A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z

Badòre , nm Definizione númene de ómine.

badósu , agt Definizione chi giaet atentzione, istat atentu, abbàidat Sinonimi e contrari atensionau Frasi no so istada badosa e mi ant dadu unu maridu coconeri e issàpidu.

badrainàre , nm Definizione genia de personàgiu fatu a pentzamentu chi badrat is iscusòrgios Frasi allodhu su badrainare a cuadhu de una craba cun totus is àteras ainnanti! ◊ candho at cumprèndhiu ca cussu fut su badrainare dh'iat betau s'orrosàriu in tzugu, e cudhu abboghinandho a si ndhe dhu leare ca dh'ispirtiat! Terminologia scientifica fnt.

badràre , vrb: baldare, baldiare, bardare, bardiare, fardiare, vardare Definizione atentzionare, giacurare calecuna cosa (es. pàsculu, fintzes gente) chentza ndhe tocare o chi nemos ndhe tochet; colàrendhe a unu o calecuna cosa de unu male, perígulu o dannu Sinonimi e contrari acastiai, aggordai*, agguardai, chistie, coltoire, cultodiare, gardiare, parpare / tentare / bigiare risparmiare / irghiare Modi di dire csn: tancas bardiadas = ínnidas, chentza pàschidas, chi no bi ant lassadu intrare bestiàmine pro lassare crèschere s'erba; Deus bardat chi… = fata si…, no bi at perunu bisonzu de…; bardare s'abba, su fritu, su bentu a ccn. = (nadu de traste, de apozu) furriare s'abba, su fritu, su bentu, fàghere a manera chi no ndhe tochet a chie si bi apozat Frasi seo cundennau a badrare su dinare chi apo male umperau ◊ nàralis chi ti bàrdient sa cria, chi rispetent sos tuos fizighedhos (P.Mura)◊ imparàdemi a rídere chin bois, bardàndhemi che ómine!◊ gira, gira, furriola: de sa binza semus meres candho la baldas tue sola! (P.Casu)◊ sa fémina at bardadu sa fide dai sos ereges ◊ tenia su cunzadu bardiadu pro s'istajone maltrata ◊ totu sa note parentes e amigos ant badrau su mortu 2. de cussas modas feas ti ndhe balda! ◊ de onzi male ti ndhe bardet Deu! ◊ sas campagnas atentos bardiade dae fogos e furas! ◊ Deus mi bardet de èssere cundennadu! ◊ - Deus bos bardet! - Deus bardet a totus! 3. Deus bardat chi no siat gasi!… Traduzioni Francese sauvegarder, protéger Inglese to protect Spagnolo guardar, proteger Italiano salvaguardare, protèggere, preservare Tedesco schützen.

badréri , nm: bardieri Definizione chie tenet s'impreu de castiare, de portare a càstiu ccn. cosa / sos bardieris de su Santu = chie a cuadhu acumpàngiat su Santu in sa processioni Sinonimi e contrari badrianu, bardiadore, castiadore, guardadori Frasi mi agatant is badreris furriandho in sa citade Etimo srd.

badriànu , nm: bardianu, fardianu, vardianu Definizione chie istat a bàrdia, badrandho, giaendho atentzione, custodiandho calecuna cosa Sinonimi e contrari badreri, bardiadore, castiadore, guardadori, tentarzu / cdh. galdianu Frasi bardianos sos canes apedhant a sa zente ◊ meses intreos a badrianu, in su tempus de is bíngias, si che artzàt a pitzu de su nuraghe e sonàt su pitariolu Terminologia scientifica prf Traduzioni Francese gardien Inglese keeper Spagnolo guarda, guardián Italiano guardiano Tedesco Wächter.

