padúle , nf, nm: paoi, paule, pauli Definitzione abba apojada, paule manna de abba, giubbu, mescamente in is errios mannos Sinònimos e contràrios gurgu 1, lacone, lacuedha, làcuna, pógiu, trógliu Frases brintat in sa pauli, nci afundat e mortu! ◊ a unu poju mannu de su riu li namus "Paule lada"◊ cussa funtana paret unu padule de arana ◊ funt paois de àcuas mortas ◊ in sa paule bi at tzinnia ◊ adoru de su paoi est totu cannisoni 2. bi est chie no si cunfundhet in custu paule de ódiu Sambenados e Provèrbios smb: Paulis Ètimu ltn. padule(m) Tradutziones Frantzesu point le plus profond (d'un fleuve) Ingresu big pool Ispagnolu gran poza de agua en los ríos Italianu grande pózza d'àcqua nei fiumi Tedescu große Wasserlache in Flüssen.

paradòra, paradòre , nf, nm: paradori Definitzione mobbília chi serbit a pònnere trastos, mescamente in sa sagristia; css. móbbile chi serbit a pònnere calecuna cosa de ammostare o fintzes sa candhela o àtera lughe acanta a su letu Sinònimos e contràrios aparadore Frases in su paradore bi at unu múculu Ètimu ctl., spn. aparador Tradutziones Frantzesu crédence de sacristie Ingresu sacristy sideboard Ispagnolu cajonera de sacristía Italianu credènza di sacrestìa Tedescu Schrank in der Sakristei.

passionèdha , nf Definitzione genia de erba, frori de passioni Sinònimos e contràrios niedhone 2 Terminologia iscientìfica rba, nigella damascena Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nigelle Ingresu love-in-a-mist Ispagnolu arañuela Italianu nigèlla Tedescu Türkischer Schwarzkümmel, Braut in Haaren.

piliséri , agt, nm: pilisseri Definitzione chi o chie ponet pilisu, burdellu, tréulu Sinònimos e contràrios cunfusionista, insulladori, pilisosu, supuzeri, trebuleri, truvutzeri | ctr. pachiosu Frases sas fémminas prus pilisseras si brigaiant Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitateur Ingresu ringleader Ispagnolu agitador Italianu agitatóre Tedescu wer etwas in Bewegung versetzt (Unruhe).

pletàre , vrb: pretai, pretare 1, pretari Definitzione èssere in pretu, andhare a cricare sa giustítzia; istare a briga, a murrúngiu pretendhendho calecuna cosa / pretare su dortu = pretèndiri de tènniri arrexoni chentza ndi tènniri Sinònimos e contràrios certai, curiai, liticare Frases chie pretat, unu restat in camixa, s'àteru nudu ◊ cussus funt pretendi po is bènis de su babbu 2. su maridu fit pretendhe cun sa muzere ◊ semus sididos in sas funtanas pretendhe s'abba parimus ranas (P.Mereu)◊ cussu est pretendhe a li pagare su muru innanti de bi atacare muru sos de costazu ◊ custa cosa si la sunt pretendhe in medas: totu la cherent! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu se disputer, plaider Ingresu to quarrel Ispagnolu litigar, pelear Italianu èssere in lite, litigare, contèndere Tedescu mit jdm. in Streit geraten, streiten.

rimài, rimàre , vrb Definitzione fàere a rima, andhare in rima, iscríere o foedhare cun is versos Frases los cheria ladinos e sardos, cun versos bene fatos e gustosos, misurados, rimados, zeniosos Tradutziones Frantzesu rimer Ingresu to rhyme Ispagnolu rimar Italianu rimare Tedescu sich reimen, in Reime bringen.

salargiàre , vrb: assalarzare, salarjare, salarzare Definitzione fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu Sinònimos e contràrios agegherai, assuidari, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, istrajare, istratallai, isvalostiare, surrullai, trambuscare, ussiare / grisai | ctr. achedare, asserenare, assussegai Frases no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha 2. m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu Tradutziones Frantzesu agiter, troubler, mettre en deroute Ingresu to cause a turmoil Ispagnolu alborotar, ahuyentar, dispersar Italianu subbugliare, esagitare, méttere in fòrte agitazióne, sgominare, sbaragliare Tedescu in Aufruhr versetzen, erschüttern, aufregen.

scabeciài , vrb: iscabeciai* Definitzione pònnere o fàere su pische (o fintzes àteru) in bagna o in àtera cosa suciosa (ógiu, aghedu) po pigare sabore o fintzes po dha chistire; nau in cobertantza, furare a fura prana / tunina scabeciada = tonnina posta in ozu (budhida in abba salida, posta in isterzu, cuguzada cun ozu, tupada a sízigu e torrada a budhire) Sinònimos e contràrios arpiai, aungrare, eritare, furai Frases papendi portada unu pratigliedhu cun cuatru olias scabeciaras ◊ si scabèciat sa tunina cun ollu Tradutziones Frantzesu mariner Ingresu to pickle Ispagnolu marinar, escabechar Italianu marinare, méttere sott'òlio Tedescu marinieren, in Öl einlegen.

