Spanish resfriarse Italian infreddarsi German sich erkälten.

regalài, regalàre , vrb: arregalai* Definition fàere su presente, giare regalos, donos, giare cosa in donu / a si regalare! = a si tènnere contu: zenia de saludu Synonyms e antonyms dae 1, donai, giai 2. regaladiche!, regaladebboche! ◊ regaladí, già bides chi mi ndhe andho! ◊ pixadu ti as sas alas sentza mi nàrrere mancu "A ti regalas!" (P.Cherchi) Translations French faire cadeau English to make a present Spanish regalar Italian regalare German schenken.

reladòre, reladòri , nm Definition chie faet una relata apitzu de ccn. argumentu o chistione Translations French rapporteur English speaker, supervisor, proposer of a bill Spanish relator, ponente Italian relatóre German Berichter.

réula , nf, nm: arréula, réulu Definition cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote Synonyms e antonyms allera, befa, ciacota, cionfra, deleu, dríngula, iscàranu, mofa, siera / régula 1, traigógiu 3. is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai Etymon itl.t regola Translations French dérision, foule de morts English noisy derision, a crowd of dead Spanish escarnio, mofa, procesión de muertos Italian derisióne rumorósa, schièra di mòrti German Spott, Lemurenzug.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definition fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Synonyms e antonyms agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Sentences no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Translations French agiter, troubler, mettre en deroute English to cause a turmoil Spanish alborotar, ahuyentar, dispersar Italian subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare German in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

sartissàrtis , avb Definition nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare Synonyms e antonyms isartisarti Sentences si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu) Etymon srd. Translations French en sursaut English with a start Spanish de sobresalto Italian di soprassalto German plötzlich.

sbagassài , vrb: irbagasciae Definition andhare a bagassas, istare sèmpere aifatu de féminas, de s'una a s'àtera; fintzes pigare a befa, fàere a bregúngia a unu ananti de gente Synonyms e antonyms cicisbeai Translations French courir le cotillon English to act as a cicisbeo Spanish putear Italian cicisbeare German den Hof machen.

sciampitài , vrb: isciampitai Definition fàere sa sciampita, mòvere is cambas coment'e ballandho, fàere is passitedhos de su ballu, fàere genia de giogos cun su ballu Synonyms e antonyms aciapitai, atzopitai, brinchitare, istripitare Sentences sciampitat sa cónduma e faint s'anchita e su passu torrau (A.Cannas)◊ ci fiat essiu cuntentu e sciampitendi ◊ no sciampitat foras unu pipiu ca est tempus mau ◊ beni a mesu de su ballu ca ti fadeus biri comenti si sciampitat! ◊ is pobidhas sciampitendisí su paneri e nosu ingunis! 2. fatzu unu ballu de cussus sciampitaus Etymon itl.t zampettare Translations French danser la danse sarde English to have a sardinian dance Spanish bailar el baile sardo Italian scambiettare German Kreuzsprünge machen.

sciurmài , vrb Definition pinnigare o andhare a sciurmas, a chedhas, a cambarada Etymon srd. Translations French aller en groupe English to go in a crowd Spanish ir en grupo Italian stormeggiare German sich zusammenscharen.

scordonài , vrb Definition betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa Translations French démolir les fortifications English to dismantle a fortress walls Spanish desmantelar una fortaleza Italian smantellare le mura di una fortézza German eine Festung schleifen.