A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

Badòre , nm Definitzione númene de ómine.

badósu , agt Definitzione chi giaet atentzione, istat atentu, abbàidat Sinònimos e contràrios atensionau Frases no so istada badosa e mi ant dadu unu maridu coconeri e issàpidu.

badrainàre , nm Definitzione genia de personàgiu fatu a pentzamentu chi badrat is iscusòrgios Frases allodhu su badrainare a cuadhu de una craba cun totus is àteras ainnanti! ◊ candho at cumprèndhiu ca cussu fut su badrainare dh'iat betau s'orrosàriu in tzugu, e cudhu abboghinandho a si ndhe dhu leare ca dh'ispirtiat! Terminologia iscientìfica fnt.

badràre , vrb: baldare, baldiare, bardare, bardiare, fardiare, vardare Definitzione atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu Sinònimos e contràrios acastiai, aggordai*, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare / tentare / bigiare risparmiare / irghiare Maneras de nàrrere csn: tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat Frases seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu 2. de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus! 3. Deus bardat chi no siat gasi!… Tradutziones Frantzesu sauvegarder, protéger Ingresu to protect Ispagnolu guardar, proteger Italianu salvaguardare, protèggere, preservare Tedescu schützen.

badréri , nm: bardieri Definitzione chie tenet s'impreu de castiare, de portare a càstiu ccn. cosa / sos bardieris de su Santu = chie a cuadhu acumpàngiat su Santu in sa processioni Sinònimos e contràrios badrianu, bardiadore, castiadore, guardadori Frases mi agatant is badreris furriandho in sa citade Ètimu srd.

badriànu , nm: bardianu, fardianu, vardianu Definitzione chie istat a bàrdia, badrandho, giaendho atentzione, custodiandho calecuna cosa Sinònimos e contràrios badreri, bardiadore, castiadore, guardadori, tentarzu / cdh. galdianu Frases bardianos sos canes apedhant a sa zente ◊ meses intreos a badrianu, in su tempus de is bíngias, si che artzàt a pitzu de su nuraghe e sonàt su pitariolu Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu gardien Ingresu keeper Ispagnolu guarda, guardián Italianu guardiano Tedescu Wächter.

badrúfa, badrúnfa, badrúnfula , nf: boldófula, baldúfula, bardófula, bardufa, bardúfola, bardúfula, bardunfa, bardúnfula, boldófula, bradrufa, budrúnfua, buldúfula Definitzione genia de giogu: un'orrugu de linna trebballau a bisura de pira, cun sa punta de ferru (bicu), chi si faet dummidare o ballare betandhodha (tzacai) a corpu in terra aguantandho unu de is duos càbudos de una codriola (imbolicantinu) imbodhigada totu a inghíriu de sa punta a sa cucuréntzia (sa parte prus grussa, ue podet portare una genia de tenaghe) Sinònimos e contràrios badhadrufa, badharóculu, baudha, catzilloru, crócua, dorrontza, mardúfula, marrócula, pissirache Maneras de nàrrere csn: sa bardúfula pistincat (brinchitat), si drommit (bardúfula càllara, chi zirat gai pàsida, séria, chi azummai paret frimma, drommida); badhai sa budrúnfua = fàgherela ballare; fàghere zirare a unu che bardúfola = fàghere andhare che iscassiadu, che macu, de una parte a s'àtera; girai che bardúfula = mòveresi cun grabbu e lestresa Frases seis sempre trobedhendu cumenti a is badrufas! ◊ ballat che una bardúnfula ◊ is chi perdint ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori ◊ sa bardúfula si est iscordada e at fertu in terra su costau Terminologia iscientìfica ggs Ètimu ctl. baldufa Tradutziones Frantzesu toupie Ingresu spinning top Ispagnolu peonza, trompo Italianu tròttola Tedescu Kreisel.

bàdu , nm: bau, vadu Definitzione tretu inue faet a passare de una bandha a s'àtera de is errios, prus che àteru candho funt mannos; podet bòllere nàrrere fintzes su tretu artu de unu logu Sinònimos e contràrios au, giampadolzu, sartadórgiu / sedha Maneras de nàrrere csn: bènnere a unu badu = bènnere, andhare, abbojare a unu tretu pretzisu, fintzas cuncordare o pònneresi de acordu; batire, ghetare a unu a badu = cumbínchere a unu Frases sos catziadores in cungrega ant detzisu de si tucare paris pro tènnere su badu inghiriànnelu chene lassare àghidu 2. a concluos, benzeint a badu de andhare a ue fit sa reina (T.Pinna) Sambenados e Provèrbios smb: (Adu), Badu Terminologia iscientìfica slg Ètimu ltn. vadu(m) Tradutziones Frantzesu gué Ingresu ford Ispagnolu vado Italianu guado Tedescu Furt.

bàdula , nf: Definitzione su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu Sinònimos e contràrios allegantina, apísciulu, argiolu 1, baràglia, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, nànnara, paraleta, ragàglia Frases custas sunt veridades, no bàdulas de binu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bavardage, babillage Ingresu gift of the gab Ispagnolu labia, parla Italianu parlantina Tedescu Zungenfertigkeit.

