addobbàda , nf: addubbada Definitzione
cropu chi si giaet apostadamente o de malesaura; su marcu chi abbarrat in su trastu po su cropu chi at leau
Sinònimos e contràrios
addrobbulada,
arropada,
bultzonada,
isciuta,
trempa 2
Frases
a s'addobbada chi li at dadu ch'est rutu a buca a terra
2.
ndhe at leadu, ndhe at tentu de addobbadas, cuss'isterzu, a s'imbola imbola de unu logu a s'àteru!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup
Ingresu
stroke
Ispagnolu
golpe,
cardenal
Italianu
percòssa,
urto violènto
Tedescu
Schlag,
Stoß.
focósu , agt: fogosu,
fugosu Definitzione
chi est budhiu, chi faet basca meda coment'e chi giutzat fogu; nau de gente, chi si dha leat a coro, chi sentit sa cosa de una manera forte, cun arrennegu, coment'e cosa chi dh’interessat meda; nau de cosas de papare, calurosu, o fintzes de sabore malu
Sinònimos e contràrios
ifogadu
/
calurosu
/
arrabbiosu,
furianu,
impurdedhiu
/
tosconosu
/
cdh. fucosu
Frases
in s'umbra tua robbas e pastores godiant in sas dies prus fogosas ◊ ocannu at fatu un'istiu fogosu
2.
dèu no dhu faia aici fogosu, no dh'ia a èssi crétiu ca fut capassu de betai is tullas a una piciocona! ◊ ite fogosa e pàsida currera, oe, sa tua! ◊ sa gioventude est fogosa ◊ cussu fut innantis sardista fogosu e apustis fascista isprammau
Sambenados e Provèrbios
prb:
cuadhu fogosu no pigat mai pannu
Terminologia iscientìfica
ntl
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fougueux,
violent
Ingresu
hot,
violent
Ispagnolu
fogoso
Italianu
focóso,
violènto
Tedescu
glühendheiß,
feurig.
fracadúra , nf Sinònimos e contràrios
móida,
colpu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mouvement brusque
Ingresu
move (violent)
Ispagnolu
arrebato,
golpe
Italianu
mòssa,
moviménto violènto
Tedescu
Bewegung,
Ruck.
gherrístu , nm Definitzione
chie gherrat, faet is gherras (e totu su chi si faet po fàere male a is àteros), istat a gherrígiu
Sinònimos e contràrios
gherradore,
gherrajolu,
gherreri,
malu
| ctr.
pachiosu
Frases
ponidí custu prafallissu bidri e su capedhu de gherristu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Italianu
violènto
ischirriolàda , nf Sinònimos e contràrios
iscorriada,
nerbiada
/
ttrs. ischirriurada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
coup de cravache,
coup violent et imprévu
Ingresu
whipping
Ispagnolu
latigazo,
golpazo
Italianu
scudisciata,
cólpo violènto e improvviso
Tedescu
Peitschenhieb.
màlu , agt, nm: mau 1 Definitzione
nau de gente, chi o chie est intregau a fàere male o est pentzandho a fàere male, dannu o istrobbu (a/c. si narat fintzes po giare prus fortza a unu foedhu chi inditat, cussu etotu, calidades malas: es. trapuleri mau, delincuenti malu); nau de cosa, chi no faet bene (o fintzes chi faet male a sa salude), chi no serbit, no est de giudu; sa parte guasta de css. cosa (e deosi fintzes arremu malàidu de sa carena), cosa chi andhat male o fintzes difícile, peleosa / min. maixedhu = malu meda; mauchedhu = unu pagu malu; su Malu = su dimóniu; f. a logos maba, màua, màgua / a./c. cun significau antifràsticu (e postu innanti de su nm.) bolet nàrrere bonu, bellu, es.: malu olivàriu che fato, inoghe, cun totu custos ozastros!…
Sinònimos e contràrios
malésicu,
maléstigu,
malignu,
malosu,
malvadu
/
gherristu
/
guastu,
malàdiu
/
male
| ctr.
