afitài , vrb: afitare 1,
fitare Definitzione
segare o fàere a fitas, segare a bículos piticos
Sinònimos e contràrios
ifitare
/
amminudai,
irminujare
Frases
si afitat su civraxu, ca est pane russu ◊ dhi ant afitau su didu suisui ◊ at afitadu unu bellu giobu de sartitza ◊ est afitenne sartitzu a lepa
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
découper
Ingresu
to slice
Ispagnolu
cortar en lonchasrebanadastajadasrodajas
Italianu
affettare
Tedescu
in Scheiben schneiden.
afitianàe, afitianàre, afitinàre , vrb: fetianare Definitzione
abbitare a fitianu, meda, a ccn. logu o a calecuna cosa, a comporare
Sinònimos e contràrios
abbitai,
abesare,
atravigare,
imbisciare,
trassigiai
Frases
sos pastores che gighiant sa robba onzi sero a ue fit afitianada ◊ no ti afitianes a cussu cumpanzu ca ti giughet a s'isperdísciu! ◊ sos brufularzos si sunt afitianados a sos úlumos, pro corcare (Q.Falchi)◊ sunt tropu afitianados a su male!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fréquenter
Ingresu
to frequent
Ispagnolu
frecuentar
Italianu
frequentare
Tedescu
verkehren mit,
verkehren in.
agliagài , vrb: (a-gli-a-ga-i) alliagai
gliagai*,
liagai Definitzione
fàere a freaduras, totu a liagas
Sinònimos e contràrios
apiagare,
apragastare,
friai
2.
dh'at fata flagellai ispollada po chi su corpus siat alliagau
Tradutziones
Frantzesu
blesser,
ulcérer
Ingresu
to wound,
to ulcerate
Ispagnolu
llagar,
ulcerar
Italianu
piagare,
ulcerare
Tedescu
verwunden,
ein Geschwür erzeugen in.
aíntro, aíntros, aíntru, aíntrus, aínturu , avb, prep Definitzione
in sa parte de mesu, de mesania de una cosa o de unu logu (ma si narat fintzes de tempus = tra su cuménciu e s'acabbu de calecuna cosa); in cobertantza, logu de isserru, presone / aintr'e mesu de… = intro de…, in mesu de…; innòi aintru, ingunis aintru = intro de custu logu inue semus, intro de cussu logu; aintro de issoro = aintru de issus; aintru de note, aintru de àrbure, aintru de letu
Sinònimos e contràrios
drainto,
inintro,
intro
/
prasoni
| ctr.
fora
Frases
aintru dhoi fut su serbidori ◊ càstiu a parti de aintru ◊ intrade aintro ca bos cómbido!
2.
sa pòbara fémmina est abarrada aintru de su monti ◊ Deus bit aintru nostu
3.
che l'ant tzacadu aintro pro sa fura chi at fatu ◊ is carabbineris pinnicant aintru sa genti cument'e meurras in s'arretza de su pillonaju
4.
seu drommendi pagu cun custa pala chi mi càncarat aintr'e mesu de noti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
dedans
Ingresu
inside
Ispagnolu
dentro,
adentro
Italianu
déntro
Tedescu
darinnen,
in,
innerhalb.
allichidídu , pps, agt: allichidiu,
allichiriu Definitzione
de allichidiri
Sinònimos e contràrios
bellu,
netu,
remonidu,
tramudau
| ctr.
brutu,
iscussertu
2.
est passau unu totu allichidiu in bistiri de festa ◊ tenit sa domu sempri allichiria e bèni cuncordada ◊ biendhe sos istranzos, s'isprúgherat sos pedes e gai allichidiu dimandhat ite cherent ◊ at arretziu su sennore in d-una sala totu bene allighidia ◊ a ómini de campu no dhi abarrat logu allichiriu
Tradutziones
Frantzesu
ordonné,
propre
Ingresu
tidy,
clean
Ispagnolu
ordenado
Italianu
ordinato,
pulito
Tedescu
in Ordnung,
sauber.
allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definitzione
pònnere in lista, fàere sa lista
Sinònimos e contràrios
lezistrare,
malcare
Frases
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter sur la liste
Ingresu
to put in a list
Ispagnolu
alistar
Italianu
méttere in lista
Tedescu
in eine Liste eintragen.
amicàtu , pps, agt: amigadu Definitzione
de amicare; chi istat a meda cun is amigos, chi ndhe tenet medas; chi si dha intendhet cun àtera fémina (o àter'ómine)
Sinònimos e contràrios
afancedhau,
afantadu,
amistadu
2.