sciambullài , vrb: isciumbullai, simbullare, sumbullai, sumbullare, summullai Definitzione fàere sciumbullu, betare apare, pigare a tontonadas, a iscutuladura, mòvere a cropu, su si mòvere cun coidu po fàere faina, avolotu, fàere mòvere Sinònimos e contràrios abbolojare, abbuligiai 1, arrebbulliai, intruai, issumbullare, sachedhare, streulai, trumbugliai / agiolotare, atrepillai, pesai, istrumbullai, subuzare* / bacanare Maneras de nàrrere csn: sciumbullai a chitzi = suguzare, ischidare, pesare chito; sumbullai de sa brenti = tzocos de mata, morigamentu de istentinas; sciumbullai su bestiàmini = essire a morigadorzu, mòere su bestiàmine a pàschere intro de note Frases Coixedha sumbullat totugantu ◊ ant simbullau totu sa vidha cricandhe giovanedhas! ◊ su pastori chi tenit incuru a summullai essit a is duas de noti (F.Lai)◊ cussu commo cheret bènnede a sumbullare su logu!◊ sumbulla sa cedha ca depit pàsciri! 2. mi ndi apu a èssiri pesada cuatru bortas po ndi dha sciumbullai de su letu ca depiat pigai su postali!…◊ su cantu de su caboni cumbidat sa genti a sciumbullai ◊ a mengianu a chitzi no boint sciumbullai! Tradutziones Frantzesu bouleverser, secouer Ingresu to ruffle, to shake Ispagnolu desarreglar, sacudir Italianu scompigliare, scuòtere Tedescu in Unordnung bringen, schütteln.

sèdas , nf, pl Definitzione isperraduras o tzacaduras chi essint in is murros e in is tzimingiones de is allateras; ispécia de maladia de is cuadhos, in s'unga; a logos est una maladia de is animales a istentinas, is alisanzedhas o sédinas Terminologia iscientìfica mld Tradutziones Frantzesu rhagades Ingresu mouth ragas (nipple) Ispagnolu grietas Italianu ràgadi alla bócca, ai capézzoli Tedescu Hautriß in der Mundgegend oder der Brustwarzen.

setziàda , nf: sitiada Definitzione cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Tradutziones Frantzesu séance du tribunal Ingresu sitting of a court Ispagnolu sesión Italianu seduta dei giùdici in càmera di consíglio Tedescu Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

sparafundài , vrb: isperevundai*, sparavundai, sperefundai, sperevundai Definitzione betare o calare a s'isprefundhu, fuliare atesu; fintzes essire, andhare de no si bíere prus, atesu, a logu chi no s'ischit Sinònimos e contràrios apussiare Frases po sa timoria de sa scumíniga, s'allochiamentu nci dhus sparafundat in su disisperu ◊ tocat a nci sparavundai sa genti mala! ◊ anchi dhu sperevundit sa giustítzia! ◊ tremila passus sperevundau siat su tiau fora de mei! ◊ sperefundau siat in su mari sentz'e fundu! Tradutziones Frantzesu engouffrer, sombrer Ingresu to sink Ispagnolu arrojar, hundir Italianu sprofondare, inabissare Tedescu in die Tiefe stürzen, versenken, versinken.

stramutíri , vrb Definitzione cambiare colore in cara po assíchidu o àtera timoria manna de comente si arretirat su sàmbene e fintzes coment'e immadoinare, pèrdere is atuamentos Sinònimos e contràrios istrementire / irgrisire, istramudire* Tradutziones Frantzesu pâlir, assommer Ingresu to turn white Ispagnolu empalidecer, demudarse Italianu sbiancare, stramortire Tedescu blaß werden, in Ohnmacht fallen.

sumbulladòri , agt, nm Definitzione chi o chie ponet sumbullu, avolotu Sinònimos e contràrios insulladori, piliseri, supuzeri, trebuleri Frases no emu fatu nudha, ma femu contràriu a is fascistas e m'iant arrestau a su própiu, anca femu sumbulladori Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu agitateur Ingresu stirrer Ispagnolu agitador Italianu agitatóre Tedescu wer etwas in Bewegung versetzt.

ticàre , vrb Definitzione tastare, bufare unu tzicu, a tzicos (ma fintzes papare a orrughedhos); mòlere, betare trigu a su majolu e fintzes pagare su molíngiu Sinònimos e contràrios assagiai, atastare, gustai, inciuciare / bicai / mòlere Frases chie est innanti ticat innanti 2. tica, tica, pudhighina: a ti betare su ranu sa teraca de su prebanu est a dulore de ischina! 3. su trigu in sa mola est tichendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu boire à petits coups, picorer Ingresu to sip, to nibble Ispagnolu paladear Italianu sorseggiare, spilluzzicare Tedescu in kleinen Schlucken trinken, picken an.

trambuscàre , vrb: trobbuscare, trubbuscare, trumbuscare, trummuscare Definitzione pònnere avolotu, fàere murigu, pesaresindhe cun fortza po aferrare a ccn. o ccn. cosa, iscúdere, atumbare o àteru deasi; nau de su tempus, isconciare, cambiare in malu / oju trambuscadu = malu, malàidu Sinònimos e contràrios agegherai, assulurgiare, isciuliai, ispabuciare, trumbugliai / afarcai, salargiare, trubare Frases arribbaos a cara a unu tzilleri cumintzant a si trubbuscare: una tropa de zòvanos s'est iscudendhe e picandhe a predas ◊ su procu de pressorju trumbuscadu chin su tirju s'arràsciat su pojolu ◊ cust'atzorodhu at trambuscadu totu sas datas e no si cumprendhet prus nudha ◊ bentos de gherra si sunt trambuscados 2. cust'ómine giughiat un'oju trambuscadu, ma no fit feu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre en émoi, se jeter (sur) Ingresu to cause a turmoil, to throw oneself Ispagnolu alborotar, lanzarse, arremeter Italianu subbugliare, avventarsi Tedescu in Aufruhr versetzen, sich stürzen.

«« Torra a chircare