bonu,
líaru,
sanu
Maneras de nàrrere
csn:
fàghere cosa a mala gana = contras a sa gana, contras a sa volontade; èssere o fàghere a gana mala = tènniri ganas o fai bènniri sa ganas de bombitai; zúghere unu mermu malu = malàidu, cun carchi pecu; èssere malu a… (+ vrb. fàghere, bínchere, iscroxai, e gai) = èssere difítzile, inzotosu, dificurtosu, matanosu, trabballosu a… (fàghere, bínchere, iscroxai e gai), o fintzas (si est nadu de zente) chi no est tanti bellu o no est tanti de bona volontadi a fai una cosa; est malu de… = andhat male, faghet male, noghet, no cheret fatu a…; dare a su malu = pessare in su malu, supònnere una cosa mala, chi bi apat capitadu dannu; a malu tou = a dannu tou etotu, fendi mali a tui etotu, pro totu su mali chi ti ndi podit bènniri; leare a unu in malas = chentza delicadesa, a boghes, a briga; èssere in malas, a sa mala cun ccn. = èssiri a primma, a iscórriu de mancu si fuedhai; nàrrere o fàghere una cosa pro su malu = cun s'idea de ofèndhere; poesia o cantone in malu, in malas = posta pro nàrrere male de carchi cosa e de calicunu; fàghere a malu = fàghere cosas chi no andhant bene, no pònnere mente, fàghere dirbetos e gai; furriare una bestimenta a s'ala mala = pònniri sa parti de aintru, aundi si bit sa cosidura, a parti de foras /(a/c.: coment'e agt. no est sempre chi si ponet apustis de su nm.: es. a mala boza ◊ a gana maba ◊ su malu fàghere, su malu coro ◊ fàghere coro malu ◊ èssiri mala pedhi ◊ èssiri pedhi mala)
Frases
ses peus de una craba cun s'istintu de fai cosa maba! ◊ est ómine malu, cussu! ◊ sa prus cosa fàtzile est a bènnere malu ◊ no est pro su malu si apo mancadu! ◊ su malu las pessat totu pro fàghere male! ◊ at perdonadu sa muzere morta ma no su malu chi ndhe at su samben derramadu
2.
su malu frúndhilu: su chi est bonu cóllilu ◊ tocat a connòsciri su malu acuau ◊ su malu de sa becesa est ca ti fait arregordai sa giovania
3.
zughet unu pódhighe malu, comente li at puntu un'ispina ◊ no bastaiat chi fit, at tentu corpu própiu a s'ogru malu! ◊ in su spirali ndi dhi ant segau sa camba mala ◊ cun sa manu mala si est dépiu prestai a portai àcua po istudai su fogu!
4.
custa est cosa mala a fàghere, inzotosa meda ◊ inoghe est malu a ndhe agatare cosa gai ◊ cussu est malu a cuntentare ca est mendheosu ◊ so malu a mòere dae domo, no mi piaghet su ziru ◊ balla ca est malu a dòrchere cussu cristianu! ◊ cussu est istrambecu e malu a cumbati
5.
tira, tira, su bentu, ca partit su vapori… malu est a ponni amori ca est celiamentu! ◊ narant sos mannos chi est malu de si aggrundhare suta de sa figu ◊ mi parit mau a dhu arrefudai ◊ est malu a si che bogare pizu de bestimenta si su tempus no est assentadu in caentu
6.
isse mancu intendhindhe gai bi at dadu a su malu ◊ no podiat acatare su poledhu e fit comintzandhe a pessare a su malu ◊ su malu est a triballare in montes lendhe bentu e abba, o velenu in fràbbica! ◊ deo in malu no bi apo pessau ◊ si abbàidant apare cun sa cara chei sa tela, pessendhe a su malu ◊ Zizi non bi fit ghirau e sos suos fint iscrétios e pessandhe in su malu ◊ fiza tua no est prinza: aus fatu tropu impresse a pentzare a su malu!
7.
no li est bastadu a bonas e bi l'apo nadu a malas ◊ torràdemi sa mula a sa bona, ca sinono mi la torrades a sa mala! ◊ si lu leas in bonas ti ponet mente, ma in malas no ndhe faghes ne crau e ne tzou de cussu pisedhu! ◊ nos ant lassadu a malu nostru e amus pérdidu!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Malu
/
prb:
fuedhu mau mancu in brulla!
Ètimu
ltn.
malus
Tradutziones
Frantzesu
méchant,
mauvais,
délinquant,
impie,
pervers,
inutilisable,
nuisible,
nocif
Ingresu
wicked,
out of order,
harmful
Ispagnolu
malo
Italianu
cattivo,
émpio,
pervèrso,
delinquènte,
violènto,
guasto,
inservìbile,
dannóso
Tedescu
böse,
Verbrecher,
verdorben,
faul,
unbrauchbar,
Fäule,
schädlich.
rebbéstu , agt: ribbestu Definitzione
chi o chie est trotu, malu e fogosu puru faendho male
Sinònimos e contràrios
arrebbecu,
rebbéchinu,
rebelde,
rebessu
/
cdh. fultzadori
Frases
siat mavele dogni fera rebbesta! (P.Casu)◊ posca de un'ora sas intragnas li creschent dae nou e su tzibbu rebbestu podet ingollopare a gustu sou ◊ cussu est falsu, ereze, rebbestu, prummonosu e triuladore! ◊ s'ànimu rebbestu at presse a si mascare de su dolore anzenu
2.
ch'essit, cunzat sa gianna, piús non pasat, andhat che upa in sa note rebbesta (S.Casu)
Ètimu
itl.
rubesto
Tradutziones
Frantzesu
violent
Ingresu
violent
Ispagnolu
violento
Italianu
violènto
Tedescu
gewalttätig,
heftig.