che at catzadu su maridu ca fit amigada cun àter'ómine
Tradutziones
Frantzesu
concubin
Ingresu
concubinary
Ispagnolu
que pasa mucho tiempo con sus amigos,
amante
Italianu
concubinàrio
Tedescu
in wilder Ehe Lebende.
ammadassài, ammadassàre , vrb Definitzione
fàere a madassa, atzola
Sinònimos e contràrios
| ctr.
smadassai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mettre en écheveaux
Ingresu
to wind into skeins
Ispagnolu
aspar
Italianu
ammatassare
Tedescu
in Strähnen winden.
ammannucràre, ammannugài, ammannugràe, ammannujàre , vrb: mannugare Definitzione
fàere is manadas de su laore a mannugu (o a manna), messandho; pigare o fàere a matzos
Sinònimos e contràrios
ammannare
Frases
fit ammannujendhe su laore ◊ sa messa fiat trabballu de no crei: messai, ammannugai, assodhiri is mànigas, treulai…
2.
ammannucratu su dinari, l'aiat collitu a intro de sa butzaca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
gerber
Ingresu
to make sheafs
Ispagnolu
agavillar
Italianu
accovonare
Tedescu
in Garben binden.
ammòdhe , avb Definitzione
istare o pònnere a. = pònniri in s'àcua, aciuvau me in s'àcua (o fintzes àteru, in lícuidu chi faet essire modhe sa cosa o fintzes solu po dha mantènnere sèmpere isciusta, po ciupire)
Sinònimos e contràrios
afufu
/
cdh. ammodhu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rester plongé dans un liquide,
(faire tremper du linge,
des aliments…)
Ingresu
soak (to)
Ispagnolu
aen remojo
Italianu
in immersióne
Tedescu
in Wasser.
ammustèlchere, ammustèrchere , vrb: ammustrèchere,
ammustrèschere,
amustèrchere,
mustrèchere* Definitzione
pèrdere is atuamentos po calecunu dispraxere mannu, cropu malu, orruta manna o àteru (ma fintzes de s’errisu); abbasciare, menguare su fogu
Sinònimos e contràrios
abbadherigare,
acidentare,
ammortie,
desfallire,
dilmagiare,
disimainai,
ildimajare,
imbortighinare,
intostai,
istenteriai,
sdemmaniai
| ctr.
atuare
Frases
li at bénnidu unu dolore chi si trofijaiat che telpe e finas si est ammustélchidu! ◊ si bidet chi mi che so ammustérchidu ca dai su momentu no mi ammento prus de nudha ◊ sa pitzinna si fit ammusterchindhe de su prantu
Tradutziones
Frantzesu
s'évanouir
Ingresu
to faint
Ispagnolu
desmayarse
Italianu
cadére in delìquio
Tedescu
in Ohnmacht fallen.
apanedhàre , vrb Definitzione
fàere panedhas, una genia de pane, fàere a bisura de panedha
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
embuer
Ingresu
to give the form of loaves
Ispagnolu
hacer pan
Italianu
appanare
Tedescu
in Form von Brotlaiben bringen.
apetzài, apetzàre , vrb Definitzione
segare a orrugos, pruschetotu foedhandho de linna; foedhandho de gente, iscabbúllere ccn. cosa, arrennèscere a ndhe bogare calecuna cosa, a cumbínchere s’àteru; si narat fintzes in su sensu de ischire o de cumprèndhere
Sinònimos e contràrios
arrogai,
chimentare,
ispetzare,
segai
Frases
seco sas cambas sicas de s'éliche, las apetzo e mi las gàrrigo ◊ si as idea de bi apetzare linna, in s'àlvure mia, cheret chi isetes! ◊ ti giamo pro mi apetzare un'àrbure a su fogu ◊ candu apetzas sa linna beni po ti abasiai
2.
no lu chirches prus, a isse, tantu no ndhe apetzas nudha ◊ e bae e apetzabbei in cosas gai mannas, tue!…
Tradutziones
Frantzesu
tronçonner
Ingresu
to piece together
Ispagnolu
cortar madera
Italianu
appezzare
Tedescu
in Stücke zerscheiden.
