A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

cèlla , nf: tzella Definition aposentedhu de presone, o fintzes de unu cunventu Sentences coro, ispetandho a tie, che pigione in sa cella seo bivendho inserrada! Etymon itl. Translations French cellule disciplinaire English cell Spanish celda Italian cèlla German Zelle.

céllula , nf: tzéllula Definition organísimu elementare fatu de pòdere crèschere e fàere àteros organísimos de sa matessi genia o fintzes arremos e partes diferentes in d-una matessi carena: si cumponet de tres partes chi funt su pígiu de fora o membrana, s'abru e s'oidedhu o parte e mesu / genias de céllula: sessuale (de mascu o de fémina, addatas po si aunire/intrare apare a lobas e cumenciare un'organísimu nou), somàtica (de un'organísimu fatu o fintzes solu incarrerau) Scientific Terminology crn Translations French cellule English cell Spanish célula Italian cèllula German Zelle.

cellulàre , nm, agt Definition telefonedhu de busciaca, de portare aifatu; coment'e agt., chi pertocat is céllulas.

cellulóide , nf: tzellulóide Definition materiale (genia de plàstica) chi si ponet po dhue imprentare fotografias e filmis.

célu , nm: ceu, chelu Definition s'aera comente si podet bíere abbaidandho in artu (a fora de sa Terra): a dedie si biet s'ària, a denote is istedhos; logu (o pentzau coment'e logu) de gosu in s'àteru mundhu segundhu sa fide cristiana, ue si gosat sa vista de Deus Synonyms e antonyms aera / paradisu Idioms csn: su chelu de sa buca = su tretu chi abbarrat subra de sa limba, in mesu de sa barra de subra; chelu de ranzolu, sos chelos = tallaranis; arcu de chelu = circhiolla, arcubaradu; colore de chelu = colore de aera, biaitu craru, asulu Sentences si bient is astros de su chelu ◊ càstiu su celu: no si bit unu strallu de istellas ◊ su chelu in die crara paret biaitu ◊ su celu est cobertu de nuixedhas biancas ◊ ogus a ceu mi seu incarara 2. dona fortuna a nosu, regina de is celus! ◊ su chelu intreu tenzat in azudu! ◊ sa Chéjia los festégiat totu, sos chi sunt dignos de istare in chelu 3. chelos de ranzolu pendhent che randha dae sa cobertura Surnames and Proverbs smb: Chelos / prb: órrios de àinu no pigant a chelu ◊ chini ispudat a su celu ndi dhi torrat sa salia in faci Etymon ltn. caelum Translations French ciel, voûte du ciel English sky Spanish cielo Italian cièlo, vòlta celèste German Himmel, Himmelsgewölbe.

cèmbalu , nm: tzèmbalu* Definition genia de tumborru totu ischiglitas o sonagedhas a inghíriu chi si sonat atripandho cun is pódhighes Scientific Terminology sjl Translations French cymbales English tambourine Spanish platillos (pl), cimbalo Italian cémbalo German Tamburin.

cembràna, cempràna , nf: ciambrana, cimbrana, sambrana, tzembrana Definition su telaju de linna in costaos e in pitzu de un'apertura ghennas e fentanas); s'arcu in pitzu de is ghennas Synonyms e antonyms bastimentu 1, cartera, imbastimentu / arcali Sentences subra de sa cembrana bi at una melaghidonza e unu limone Scientific Terminology dmo Translations French corniche, huisserie English label, jamb Spanish montante Italian cornicióne, stìpite German Kranzgesims, Türpfosten.

ceminèra , nf: zaminera*, tzeminea Definition in sa domo, genia de capa fabbricada in pitzu de duos antariles o pilastredhos po dhue fàere su fogu in mesu, in su tretu in terra asuta (forredha), prus che àteru in d-unu cugigone de sa coghina Synonyms e antonyms forredha / cdh. ciminea Scientific Terminology dmo.

cèna , nf: chena Definition su papare de su sero, su note Idioms csn: s'úrtima chena = sa chena chi at fatu Cristos cun sos apóstulos sa die innantis de l'incravare; noti de cena = sa note de Missa de pudhu, sa vizília de Pasca de nadale; a càbudu de cena = apustis chenadu Sentences de custa cosa ndhe amus manigadu a bustu e a chena ◊ mi apu a pesai a grai de sa cena de notesta!…◊ dhi abbarràt de badàngiu una chena e unu pràngiu cun matzàmene e corada ◊ Cicita a cuss'ora depiat essi fanteriendi po aprontai sa cena ◊ furint làngios pràngiu e chena 2. babbu, berus est ca sa noti de cena si papat petza meda? Surnames and Proverbs prb: chini aspetat pràngiu de domu allena no ndi tenit ni a pràngiu e ni a cena Etymon ltn. cena Translations French dîner English supper Spanish cena Italian céna German Abendessen.

