Badòre , nm Definizione númene de ómine.
badósu , agt Definizione chi giaet atentzione, istat atentu, abbàidat Sinonimi e contrari atensionau Frasi no so istada badosa e mi ant dadu unu maridu coconeri e issàpidu.
badrainàre , nm Definizione genia de personàgiu fatu a pentzamentu chi badrat is iscusòrgios Frasi allodhu su badrainare a cuadhu de una craba cun totus is àteras ainnanti! ◊ candho at cumprèndhiu ca cussu fut su badrainare dh'iat betau s'orrosàriu in tzugu, e cudhu abboghinandho a si ndhe dhu leare ca dh'ispirtiat! Terminologia scientifica fnt.
badràre , vrb: baldare,
baldiare,
bardare,
bardiare,
fardiare,
vardare Definizione
atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu
Sinonimi e contrari
acastiai,
aggordai*,
agguardai,
chistie,
coltoire,
cultodiare,
gardiare,
parpare
/
tentare
/
bigiare risparmiare
/
irghiare
Modi di dire
csn:
tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat
Frasi
seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu
2.
de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus!
3.
Deus bardat chi no siat gasi!…
Traduzioni
Francese
sauvegarder,
protéger
Inglese
to protect
Spagnolo
guardar,
proteger
Italiano
salvaguardare,
protèggere,
preservare
Tedesco
schützen.
badréri , nm: bardieri Definizione chie tenet s'impreu de castiare, de portare a càstiu ccn. cosa / sos bardieris de su Santu = chie a cuadhu acumpàngiat su Santu in sa processioni Sinonimi e contrari badrianu, bardiadore, castiadore, guardadori Frasi mi agatant is badreris furriandho in sa citade Etimo srd.
badriànu , nm: bardianu,
fardianu,
vardianu Definizione
chie istat a bàrdia, badrandho, giaendho atentzione, custodiandho calecuna cosa
Sinonimi e contrari
badreri,
bardiadore,
castiadore,
guardadori,
tentarzu
/
cdh. galdianu
Frasi
bardianos sos canes apedhant a sa zente ◊ meses intreos a badrianu, in su tempus de is bíngias, si che artzàt a pitzu de su nuraghe e sonàt su pitariolu
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
gardien
Inglese
keeper
Spagnolo
guarda,
guardián
Italiano
guardiano
Tedesco
Wächter.
badrúfa, badrúnfa, badrúnfula , nf: boldófula,
baldúfula,
bardófula,
bardufa,
bardúfola,
bardúfula,
bardunfa,
bardúnfula,
boldófula,
bradrufa,
budrúnfua,
buldúfula Definizione
genia de giogu: un'orrugu de linna trebballau a bisura de pira, cun sa punta de ferru (bicu), chi si faet dummidare o ballare betandhodha (tzacai) a corpu in terra aguantandho unu de is duos càbudos de una codriola (imbolicantinu) imbodhigada totu a inghíriu de sa punta a sa cucuréntzia (sa parte prus grussa, ue podet portare una genia de tenaghe)
Sinonimi e contrari
badhadrufa,
badharóculu,
baudha,
catzilloru,
crócua,
dorrontza,
mardúfula,
marrócula,
pissirache
Modi di dire
csn:
sa bardúfula pistincat (brinchitat), si drommit (bardúfula càllara, chi zirat gai pàsida, séria, chi azummai paret frimma, drommida); badhai sa budrúnfua = fàgherela ballare; fàghere zirare a unu che bardúfola = fàghere andhare che iscassiadu, che macu, de una parte a s'àtera; girai che bardúfula = mòveresi cun grabbu e lestresa
Frasi
seis sempre trobedhendu cumenti a is badrufas! ◊ ballat che una bardúnfula ◊ is chi perdint ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori ◊ sa bardúfula si est iscordada e at fertu in terra su costau
Terminologia scientifica
ggs
Etimo
ctl.
baldufa
Traduzioni
Francese
toupie
Inglese
spinning top
Spagnolo
peonza,
trompo
Italiano
tròttola
Tedesco
Kreisel.
bàdu , nm: bau,
vadu Definizione
tretu inue faet a passare de una bandha a s'àtera de is errios, prus che àteru candho funt mannos; podet bòllere nàrrere fintzes su tretu artu de unu logu
Sinonimi e contrari
au,
giampadolzu,
sartadórgiu
/
sedha
Modi di dire
csn:
bènnere a unu badu = bènnere, andhare, abbojare a unu tretu pretzisu, fintzas cuncordare o pònneresi de acordu; batire, ghetare a unu a badu = cumbínchere a unu
Frasi
sos catziadores in cungrega ant detzisu de si tucare paris pro tènnere su badu inghiriànnelu chene lassare àghidu
2.
a concluos, benzeint a badu de andhare a ue fit sa reina (T.Pinna)
Cognomi e Proverbi
smb:
(Adu), Badu
Terminologia scientifica
slg
Etimo
ltn.
vadu(m)
Traduzioni
Francese
gué
Inglese
ford
Spagnolo
vado
Italiano
guado
Tedesco
Furt.
bàdula , nf: Definizione
su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu
Sinonimi e contrari
allegantina,
apísciulu,
argiolu 1,
baràglia,
ciaciarra,
ciaramedha,
ciarra,
lúlluru,
nànnara,
paraleta,
ragàglia
Frasi
custas sunt veridades, no bàdulas de binu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bavardage,
babillage
Inglese
gift of the gab
Spagnolo
labia,
parla
Italiano
parlantina
Tedesco
Zungenfertigkeit.
