Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

desogài , vrb: disaogae, disaogai, disaogare, disaugare, disogai Definitzione gosare disaogu, istare a divertimentu Sinònimos e contràrios disocai, diveltire, ispassiare, isvrasiare, sdisogai, spreviai, sulassai Frases aggràssias chi in custa bella die est pótia andhare a si disaogare! ◊ pro la disaugare li at contau sa balentia chi li fit capitada ◊ si est cagliada, como, no cantat piús, no si podet piús disaogare ◊ is piciochedhos si furint disaogaos meda Ètimu spn. desahogar Tradutziones Frantzesu s'amuser Ingresu to enjoy oneself, to take one's mind off Ispagnolu divertirse, entretenerse Italianu divertirsi, svagarsi Tedescu sich unterhalten.

discaràre , vrb rfl Definitzione bogare sa cara, lassare bíere sa cara, fàere a bíere Sinònimos e contràrios ifatzolare, iscarare Ètimu spn. descararse Tradutziones Frantzesu se démasquer Ingresu to take off one's mask, to give oneself away Ispagnolu desenmascarar Italianu smascherarsi Tedescu sich demaskieren, die Maske abnehmen.

disgagiài, disgagiàre , vrb: disgazare Definitzione illorigàresi, fàere impresse, arrennèscere a fàere sa cosa; mandhàreche a unu, bogarechedhu; iscabbúllere a unu de calecunu óbbrigu Sinònimos e contràrios illertire, iscabbúllere, sbodhicai / dipaciare / francare, isumire Frases si no ti disgazas no dha finis mai custa cosa Ètimu spn. desgajar Tradutziones Frantzesu se tirer d'affaire, se rendre libre Ingresu to free oneself, to extricate oneself, to let off Ispagnolu salir, liberarse Italianu districarsi, disimpegnarsi, dispensare Tedescu sich befreien, davonkommen, befreien (+ Akk).

ibbrodhiài , vrb rfl: isbrodhiai Definitzione fàere calecuna cosa chentza dificurtade, bínchere is dificurtades a sa lestra Sinònimos e contràrios sbodhicai, spodhai Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu se débrouiller Ingresu to extricate oneself Ispagnolu desenredar Italianu districarsi, sbrogliarsi Tedescu sich entwirren, sich herausziehen.

ilvàriu , nm: irbàriu, irvàliu, irvàriu, isvàriu Definitzione su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu Sinònimos e contràrios ammàchiu, avarioni, badalocu, disvàriu, ibbarione, iscàsciu, istentériu, isvarionzu, vadiore / irballu, irbortu, isdrobbu | ctr. sabiesa Maneras de nàrrere csn: àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu) Frases ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca? 2. no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet! 3. si no apo ilvàriu, cras depo partire Ètimu itl. disvario Tradutziones Frantzesu bêtise, radotage Ingresu frenzy, crazyness, being beside oneself Ispagnolu desvarío Italianu delìrio, insensatézza, l'essere fuòri di sé, sviaménto Tedescu Fieberwahn, Unbesonnenheit, Verirrung.

imbrentài, imbrentàre , vrb Definitzione fàere una papada manna, a tzatzadura, de cosa meda; pònnere a bentre a terra Sinònimos e contràrios abbentrare abbentruscare, abberchedhare, abbidhiai, abbrentosicare, abbudagare, abbudhescare, abbuzare, afraschedhare, atatamacare, intrudhiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'empiffrer Ingresu to guzzle oneself Ispagnolu atracarse Italianu abbuffarsi Tedescu Schwindel.

imbusciàe, imbusciài , vrb: (im-bu-scia-i) imbusciare 1 imbusciari, imbuscinai, imbuscinare, imbuscinari, imbussai, immussare Definitzione ammontare coment’e a imbodhigadura, betare ammontu, pònnere bestimentu, imbàtere in mesu de calecuna cosa (o fintzes de chistione) chi che carràgiat totu; nau de muros, ischedrare, pònnere unu pígiu de impastu po dhu finire / imbusciare su letu = pònnere su tretu pendhindhe de sa cuguzura in sos duos costazos suta de sa tramata Sinònimos e contràrios acarragiai, acuguzare, ammantai, bestire, carragiai, imbudhiai, imburrussai / arrabbussai, intunigare, irrustigare | ctr. irbusciai Frases at imbusciau su pipiu in s'isciallu ◊ candu si fait su pani, tocat a dhu imbussai po no s'infridai e axedai ◊ sunt colados a cadhu totu bene imbusciados ◊ imbussadí sa cara e dormi! ◊ seu intrada po t'imbussai in su letu ◊ ant agatau su pipiu in su lacu, postu in sa palla e imbuscinau in su sacu ◊ sa terra oi est imbussada de veturas bècias, de gommas e motoris! 2. assumancus in s'ierru candu est frius si podeus imbussai 3. is undas, currendusí apari e pinnichendusí a cuadhus mannus, ci dhu imbussànt in mesu coment'e unu fustigu ◊ ci at imbussau sa conca in s'àcua e isparéssiu est 4. nci dh'ant imbuscinau in sa política e in is partidus, a issu puru (B.Lobina) ◊ portàt totu sa carena imbuscinada in mesu a su ludu e a sa lurtzina Ètimu spn. embozar Tradutziones Frantzesu s'envelopper Ingresu to wrap oneself Ispagnolu envolverse Italianu avvòlgersi, coprirsi Tedescu sich einhüllen.