cèna 1 , prep: chena 1, chenas, chene, sena* Definition prep. chi s'impreat in sensu de farta, po inditare chi no dhu'est su chi narat su foedhu chi acumpàngiat: s'impreat ma no sèmpere cun sa prep. de (a/c.: chena + pps. si podet nàrrere de css. tempus, siat passau, presente o benidore: sas berbeghes deris sunt abbarradas chena murtas, como sunt chena murtas, cras las amus a lassare chena murtas; deosi su camp. ponet s'infiniu: su letu est chen'e fai)/ andhare chene su tempus, chena s'ora = chentza àere fatu su tempus, innantis de s'ora sua, de s'ora istabbilida, zusta, chentza èssere lómpidu su tempus Synonyms e antonyms censa, chentza, sència Sentences chena cussu no podimus fàghere nudha ◊ ih, so chent'annos chena bídere cristianos! ◊ si as de m'iscúdere, colpa chena dolu! ◊ a passu pianu in terra bae e làssalu su bolu chena fatu! (Cubeddu)◊ chenas isse no si vivet e ne si faghet passos ◊ est abbarrau dies chene essiu a campu ◊ si fiant castiaus in faci chena de isciri ita fai ◊ cena mi cufessare seo un'annu 2. totu est morinne, donzi frore s'est sicanne chene su tempus ◊ no ti ne annes a iscola chena s'ora! Translations French sans English without Spanish sin Italian sènza German ohne.

cenàbara, cenàbera, cenàbura canàbara

cenadórgiu, cenadróxu , nm, nf: chenadolzu, chenadorju, chenadorza, chenadorzu, chenadroxu, chenatòglia, chenatógliu, chenatòrgia Definition s'ora candho e su logu inue si chenat; paschimentu chi su bestiàmene faet addenote Idioms csn: istedhu de chenadorzu o istedhu chenatógliu (ma fintzas "sa chenadorza")= su primu istedhu chi si podet bídere su sero irmurinendhe (ma est su pianeta Vènere); noti de chenadroxu = note de tempus malu addata pro piscare ambidha in su stàinu Sentences sos pastores inie cun sas bamas a chenadorzu sòlene passare (P.Mossa)◊ sas bamas a chenadorzu essint a pàschere ◊ sa robba a chenadorza s'isprabinaiat in sas palas umbrinas 2. dae donzi cussòglia no si pesant sas robbas pro sa chenatòglia Scientific Terminology sdi Etymon srd. Translations French heure du dîner, lieu du dîner English time and place of the supper Spanish la hora y el lugar donde se cena Italian l'óra e il luògo della céna German Uhrzeit und Ort des Abendessens.

cenài , vrb: cenare, cenari, chenai, chenare, cianai, genare 1 Definition papare sa chena / pps. cenau, chenadu = fintzas isceti agt. Sentences semus andhados a nos chenare ◊ incui as a cenare pane, petza e arrescotu ◊ istasero no si bi chenat? ◊ derisero amus chenadu piscadura ◊ notesta cenaus cardulinu ◊ notesta bengat a cenai in domu! ◊ is fígios funt ispetandho su babbu a torrare dea su monte po chenare ◊ mi soe chenau a pane e casu 2. crabas e brobeis si aconcànt apari bèni cenadas Etymon ltn. cenare Translations French dîner English to supper Spanish cenar Italian cenare German zu Abend essen.

cenàrba canàbara

cenàre, cenàri cenài

cenàrva canàbara

cenínzu , nm Definition su prènnere, nau fintzes in su sensu de semenóngiu de laore Synonyms e antonyms imprenimentu, prenadura, prenimentu, preníngiu Sentences andhamus, venzo deo puru, mai si viat ceninzu e barvatu!

cennàlzu , nm: ciannalzu, gennàgliu*, zannarju Definition su primu mese de s'annu Synonyms e antonyms bennalzu Sentences semus a sa fine de ciannalzu Scientific Terminology tpc.

cènnere , vrb Definition prènnere, ocupare unu logu buidu, pònnere cosa in s'istrégiu / pps. cenu; c. sartitza = prènnere s'istentina de petza faendho su sartitzu Synonyms e antonyms pienare, plèniri* | ctr. abbuidai, illichidare Sentences sos piciochedhos cenent sos bódios de allegria ◊ sa furmica a granu a granu ndhe cenet sa cala ◊ su bidone est cenendhe ◊ dae vinza cad'annu ceniant sas cupas de vinu ◊ cenimus su Taloro de vinu… (G.Chironi)◊ in su veranu totu torrat a si cènnere de colore ◊ cussu limbipúdiu ndh'est cenendhe sa vidha ca anca ses zelosu!

cenóbida , nf: sannóbidu* Definition colore unu pagu orrúbiu, genia de terra orrúbia po giare custu colore: fintzes terra groga Synonyms e antonyms màngala Scientific Terminology clr Translations French sinopia, rubrique English sinopite, red ochre Spanish ocre rojo, almagre Italian sinòpia, òcra róssa German Rötelerde.