badulàre , vrb Definitzione abbarrare foedhandho tanti po foedhare, naendho cosas de pagu importu Sinònimos e contràrios argiolae, arrallai, badaciare, ciaramedhare, friganzare, paraletare Tradutziones Frantzesu bavarder, babiller Ingresu to chat Ispagnolu charlar Italianu ciarlare Tedescu schwatzen.

badulósu , agt Definitzione chi o chie istat sèmpere foedhandho a isciolóriu Sinònimos e contràrios argioleri, badaciosu, ciaciareri, ciaciarone, ciaramedha, ciavanone, faduile, giacarone, illanadu, paraleta, paraletadore, tàcula Terminologia iscientìfica ntl Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bavard, babillard Ingresu chatterbox Ispagnolu charlatán Italianu ciarlóne Tedescu geschwätzig.

bàdulu , agt: bàtulu, pàdulu* Definitzione chi est a gobba, dortu Sinònimos e contràrios abbajonadu, aggobbedhau, burrugnone, carcangiolu, corcobau, fàlchinu, garropu, giumburudu, gobbu, grinci, paligrobedhatzu, rumbosu, tzumbosu / abbertu, largu Maneras de nàrrere csn: muru bàdulu = muru chi zughet gobba, comente a candho est a punta a ndhe rúere; corra bàdula = corros (de sos boes) abbertos meda e abbassiados a cara a dainanti; cuzolu bàdulu = cuadu Frases custos boes zughent sa corrimenta bàdula ◊ custa crica est bàdula ◊ custu tzapu est bàdulu: cheret cotadu Tradutziones Frantzesu courbe Ingresu bent Ispagnolu curvo, jorobado Italianu curvo, gòbbo Tedescu krumm, gebeugt.

badústu , agt, nm, nf: bedussu, bedustu, bidusta, bidustu, vedustu Definitzione nau de gente, chi est intrau in tempus, béciu; de animale, brebeighedha de duos annos, brebè chi at angiau duos annos; nau de terra, chi dh'ant laorada s'annu innanti Sinònimos e contràrios béciu, mannu / bisustu | ctr. giòvanu, minore Maneras de nàrrere csn: baghiana/u b. = baghiana/u intrada/u in tempus, no prus zòvana/u; moju b. = de s'annu coladu, cun puzone de s'annu innanti Frases giòvanu chi t'incontres o bidustu, as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a sa bidha chi ses nadu 2. su bedustu no si che podet leare a su massazu: tocat a bi lu lassare s'annu ifatu puru Ètimu ltn. vetustus Tradutziones Frantzesu vieux Ingresu old man Ispagnolu viejo Italianu vècchio Tedescu alt, Alte.

bàe , nf Definitzione genia de abba, a bortas a ispruma bianca, chi bogant is gràndhulas in buca: si narat fintzes de sa salia de is tzintzigorros / betare sa b. a ccn. = ispudai, ruspire a menisprésiu a unu Sinònimos e contràrios baba*, bàbula, ispruma, saliàciu Frases sos boes fint a murru a terra e a bae in buca ◊ ti as catzadu mucu e bae in ambos duos cabos de sa buca ◊ sos tzintzigorros lassant sa bae ue passant.

bàe 1 , nm: bai 1 Sinònimos e contràrios babbai, tziu Frases naraiat bae Zuanne: Menzus porcu chi no landhe!

bàe! , iscl: bai! Definitzione impr. de su verbu bandai/bandhare, impreau a bortas coment'e foedhu de tzacu o in maneras de nàrrere po giare prus fortza Frases bae a su cumandhu, ti apo nadu! ◊ bai tui a fai cussa cosa, ca ses prus mannu! 2. e bai, lassamí sa conca a seju! ◊ oh, bae: abberus mi ses nendhe?!

baédhu , nm Definitzione de sa cara, su tretu asuta de sa buca, su chi essit unu pagu a denanti, a punta tundha Sinònimos e contràrios barba, brabitedha, fabedhu Frases suta de su baedhu teniat alva meda e fala fala che sa de su becu Sambenados e Provèrbios smb: Baeddu Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu menton Ingresu chin Ispagnolu barbilla, mentón Italianu ménto Tedescu Kinn, Mentum.

baèra babèra

baetòrra , nm: vaetorra Definitzione su abbarrare andhandho, benindho e torrandho / èssere o istare a b. Sinònimos e contràrios andhaeni, andhalidorra, andhetorra, atràvigu 2. sa livredhina est a baetorra Ètimu srd.

bàfidu , pps: bàlfidu, bàrfidu Definitzione de bàlere / fata e bàfida! = dh'at fata e dhi est andada bèni puru (nau de cosa chi si fait contras a sa volontadi de un'àteru, unu pagu coment'e a fura, a prepoténtzia, o fintzas de cosa chi si fait cun dificurtadi) Sinònimos e contràrios bàlliu 1, bàrtiu, vàssitu Frases no mi est bàfidu a nudha s'azudu chi mi as dadu! ◊ nudha ti est bàlfidu su àere piús de chentu annos! Tradutziones Frantzesu valu Ingresu been worth Ispagnolu valido Italianu valso Tedescu gegolten.