Badòre , nm Definition númene de ómine.
badósu , agt Definition chi giaet atentzione, istat atentu, abbàidat Synonyms e antonyms atensionau Sentences no so istada badosa e mi ant dadu unu maridu coconeri e issàpidu.
badrainàre , nm Definition genia de personàgiu fatu a pentzamentu chi badrat is iscusòrgios Sentences allodhu su badrainare a cuadhu de una craba cun totus is àteras ainnanti! ◊ candho at cumprèndhiu ca cussu fut su badrainare dh'iat betau s'orrosàriu in tzugu, e cudhu abboghinandho a si ndhe dhu leare ca dh'ispirtiat! Scientific Terminology fnt.
badràre , vrb: baldare,
baldiare,
bardare,
bardiare,
fardiare,
vardare Definition
atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu
Synonyms e antonyms
acastiai,
aggordai*,
agguardai,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
gardiare,
parpare
/
tentare
/
bigiare risparmiare
/
irghiare
Idioms
csn:
tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat
Sentences
seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu
2.
de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus!
3.
Deus bardat chi no siat gasi!…
Translations
French
sauvegarder,
protéger
English
to protect
Spanish
guardar,
proteger
Italian
salvaguardare,
protèggere,
preservare
German
schützen.
badréri , nm: bardieri Definition chie tenet s'impreu de castiare, de portare a càstiu ccn. cosa / sos bardieris de su Santu = chie a cuadhu acumpàngiat su Santu in sa processioni Synonyms e antonyms badrianu, bardiadore, castiadore, guardadori Sentences mi agatant is badreris furriandho in sa citade Etymon srd.
badriànu , nm: bardianu,
fardianu,
vardianu Definition
chie istat a bàrdia, badrandho, giaendho atentzione, custodiandho calecuna cosa
Synonyms e antonyms
badreri,
bardiadore,
castiadore,
guardadori,
tentarzu
/
cdh. galdianu
Sentences
bardianos sos canes apedhant a sa zente ◊ meses intreos a badrianu, in su tempus de is bíngias, si che artzàt a pitzu de su nuraghe e sonàt su pitariolu
Scientific Terminology
prf
Translations
French
gardien
English
keeper
Spanish
guarda,
guardián
Italian
guardiano
German
Wächter.
badrúfa, badrúnfa, badrúnfula , nf: boldófula,
baldúfula,
bardófula,
bardufa,
bardúfola,
bardúfula,
bardunfa,
bardúnfula,
boldófula,
bradrufa,
budrúnfua,
buldúfula Definition
genia de giogu: un'orrugu de linna trebballau a bisura de pira, cun sa punta de ferru (bicu), chi si faet dummidare o ballare betandhodha (tzacai) a corpu in terra aguantandho unu de is duos càbudos de una codriola (imbolicantinu) imbodhigada totu a inghíriu de sa punta a sa cucuréntzia (sa parte prus grussa, ue podet portare una genia de tenaghe)
Synonyms e antonyms
badhadrufa,
badharóculu,
baudha,
catzilloru,
crócua,
dorrontza,
mardúfula,
marrócula,
pissirache
Idioms
csn:
sa bardúfula pistincat (brinchitat), si drommit (bardúfula càllara, chi zirat gai pàsida, séria, chi azummai paret frimma, drommida); badhai sa budrúnfua = fàgherela ballare; fàghere zirare a unu che bardúfola = fàghere andhare che iscassiadu, che macu, de una parte a s'àtera; girai che bardúfula = mòveresi cun grabbu e lestresa
Sentences
seis sempre trobedhendu cumenti a is badrufas! ◊ ballat che una bardúnfula ◊ is chi perdint ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori ◊ sa bardúfula si est iscordada e at fertu in terra su costau
Scientific Terminology
ggs
Etymon
ctl.
baldufa
Translations
French
toupie
English
spinning top
Spanish
peonza,
trompo
Italian
tròttola
German
Kreisel.
bàdu , nm: bau,
vadu Definition
tretu inue faet a passare de una bandha a s'àtera de is errios, prus che àteru candho funt mannos; podet bòllere nàrrere fintzes su tretu artu de unu logu
Synonyms e antonyms
au,
giampadolzu,
sartadórgiu
/
sedha
Idioms
csn:
bènnere a unu badu = bènnere, andhare, abbojare a unu tretu pretzisu, fintzas cuncordare o pònneresi de acordu; batire, ghetare a unu a badu = cumbínchere a unu
Sentences
sos catziadores in cungrega ant detzisu de si tucare paris pro tènnere su badu inghiriànnelu chene lassare àghidu
2.
a concluos, benzeint a badu de andhare a ue fit sa reina (T.Pinna)
Surnames and Proverbs
smb:
(Adu), Badu
Scientific Terminology
slg
Etymon
ltn.
vadu(m)
Translations
French
gué
English
ford
Spanish
vado
Italian
guado
German
Furt.
bàdula , nf: Definition
su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu
Synonyms e antonyms
allegantina,
apísciulu,
argiolu 1,
baràglia,
ciaciarra,
ciaramedha,
ciarra,
lúlluru,
nànnara,
paraleta,
ragàglia
Sentences
custas sunt veridades, no bàdulas de binu!
Etymon
srd.