badrúfa, badrúnfa, badrúnfula , nf: boldófula, baldúfula, bardófula, bardufa, bardúfola, bardúfula, bardunfa, bardúnfula, boldófula, bradrufa, budrúnfua, buldúfula Definizione genia de giogu: un'orrugu de linna trebballau a bisura de pira, cun sa punta de ferru (bicu), chi si faet dummidare o ballare betandhodha (tzacai) a corpu in terra aguantandho unu de is duos càbudos de una codriola (imbolicantinu) imbodhigada totu a inghíriu de sa punta a sa cucuréntzia (sa parte prus grussa, ue podet portare una genia de tenaghe) Sinonimi e contrari badhadrufa, badharóculu, baudha, catzilloru, crócua, dorrontza, mardúfula, marrócula, pissirache Modi di dire csn: sa bardúfula pistincat (brinchitat), si drommit (bardúfula càllara, chi zirat gai pàsida, séria, chi azummai paret frimma, drommida); badhai sa budrúnfua = fàgherela ballare; fàghere zirare a unu che bardúfola = fàghere andhare che iscassiadu, che macu, de una parte a s'àtera; girai che bardúfula = mòveresi cun grabbu e lestresa Frasi seis sempre trobedhendu cumenti a is badrufas! ◊ ballat che una bardúnfula ◊ is chi perdint ponint is bardúfulas aintru de un'arróliu po dhas iscudi su bincidori ◊ sa bardúfula si est iscordada e at fertu in terra su costau Terminologia scientifica ggs Etimo ctl. baldufa Traduzioni Francese toupie Inglese spinning top Spagnolo peonza, trompo Italiano tròttola Tedesco Kreisel.

bàdu , nm: bau, vadu Definizione tretu inue faet a passare de una bandha a s'àtera de is errios, prus che àteru candho funt mannos; podet bòllere nàrrere fintzes su tretu artu de unu logu Sinonimi e contrari au, giampadolzu, sartadórgiu / sedha Modi di dire csn: bènnere a unu badu = bènnere, andhare, abbojare a unu tretu pretzisu, fintzas cuncordare o pònneresi de acordu; batire, ghetare a unu a badu = cumbínchere a unu Frasi sos catziadores in cungrega ant detzisu de si tucare paris pro tènnere su badu inghiriànnelu chene lassare àghidu 2. a concluos, benzeint a badu de andhare a ue fit sa reina (T.Pinna) Cognomi e Proverbi smb: (Adu), Badu Terminologia scientifica slg Etimo ltn. vadu(m) Traduzioni Francese gué Inglese ford Spagnolo vado Italiano guado Tedesco Furt.

bàdula , nf: Definizione su istare foedhandho meda, coment'e capacidade de foedhare cun facilidade ma fintzes coment'e chistionu chentza cabu Sinonimi e contrari allegantina, apísciulu, argiolu 1, baràglia, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, nànnara, paraleta, ragàglia Frasi custas sunt veridades, no bàdulas de binu! Etimo srd. Traduzioni Francese bavardage, babillage Inglese gift of the gab Spagnolo labia, parla Italiano parlantina Tedesco Zungenfertigkeit.

badulàre , vrb Definizione abbarrare foedhandho tanti po foedhare, naendho cosas de pagu importu Sinonimi e contrari argiolae, arrallai, badaciare, ciaramedhare, friganzare, paraletare Traduzioni Francese bavarder, babiller Inglese to chat Spagnolo charlar Italiano ciarlare Tedesco schwatzen.

badulósu , agt Definizione chi o chie istat sèmpere foedhandho a isciolóriu Sinonimi e contrari argioleri, badaciosu, ciaciareri, ciaciarone, ciaramedha, ciavanone, faduile, giacarone, illanadu, paraleta, paraletadore, tàcula Terminologia scientifica ntl Etimo srd. Traduzioni Francese bavard, babillard Inglese chatterbox Spagnolo charlatán Italiano ciarlóne Tedesco geschwätzig.