badulàre , vrb Definizione
abbarrare foedhandho tanti po foedhare, naendho cosas de pagu importu
Sinonimi e contrari
argiolae,
arrallai,
badaciare,
ciaramedhare,
friganzare,
paraletare
Traduzioni
Francese
bavarder,
babiller
Inglese
to chat
Spagnolo
charlar
Italiano
ciarlare
Tedesco
schwatzen.
badulósu , agt Definizione
chi o chie istat sèmpere foedhandho a isciolóriu
Sinonimi e contrari
argioleri,
badaciosu,
ciaciareri,
ciaciarone,
ciaramedha,
ciavanone,
faduile,
giacarone,
illanadu,
paraleta,
paraletadore,
tàcula
Terminologia scientifica
ntl
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bavard,
babillard
Inglese
chatterbox
Spagnolo
charlatán
Italiano
ciarlóne
Tedesco
geschwätzig.
bàdulu , agt: bàtulu,
pàdulu* Definizione
chi est a gobba, dortu
Sinonimi e contrari
abbajonadu,
aggobbedhau,
burrugnone,
carcangiolu,
corcobau,
fàlchinu,
garropu,
giumburudu,
gobbu,
grinci,
paligrobedhatzu,
rumbosu,
tzumbosu
/
abbertu,
largu
Modi di dire
csn:
muru bàdulu = muru chi zughet gobba, comente a candho est a punta a ndhe rúere; corra bàdula = corros (de sos boes) abbertos meda e abbassiados a cara a dainanti; cuzolu bàdulu = cuadu
Frasi
custos boes zughent sa corrimenta bàdula ◊ custa crica est bàdula ◊ custu tzapu est bàdulu: cheret cotadu
Traduzioni
Francese
courbe
Inglese
bent
Spagnolo
curvo,
jorobado
Italiano
curvo,
gòbbo
Tedesco
krumm,
gebeugt.
badústu , agt, nm, nf: bedussu,
bedustu,
bidusta,
bidustu,
vedustu Definizione
nau de gente, chi est intrau in tempus, béciu; de animale, brebeighedha de duos annos, brebè chi at angiau duos annos; nau de terra, chi dh'ant laorada s'annu innanti
Sinonimi e contrari
béciu,
mannu
/
bisustu
| ctr.
giòvanu,
minore
Modi di dire
csn:
baghiana/u b. = baghiana/u intrada/u in tempus, no prus zòvana/u; moju b. = de s'annu coladu, cun puzone de s'annu innanti
Frasi
giòvanu chi t'incontres o bidustu, as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a sa bidha chi ses nadu
2.
su bedustu no si che podet leare a su massazu: tocat a bi lu lassare s'annu ifatu puru
Etimo
ltn.
vetustus
Traduzioni
Francese
vieux
Inglese
old man
Spagnolo
viejo
Italiano
vècchio
Tedesco
alt,
Alte.
bàe , nf Definizione genia de abba, a bortas a ispruma bianca, chi bogant is gràndhulas in buca: si narat fintzes de sa salia de is tzintzigorros / betare sa b. a ccn. = ispudai, ruspire a menisprésiu a unu Sinonimi e contrari baba*, bàbula, ispruma, saliàciu Frasi sos boes fint a murru a terra e a bae in buca ◊ ti as catzadu mucu e bae in ambos duos cabos de sa buca ◊ sos tzintzigorros lassant sa bae ue passant.
bàe 1 , nm: bai 1 Sinonimi e contrari babbai, tziu Frasi naraiat bae Zuanne: Menzus porcu chi no landhe!
bàe! , iscl: bai! Definizione impr. de su verbu bandai/bandhare, impreau a bortas coment'e foedhu de tzacu o in maneras de nàrrere po giare prus fortza Frasi bae a su cumandhu, ti apo nadu! ◊ bai tui a fai cussa cosa, ca ses prus mannu! 2. e bai, lassamí sa conca a seju! ◊ oh, bae: abberus mi ses nendhe?!
baédhu , nm Definizione
de sa cara, su tretu asuta de sa buca, su chi essit unu pagu a denanti, a punta tundha
Sinonimi e contrari
barba,
brabitedha,
fabedhu
Frasi
suta de su baedhu teniat alva meda e fala fala che sa de su becu
Cognomi e Proverbi
smb:
Baeddu
Terminologia scientifica
crn
Traduzioni
Francese
menton
Inglese
chin
Spagnolo
barbilla,
mentón
Italiano
ménto
Tedesco
Kinn,
Mentum.
baèra babèra
baetòrra , nm: vaetorra Definizione su abbarrare andhandho, benindho e torrandho / èssere o istare a b. Sinonimi e contrari andhaeni, andhalidorra, andhetorra, atràvigu 2. sa livredhina est a baetorra Etimo srd.
bàfidu , pps: bàlfidu,
bàrfidu Definizione
de bàlere / fata e bàfida! = dh'at fata e dhi est andada bèni puru (nau de cosa chi si fait contras a sa volontadi de un'àteru, unu pagu coment'e a fura, a prepoténtzia, o fintzas de cosa chi si fait cun dificurtadi)
Sinonimi e contrari
bàlliu 1,
bàrtiu,
vàssitu
Frasi
no mi est bàfidu a nudha s'azudu chi mi as dadu! ◊ nudha ti est bàlfidu su àere piús de chentu annos!
Traduzioni
Francese
valu
Inglese
been worth
Spagnolo
valido
Italiano
valso
Tedesco
gegolten.