immachinàre , vrb Definitzione rfl., coment’e fàere a macu, essire in machines, nau in su sensu de si fàere ideas, ibertu o àteru tropu atesu de sa realtade o de su possíbbile Frases no t'immàchines ca tantu no est gai! Tradutziones Frantzesu s'illusionner Ingresu to deceive oneself Ispagnolu ilusionarse Italianu illúdersi Tedescu sich etwas vormachen.

impegnài, impegnàre , vrb: impignare, impinnare 1, impinzare Definitzione giare in prendha ccn. cosa, giare unu píngiu; pònnere a fàere in o a calecuna cosa, ma nau mescamente in su sensu de impromítere, pònnere cabu a fàere una cosa, fintzes decídere Sinònimos e contràrios impiciai, imprendai, impromíntere, promíntere Maneras de nàrrere csn: i. sa fidi, su fuedhu = dare sa fide, sa peràula; i. sa peràula = assigurare su chi si narat a zisa de zuramentu, de promissa, de mineta; i. una promissa = fàghere votu (a unu santu); impinnare chi… = promíntere de…; fàghere una cosa a s'impinnada = cun s'idea frimma de la fàghere, faghindhe de totu pro resessire; sa die impinnada = sa dí decídia o impromítia po fai calicuna cosa 2. in créjia at postu sa barba sua a sa Santa comente aiat impinnadu ◊ cudhos chi navant de mi che torrare t'impinnavant su chelu ◊ a su sordau li ant impinnau chi lu mandhant a domo ◊ sos candhidaos pedindhe botos a chie impinnabant postos, a chie pasturas baratas ◊ su babbu l'at impinnada a Lillicu, a Maria ◊ mi so impinnau a sos santos pro mi fàchere sa gràssia 3. as a bídere chi lu faghes fintzas a malaggana: peràula chi t'impigno deo! ◊ aiat impegnadu de andhare a un'àteru logu Tradutziones Frantzesu engager, s'engager Ingresu to pawn, to commit oneself Ispagnolu empeñar Italianu impegnare Tedescu verpfänden, sich verpflichten.

incarài, incaràre , vrb rfl: incorare 1 Definitzione coment'e bogare sa cara, essire in calecunu logu (es. genna, fentana, muru), andhare a bíere / èssiri a incaracua = a su cua cua, faghíndhesi bídere, incarèndhesi, e torrèndhesi a cuare, apartare Sinònimos e contràrios acarare, acerare, acontrare, acrarare, afaciai, imbraconare, inciarare, infaciai, ingiarare, iscampiare | ctr. cuai Frases caminu caminu totus s'incarant in su portale cun su pratu prenu de trigu po is isposos e augurare vida bella e errichesa ◊ candu passat tzerriendu, totus s'incarant a castiai ◊ unu pilloni si est incarau in su niu ◊ sa spaciada de mammai no mi lassàt incarai mancu in s'oru de s'enna ◊ sa luna si est incarada in su celu ◊ incaraisidhoi a biri ita est cussu chi s'intendit!◊ apo pichiadu e si est incorada a sa ventana 2. donadhi unu cimingionedhu de pani ammodhiau pagu pagu incarau in su tzúcuru! 4. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se montrer Ingresu to show oneself Ispagnolu asomarse Italianu affacciarsi Tedescu sich zeigen.

ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definitzione acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros Sinònimos e contràrios incarèssere, incrubai, ingramessire, ingrasciare Frases in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'humilier Ingresu to address s. o., to humble oneself Ispagnolu humillarse y pedir un favor Italianu rivòlgersi a qlc., umiliarsi Tedescu angehen, sich erniedrigen.

intrudhíri , vrb Definitzione betare totu a corpus, papare meda, tzatzare a tropu Sinònimos e contràrios abbentrare, abbiscarzare, abbudagare, abbuselcare, abbuzare, atatamacare, imbrentai, intullai Frases e papant e bufant e, ispingi ispingi, s'intrudhint totu: pani, casu e binu! (V.Ulàrgiu) Ètimu itl. intrugliarsi Tradutziones Frantzesu s'empiffrer Ingresu to gobble, to stuff oneself Ispagnolu engullir, hartar Italianu ingozzare, rimpinzarsi Tedescu gierig essen.

irgargàre, irgarghiàre , vrb rfl Definitzione istare a irgargos, a boghes Sinònimos e contràrios igrogoenai, isarguenare, sguturai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'égosiller Ingresu to shout oneself hoarse Ispagnolu desgañitarse Italianu sgolarsi Tedescu sich die Lunge ausschreien.