Translations
French
bavardage,
babillage
English
gift of the gab
Spanish
labia,
parla
Italian
parlantina
German
Zungenfertigkeit.
badulàre , vrb Definition
abbarrare foedhandho tanti po foedhare, naendho cosas de pagu importu
Synonyms e antonyms
argiolae,
arrallai,
badaciare,
ciaramedhare,
friganzare,
paraletare
Translations
French
bavarder,
babiller
English
to chat
Spanish
charlar
Italian
ciarlare
German
schwatzen.
badulósu , agt Definition
chi o chie istat sèmpere foedhandho a isciolóriu
Synonyms e antonyms
argioleri,
badaciosu,
ciaciareri,
ciaciarone,
ciaramedha,
ciavanone,
faduile,
giacarone,
illanadu,
paraleta,
paraletadore,
tàcula
Scientific Terminology
ntl
Etymon
srd.
Translations
French
bavard,
babillard
English
chatterbox
Spanish
charlatán
Italian
ciarlóne
German
geschwätzig.
bàdulu , agt: bàtulu,
pàdulu* Definition
chi est a gobba, dortu
Synonyms e antonyms
abbajonadu,
aggobbedhau,
burrugnone,
carcangiolu,
corcobau,
fàlchinu,
garropu,
giumburudu,
gobbu,
grinci,
paligrobedhatzu,
rumbosu,
tzumbosu
/
abbertu,
largu
Idioms
csn:
muru bàdulu = muru chi zughet gobba, comente a candho est a punta a ndhe rúere; corra bàdula = corros (de sos boes) abbertos meda e abbassiados a cara a dainanti; cuzolu bàdulu = cuadu
Sentences
custos boes zughent sa corrimenta bàdula ◊ custa crica est bàdula ◊ custu tzapu est bàdulu: cheret cotadu
Translations
French
courbe
English
bent
Spanish
curvo,
jorobado
Italian
curvo,
gòbbo
German
krumm,
gebeugt.
badústu , agt, nm, nf: bedussu,
bedustu,
bidusta,
bidustu,
vedustu Definition
nau de gente, chi est intrau in tempus, béciu; de animale, brebeighedha de duos annos, brebè chi at angiau duos annos; nau de terra, chi dh'ant laorada s'annu innanti
Synonyms e antonyms
béciu,
mannu
/
bisustu
| ctr.
giòvanu,
minore
Idioms
csn:
baghiana/u b. = baghiana/u intrada/u in tempus, no prus zòvana/u; moju b. = de s'annu coladu, cun puzone de s'annu innanti
Sentences
giòvanu chi t'incontres o bidustu, as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a sa bidha chi ses nadu
2.
su bedustu no si che podet leare a su massazu: tocat a bi lu lassare s'annu ifatu puru
Etymon
ltn.
vetustus
Translations
French
vieux
English
old man
Spanish
viejo
Italian
vècchio
German
alt,
Alte.
bàe , nf Definition genia de abba, a bortas a ispruma bianca, chi bogant is gràndhulas in buca: si narat fintzes de sa salia de is tzintzigorros / betare sa b. a ccn. = ispudai, ruspire a menisprésiu a unu Synonyms e antonyms baba*, bàbula, ispruma, saliàciu Sentences sos boes fint a murru a terra e a bae in buca ◊ ti as catzadu mucu e bae in ambos duos cabos de sa buca ◊ sos tzintzigorros lassant sa bae ue passant.
bàe 1 , nm: bai 1 Synonyms e antonyms babbai, tziu Sentences naraiat bae Zuanne: Menzus porcu chi no landhe!
bàe! , iscl: bai! Definition impr. de su verbu bandai/bandhare, impreau a bortas coment'e foedhu de tzacu o in maneras de nàrrere po giare prus fortza Sentences bae a su cumandhu, ti apo nadu! ◊ bai tui a fai cussa cosa, ca ses prus mannu! 2. e bai, lassamí sa conca a seju! ◊ oh, bae: abberus mi ses nendhe?!
baédhu , nm Definition
de sa cara, su tretu asuta de sa buca, su chi essit unu pagu a denanti, a punta tundha
Synonyms e antonyms
barba,
brabitedha,
fabedhu
Sentences
suta de su baedhu teniat alva meda e fala fala che sa de su becu
Surnames and Proverbs
smb:
Baeddu
Scientific Terminology
crn
Translations
French
menton
English
chin
Spanish
barbilla,
mentón
Italian
ménto
German
Kinn,
Mentum.
baèra babèra
baetòrra , nm: vaetorra Definition su abbarrare andhandho, benindho e torrandho / èssere o istare a b. Synonyms e antonyms andhaeni, andhalidorra, andhetorra, atràvigu 2. sa livredhina est a baetorra Etymon srd.
bàfidu , pps: bàlfidu,
bàrfidu Definition
de bàlere / fata e bàfida! = dh'at fata e dhi est andada bèni puru (nau de cosa chi si fait contras a sa volontadi de un'àteru, unu pagu coment'e a fura, a prepoténtzia, o fintzas de cosa chi si fait cun dificurtadi)
Synonyms e antonyms
bàlliu 1,
bàrtiu,
vàssitu
Sentences
no mi est bàfidu a nudha s'azudu chi mi as dadu! ◊ nudha ti est bàlfidu su àere piús de chentu annos!
Translations
French
valu
English
been worth
Spanish
valido
Italian
valso
German
gegolten.