istrampàda 1 , nf: istrempada,
istrempiada 1,
istrimpiada Definitzione
ciafu, cropu giau a cara, a trempas, a manu isprata
Sinònimos e contràrios
bofetada,
bussinada,
cabbessu,
ibbatulada,
iscantargiara,
iscavanada,
istuturrone
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gifle
Ingresu
backhander,
box on the ear
Ispagnolu
bofetada
Italianu
ceffóne,
manrovèscio
Tedescu
Ohrfeige.
lescensciàre , vrb: licensiai,
lissentziai,
lissentziare Definitzione
pònnere o giare fine a un'incàrrigu, a un'impreu; giare o pigare sa licentza o diproma a s'acabbada de is istúdios; andharesindhe, dispedire
Sinònimos e contràrios
dipaciare
/
dispedire
Tradutziones
Frantzesu
renvoyer,
débaucher,
licencier,
décerner un certificat d'études
Ingresu
to dismiss,
to confer a diploma on
Ispagnolu
despedir,
licenciar,
irse
Italianu
licenziare
Tedescu
kündigen,
entlassen (aus der Schule),
verabschieden.
oberàre , vrb: operai,
operare Definitzione
fàere faina, òperas, èssere impreaos in calecunu trebballu, in calecunu impreu, cuncordare calecuna cosa de cabbale; foedhandho de males de sa carena, segare calecuna parte malàida po ndhe bogare su malu o po dha mediare
Sinònimos e contràrios
trabagiare
Frases
- E ite sezis operendhe? - Pesèndheche custa foga de muru semus! ◊ custu cristianu no est operendhe nudha, petzi in ziru! ◊ est pretzisu de istare a ocros apertos e a pessare in su malu pro operare in su bonu (M.Columbu)
2.
a Fulanu l'ant operadu a su coro ◊ in custu bràciu chi mi ant operau parera ca portai fogu tenendi
Tradutziones
Frantzesu
agir,
opérer
Ingresu
to work,
to operate on
Ispagnolu
obrar
Italianu
operare
Tedescu
wirken,
arbeiten,
operieren.
obretàre , vrb: orbetai,
orovetai,
orvetai,
ovretare Definitzione
istare a oretu, a iscoca, fàere sa posta a una cosa o a ccn. po bíere ite faet, a ue andhat o àteru; orivetai est fintzes fàere s'orivetu, s'órulu de unu bestimentu
Sinònimos e contràrios
aorutai,
iscocai,
oretare,
punterare,
selentare,
selvare
/
orulare 1
Frases
s'astore est obretandhe carchi terpe ◊ ant orbetau su corou fintzas a candu est essiu ◊ est irfadau de ovretare ◊ luegu mi ant orivetau, cussus
2.
portàt unu mantu de orbaci arrúbiu orovetau de birdi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être en vedette,
guetter,
suivre
Ingresu
to be on the lookout,
to spy,
to tail
Ispagnolu
atalayar,
acechar
Italianu
stare in vedétta,
spiare,
pedinare
Tedescu
Posten stehen,
ausspionieren,
bespitzeln.
pícius , avb, prep, nm: pissu,
pitos,
pitu 1,
pitzu 3 Definitzione
logu in artu, prus in artu
Sinònimos e contràrios
assua
| ctr.
assuta
Maneras de nàrrere
csn:
intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu
Frases
pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius!
2.
semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo
3.
no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu!
4.
si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu!
Tradutziones
Frantzesu
sur,
dessus
Ingresu
on,
over,
above,
upstairs,
top
Ispagnolu
sobre
Italianu
sópra
Tedescu
oben,
herauf,
hinauf,
auf,
über,
Obere Seite.
pubàda , nf Definitzione
chirrione de lana chi si ponet in sa cannuga po dha filare; nuighedha de fumu / falàrendhe sa p. = filare sa lana o su linu de una cannugada, filai sa cannugada
Sinònimos e contràrios
cannugada,
cherrione,
cherritzu,
cugusta
Frases
sa betzighedha filaiat pubadas mannas de istupa e lana
2.
sa pubada de su fumu chi faghet su pipadore ◊ ndhe lassaiant de pubadas de fumu, sos trenos de unu tempus, candho fint a vapore!…
Ètimu
ltn.
pupa
Tradutziones
Frantzesu
quenouillée
Ingresu
wool on the distaff
Ispagnolu
copo,
husada
Italianu
roccata,
pennécchio
Tedescu
Spinnrocken.
suàre , vrb: assuae,
subare,
suvare Definitzione
nau prus che àteru de is animales, èssere o bènnere in more / fémina suada = in suatzone, in chirca de ómine
Sinònimos e contràrios
ingrilliri,
seguzare
Ètimu
ltn.
subare
Tradutziones
Frantzesu
entrer en chaleur
Ingresu
to be on heat
Ispagnolu
estar en celo
Italianu
andare in caldo
Tedescu
brunsten.
súba , avb, prep: assua,
issuba,
subra,
supa 1,
supra,
sura Definitzione
sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.)