irgàrgu , nm Definitzione su irgargare; tzérriu mannu, boghe arta; su cantare de is pigiones, una manera de cantare Sinònimos e contràrios boche, grida, ingargu, istrígulu / gorgheu Frases fit a irgargos de cuntentesa ◊ sas crapas ghirandhe a cubile cumintzabant a miliare e sos crapitos cumintzabant a irgargos sichios, pro sa gana ◊ s'intendhiant sos irgargos de sos festaresos 2. cussu est un'irgargu de pica Tradutziones Frantzesu action de s'égosiller, roulade, ramage Ingresu shouting oneself hoarse, trill Ispagnolu chillido, gorjeo Italianu sgolaménto, gorghéggio Tedescu Geschrei, Triller.

isarguenàre , vrb: isgrogoenai, isogroenare, isorgoenare, sgraguenai Definitzione agiummai coment'e pèrdere s'ogroena tzerriandho: tzerriare meda e a forte, tropu; fintzes púnghere a is cannas de su gúturu Sinònimos e contràrios iggannai, igrogoenai, irborgoenare, irgargare, sguturai / sprumonai Frases si est postu a cantare a s'isogroenare! ◊ deo isarguenèndhemi a boghes e isse chentza m'intèndhere! 2. pigant s'arresorza e dh'isorgoenant: a ite puntu arribbat s'ómine!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'égosiller Ingresu to shout oneself hoarse Ispagnolu desgañitarse Italianu sgolarsi Tedescu sich die Lunge ausschreien.

isbramíre , vrb rfl Definitzione fàere passare sa gana, papare meda, a s'airada, coment'e abbramios / avb. (nau de sa manera de papai) a s'isbramida = a isbrenúsciu, a meda Sinònimos e contràrios abbudegare, ilbramare, mascare, satzai 2. pro bustare a s'isbramida no acadhat labiolu ◊ pro un'ispantzada a s'isbramida li tocat de cascare tota vida! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se rassasier Ingresu to shiff oneself Ispagnolu hartarse, atracarse Italianu satollarsi Tedescu sich sättigen.

iscabbúllere, iscabbúlli, iscabbúlliri , vrb: scabbulli Definitzione pigare de manos (de un'àteru) a fortza, illimpiare, arrennèscere a si ndh'essire o a si ndhe libberare de una chistione, de una dificurtade, de ccn., arrennèscere a fàere calecuna cosa de profetu / pps. iscabbúlliu (e iscabbulliu puru), iscabbultu, iscabburtu; i. ccn. cosa de una chistioni = bogar'e ragas, lòmpere a carchi resurtadu Sinònimos e contràrios afranchire, allibberai, disgagiai, ifrancare, illertire, irfroculare, iscabulire, iscabutzire, iscampulire, iscatavidai, iscrúfere, scadamessi, schighitzí / ischire Frases dh'at iscabbúlliu a costu de sa vida ◊ una surra de genti fiat impitada a iscabbulli unu paghedhu de terra po bivi ◊ tue non cres cantu fut aunnau s'erriu, epuru mi ne seo iscabbulliu Ètimu ctl., spn. Tradutziones Frantzesu dégager Ingresu to free oneself Ispagnolu escabullirse Italianu svincolare, svincolarsi, districarsi, divincolarsi Tedescu losmachen, sich befreien, sich entwirren.

ispassàre , vrb: ispassiai, ispassiare, spassiai Definitzione cricare e pigare is ispàssios, divertimentu / ispassiàresi che sóriche in mesu de casu = própiu a cusséssia, meda Sinònimos e contràrios desogai, diveltire, isvrasiare, sulassai Frases cun tegus giogo e m'ispasso ◊ sa mariposa ispàstigat su bolu nendhe: "Si devet ispassare chie est sanu!"◊ commo torramus a pitzinnos e nos ispassiamus ◊ cussos su dinare si l'ispàssiant ◊ mi chèrgio unu pacu ispassiare ◊ sos pitzinnos s'ispàssiant cun sa fatzienna de sa binnenna Sambenados e Provèrbios prb: tempus malu, ispassadilu! Ètimu itl. spassare Tradutziones Frantzesu s'amuser Ingresu to amuse oneself Ispagnolu divertir, entretener Italianu sollazzarsi Tedescu sich unterhalten.

ispixàre 1 , vrb rfl: ispricare 1, isprigai, isprigare, sprigai Definitzione castiare, bíere me in s'isprigu Frases fatuvatu bandat a s'isprigai ◊ sa luna s'ispricat in s'abba 2. los cherzo ispixare in arcos de chelu pro pintare randhas de nue (G.M.Lai) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se regarder (dans une glace) Ingresu to look oneself (in a mirror) Ispagnolu mirarse en el espejo Italianu specchiarsi Tedescu sich spiegeln.

mediài 1 , vrb Definitzione essire coment'e médios, pigaos a machiore, fora de sèi, pèrdere is sentidos Sinònimos e contràrios irmedhighinare, ismemoriai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu être hors de soi Ingresu to be beside oneself Ispagnolu estar fuera de sí Italianu èssere fuòri di sé Tedescu außer sich sein.