bàdulu , agt: bàtulu, pàdulu* Definizione chi est a gobba, dortu Sinonimi e contrari abbajonadu, aggobbedhau, burrugnone, carcangiolu, corcobau, fàlchinu, garropu, giumburudu, gobbu, grinci, paligrobedhatzu, rumbosu, tzumbosu / abbertu, largu Modi di dire csn: muru bàdulu = muru chi zughet gobba, comente a candho est a punta a ndhe rúere; corra bàdula = corros (de sos boes) abbertos meda e abbassiados a cara a dainanti; cuzolu bàdulu = cuadu Frasi custos boes zughent sa corrimenta bàdula ◊ custa crica est bàdula ◊ custu tzapu est bàdulu: cheret cotadu Traduzioni Francese courbe Inglese bent Spagnolo curvo, jorobado Italiano curvo, gòbbo Tedesco krumm, gebeugt.

badústu , agt, nm, nf: bedussu, bedustu, bidusta, bidustu, vedustu Definizione nau de gente, chi est intrau in tempus, béciu; de animale, brebeighedha de duos annos, brebè chi at angiau duos annos; nau de terra, chi dh'ant laorada s'annu innanti Sinonimi e contrari béciu, mannu / bisustu | ctr. giòvanu, minore Modi di dire csn: baghiana/u b. = baghiana/u intrada/u in tempus, no prus zòvana/u; moju b. = de s'annu coladu, cun puzone de s'annu innanti Frasi giòvanu chi t'incontres o bidustu, as a intèndhere piaghere e gustu de torrare a sa bidha chi ses nadu 2. su bedustu no si che podet leare a su massazu: tocat a bi lu lassare s'annu ifatu puru Etimo ltn. vetustus Traduzioni Francese vieux Inglese old man Spagnolo viejo Italiano vècchio Tedesco alt, Alte.

bàe , nf Definizione genia de abba, a bortas a ispruma bianca, chi bogant is gràndhulas in buca: si narat fintzes de sa salia de is tzintzigorros / betare sa b. a ccn. = ispudai, ruspire a menisprésiu a unu Sinonimi e contrari baba*, bàbula, ispruma, saliàciu Frasi sos boes fint a murru a terra e a bae in buca ◊ ti as catzadu mucu e bae in ambos duos cabos de sa buca ◊ sos tzintzigorros lassant sa bae ue passant.

bàe 1 , nm: bai 1 Sinonimi e contrari babbai, tziu Frasi naraiat bae Zuanne: Menzus porcu chi no landhe!

bàe! , iscl: bai! Definizione impr. de su verbu bandai/bandhare, impreau a bortas coment'e foedhu de tzacu o in maneras de nàrrere po giare prus fortza Frasi bae a su cumandhu, ti apo nadu! ◊ bai tui a fai cussa cosa, ca ses prus mannu! 2. e bai, lassamí sa conca a seju! ◊ oh, bae: abberus mi ses nendhe?!

baédhu , nm Definizione de sa cara, su tretu asuta de sa buca, su chi essit unu pagu a denanti, a punta tundha Sinonimi e contrari barba, brabitedha, fabedhu Frasi suta de su baedhu teniat alva meda e fala fala che sa de su becu Cognomi e Proverbi smb: Baeddu Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese menton Inglese chin Spagnolo barbilla, mentón Italiano ménto Tedesco Kinn, Mentum.

baèra babèra

baetòrra , nm: vaetorra Definizione su abbarrare andhandho, benindho e torrandho / èssere o istare a b. Sinonimi e contrari andhaeni, andhalidorra, andhetorra, atràvigu 2. sa livredhina est a baetorra Etimo srd.

bàfidu , pps: bàlfidu, bàrfidu Definizione de bàlere / fata e bàfida! = dh'at fata e dhi est andada bèni puru (nau de cosa chi si fait contras a sa volontadi de un'àteru, unu pagu coment'e a fura, a prepoténtzia, o fintzas de cosa chi si fait cun dificurtadi) Sinonimi e contrari bàlliu 1, bàrtiu, vàssitu Frasi no mi est bàfidu a nudha s'azudu chi mi as dadu! ◊ nudha ti est bàlfidu su àere piús de chentu annos! Traduzioni Francese valu Inglese been worth Spagnolo valido Italiano valso Tedesco gegolten.