apíta , avb: apitu Definitzione
manera de istare, o de fàere, de chie disígiat e ibertat calecuna cosa de àtere, abbaidandhodha, coment'e pedindhodha (fintzes istare abbaidandhosi ómine, o fémina, a cojuare)
Sinònimos e contràrios
iscetu,
ispera
/
desizu
Maneras de nàrrere
csn:
istare apitu a… (a. meu, tou, sou, de una cosa) = istare apitendhe, abbaidendhe, ispetendhe a unu, una cosa, abarrai avatu de unu, de una cosa, fintzas bíderesi o arranzàresi cun carchi cosa, istare o campare de cussa; no àere piús apitos = no isetare o isperare prus nudha; nàrrere cun apitu = nàrriri, fuedhai, preguntai o pediri meda, cun fortza, cun sentidu, cun isperu
Frases
tantu za est apita a cussu!…◊ apo tratesu ca fia apitu de m'incunzare su laore ◊ Zuanne fit apitu a bi colare deo ◊ isetendhe apitu a sa cos'anzena est in perígulos de vida! (G.Raga)◊ so apitu chi mi abberzant sa zanna ◊ sa pisedhina est apitu a sa tulta ◊ si mi as istimascione, no mi lasses apitu! ◊ si no ses benindhe andho, no abbarro apitu tou! ◊ si adduras apitu a su diritu tandho as a morrer dae s'apetitu (Màsala)
2.
tenet su cane apita a zota ◊ totu nos ndhe regalant: unu mese apita a druches istamus!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
attente,
dans l'attente de…
Ingresu
looking forward for
Ispagnolu
en espera
Italianu
in attésa di…
Tedescu
in Erwartung von…
aponciài , vrb: (a-pon-ci-a-i)
aponsare,
aponsiae,
aponsiare,
apontziai,
apontziare,
apuntziai,
apuntziare,
puntziare Definitzione
su si giare a bíere sériu, coment'e giaendhosi importu mannu o fintzes credendhosi pagu; camminare, foedhare o fàere sa cosa tropu addàsiu, tropu a sa lena; a logos fintzes ammurrionare, primmare / apontziai su murru = itl. stòrcere il muso
Sinònimos e contràrios
allodhiai
Frases
su piciocu arricu si fut apontziau candu Gesús dh'iat nau de bendi totu e de dhu donai a is pòburus
Ètimu
itl.
ponzare
Tradutziones
Frantzesu
parler avec affectation
Ingresu
to speak affectedly
Ispagnolu
hablar con afectación
Italianu
parlare con gravità,
con affettazióne
Tedescu
ernst,
in gezierter Weise sprechen.
apròba , avb, prep: aprobe,
aprobi,
apróbiu,
aprope,
aprova,
aprove,
proba Definitzione
a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda
Sinònimos e contràrios
acanta,
acultu,
afaca
| ctr.
atesu
Frases
so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!…
2.
che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tout près,
près de
Ingresu
near
Ispagnolu
cerca
Italianu
vicino
Tedescu
in der Nähe,
neben.
arreconài , vrb: arrenconai,
arrinconai Definitzione
pònnere a una parte, arrimare in calecunu cugigone, istare apartaos, in aprigu; su si fàere a unu túturu
Sinònimos e contràrios
achizolare,
achizonare,
acorrunconare,
acuzonare,
angronare,
arremai 1,
inchizolare,
incozolare
/
atuturighedhare
Frases
no arrinconis s'àliga: pigandedha! ◊ cussus duus piciochedhus si sunt arrenconaus impari
2.
est arrenconau in d-unu furrungoni
3.
sa folla s'arrenconat in sa braxi fumiendi
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
rencogner
Ingresu
to put in a corner
Ispagnolu
arrinconar
Italianu
incantucciare
Tedescu
in eine Ecke stellen.
arrengherài , vrb: arringherai,
ringherai Definitzione
foedhandho de cosa o de gente, pònnere a ringhera, fàere una ringhera
Sinònimos e contràrios
acarredai
Frases
ant arrengherau is sedilis a giru a giru ◊ funta totus arringheraus, messendi, mancai in binti
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
disposer en rangées
Ingresu
to line up
Ispagnolu
poner en hileras,
alinear
Italianu
dispórre in filari,
in file,
schierare
Tedescu
in Reihe aufstellen.
arretàe , vrb: arretare,
arretai,
retai Definitzione
nau de sa natura de su mascu, su si fàere tostada, chíbbera, tètera
Sinònimos e contràrios
arrintzonare,
arritzare
Frases
cussu est ómine chi no arretat ◊ est arretendhe, comente at bidu féminas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être en érection
Ingresu
to have the erection,
to be in erection
Ispagnolu
tener una erección
Italianu
avére l'erezióne,
èssere in erezióne
Tedescu
in Erektion sein.
arroteàre , vrb Definitzione
girare, tròchere una cosa a dónnia parte
Sinònimos e contràrios
imbolliai
Frases
arròteat sos ocros a inghíriu, fachendhe chi emmo chin sa conca
Tradutziones
Frantzesu
tourner,
rouler,
tournoyer
Ingresu
to swing
Ispagnolu
girar,
voltear
Italianu
roteare
Tedescu
in Kreise schwingen.