Sinònimos e contràrios
apícius,
issuba,
pícius,
susu
/
apustis
| ctr.
suta
Maneras de nàrrere
csn:
a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda
Frases
zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra
2.
sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra
3.
chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra
4.
como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra
5.
no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra!
Ètimu
ltn.
supra
Tradutziones
Frantzesu
sur
Ingresu
on,
over,
up
Ispagnolu
sobre
Italianu
sópra
Tedescu
oben,
auf,
über.
súsu , avb, nm: assusu,
ciusu Definitzione
sa parte chi càstiat a in artu; de unu logu, sa parte prus arta (fintzes aposentu, logu po chistire cosa)
Sinònimos e contràrios
aissusu,
assua
/
isostre
| ctr.
assuta,
giosso
Maneras de nàrrere
csn:
sa punt'a susu = sa pigada; pigaisí su punt'a susu (nadu de su minore) = rispòndhere male a unu mannu, no pònnere mente; dàreche a susu (de una chistione, de cosa chi no s'ischit)= arrennèsciri a isciri; dare a susu a carchi faina = ghetai manu a dha fai, faidha a sa scarada, cun airu; dare a di a susu (a diassusu) a ccn. = afracaidhu
Frases
custu inue lu ponzo, susu o suta? ◊ bae a susu e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ sa fentana de susu de domu mia est faci a monti ◊ est calau de susu a bàsciu
2.
donna Pipica est morta e cumposta in su susu ◊ is susu funt a intaulaus cobertus de cannitzada téssia ◊ est andau a su susu a istudiai
3.
tocat a tenni coràgiu po superai s'a punta a susu de sa vida ◊ no ischiat chie bi lu aiat fatu e sa tzitade fit manna pro che pòdere dare a susu
4.
tenit su lori a susus prenus ◊ messaju, ocannu susu no ndi prenis: annada mala!
5.
Bovore dat a diassusu a Tilipu, ma Zosepe e Angelinu si ponent in mesu pro irvojare
Ètimu
ltn.
su(r)sum
Tradutziones
Frantzesu
dessus,
sur
Ingresu
up (on),
on,
over
Ispagnolu
arriba
Italianu
su,
sópra
Tedescu
oben.
tartalía , nf, nm: tataliu,
tatalliu,
tratabia,
tratalia,
trataliu,
tratalliu,
trotobie,
trotoia Definitzione
sa frisciura (de pegus piticu, mescamente de angione) imbodhigada in sa napa, cun s'istentina e fata a orrostu
Sinònimos e contràrios
fressura,
revea,
tatareu
Frases
femu fúrria fúrria coment'e una tratalia posta a araxi a fogu ◊ si che at mandhigadu totu su tratalliu ◊ tratalios, cordedhas e boltados fint in bancas in terra aparitzadas ◊ fit aprontendhe su tatalliu de duos anzones chi aiat mortu
Terminologia iscientìfica
mng
Ètimu
itl.
frattaglie
Tradutziones
Frantzesu
fressure à la broche
Ingresu
pluck roasted on the spit
Ispagnolu
asaduras asadas en el espetón
Italianu
coratèlla còtta allo spièdo
Tedescu
am Spieß gebratene Geschlinge.
trusàre , vrb Definitzione
pònnere sa trusa, essire afaciolaos
Sinònimos e contràrios
mascarare
| ctr.
iscaratzare
Frases
a carrasegare sunt dies de trusare ◊ a carrasegare sa pisedhina s'istràviat gioghendhe, a bias trusada ◊ posca de sos impostos, a su secuestradu comintzeint a lu trusare ◊ a carrasegare isse si trusaiat sempre
Tradutziones
Frantzesu
se déguiser
Ingresu
to put on a mask
Ispagnolu
disfrazarse
Italianu
mascherarsi
Tedescu
sich verkleiden.
trússa , nf Definitzione
próina manna, iscutulada o istrossa de abba, cropu forte de abba / pròiri a trussas = a istrugalada, a nues
Sinònimos e contràrios
abbísciu,
istrugalada,
istrúgulu
Frases
comente ant gherradu su sàmbene curriat a trussas
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
itl.
troscia
Tradutziones
Frantzesu
averse
Ingresu
on one's back
Ispagnolu
chaparrón
Italianu
rovescióne
Tedescu
Regenschauer.
uschíndhe , avb: oschindhe Definitzione
a part'e annata, de su restu…, mancari gai…: a logos dhu narant po como / uschindhe uschindhe = comogomo, un'iscuta como
Sinònimos e contràrios
aparteannata
Frases
uschindhe, dae su palatu si vidiant artziandhe in su chelu pallas de unu fumu píchidu ◊ uschindhe, mannos e minores sunt ligaos tra issos dae sos bisonzos piús de comente si podet pessare (G.Chironi)
Tradutziones
Frantzesu
d'autre part
Ingresu
on the other hand
Ispagnolu
por otro lado
Italianu
d'altrónde
Tedescu
anderseits,
übrigens.