fàma , nf, nm: famu Definition
cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Synonyms e antonyms
incionnu,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
noidesa,
nomena,
sonedhu
Idioms
csn:
èssere giutu a fama = èssere fontomadu pro carchi cosa; bogare fama = parai fama; manciai sa fama a ccn. = leàreli sa fama, s'unore, innoriare; torrare sa fama a unu = nàrrerendhe torra cosas de bonu
Sentences
sa fama est una roca sentza indísciu de iscalas e si bi pigat solu o che ae isparghendhe sas alas o che serpente a fortza de… istrísciu! (Bore)◊ a candho como, a prima iscapada pro duas festas, sa pudhedra at bogadu fama!…
Surnames and Proverbs
prb:
para fama e crocadí
Etymon
itl.
fama
Translations
French
notoriété
English
reputation
Spanish
notoriedad
Italian
notorietà
German
Bekanntheit.
famàdu, famàu , agt Definition
chi at parau o bogau fama, chi tenet fama, nomenada
Synonyms e antonyms
fentomadu,
famosu
Sentences
su territóriu de bidha est famau po s'àcua ligera e praxíbbili ◊ paritzos professores sunt istados dischentes de Lilliu, s'istudiosu famadu de Barúmini
Translations
French
fameux
English
famous
Spanish
famoso,
afamado
Italian
famóso
German
berühmt.
fàmene , nm: fàmine,
fàmini,
fàmmene,
fammi,
fàmmine Definition
gana, abbisóngiu de papare, siat coment'e cosa chi si sentit in s'istògomo fatuvatu, coment'e afinamentu candho unu abbarrat unas cantu oras chentza papare, siat coment'e abbisóngiu mannu de chie no tenet cosa a papare de tempus meda o ndhe tenet tropu pagu e no dhi bastat
Synonyms e antonyms
afinu,
apetitu,
fàmigu,
isaminamentu
Idioms
csn:
bènnere, tènnere, torrare f., batire, pònnere, passare, leare o asseliare su f., catzàresi, tòdhere o bogaisindi su f.; passare, àere passadu f. = sufrire, àere sufriu fàmene po tropu pagu cosa de papare; min. faminedhu = unu pagu de fàmini (nadu in suspu, fàmine meda); bellu fàmini, fàmine bonu = apititu meda; f. cubidu = fàmine chi si tenet e si sufrit de tempus meda; f. a sintzu, a chitu, a ràglia = meda, fàmini de chini est tempus e tempus cun pagu papai; abba pro f. = bufai àcua a su postu de papai; èssere unu mortu de f. = campai in poberesa manna; f. caninu = ispétzia de maladia chi pigat a papai a papai; èssere a f. = tenni pagu cosa de papai; èssere barrivaladu de su f. = èssiri aici tanti de diora sentza de papai de no pòdiri movi mancu is barras; èssere morindhe, tzegu de su f. = tènniri fàmini meda, èssiri famiu, tènniri gana manna de papai
Sentences
fàmini fintzas a coi no est fàmini malu ◊ mi at bénnidu fàmine e no apo ispetadu a mesudie a manigare ◊ benide beneitos de babbu meu, ca apo tentu fàmine e mi azis dadu a mandhigare! ◊ ch'est tardu e tenzo fàmine ◊ tota die chentza manigare, so tzegu de su fàmine! ◊ si istas a s'assaza assaza ti leat su fàmine ◊ mi catzaio su fàmine cun sa frúture ◊ unu bellu fàmini… ias a biri ca dh'iant a papai custa cosa!
2.
su fàmini de su gatu chi s'iat papau sa coa a móssius!…◊ nci fiat su fàmini a chintzu ◊ su fàmini de tziu Andriolu, chi si fiat papau sa mola cun su bestiolu ◊ sos annos de sa gherra fint annadas de fàmine, lampu!
3.
est légiu che su fàmini ◊ portat fàcia de fàmine
Surnames and Proverbs
prb:
su fàmene no giughet ogos ◊ fàmine no at leze
Etymon
ltn.
*famen
Translations
French
appétit,
faim
English
appetite,
hunger
Spanish
apetito,
hambre
Italian
appetito,
fame
German
Appetit,
Eßlust,
Hunger.
famenósu , agt Definition de fàmene, chi faet o batit fàmene Sentences iat fatu un'ierru longu e famenosu.
famicósu , agt, nm: famigosu,
framicosu Definition
chi patit fàmene, bisongiosu
Synonyms e antonyms
fadigosu,
pedhitzoni
Sentences
de sangunau teniat "Sarritzu" ma is avedalis suus dh'iant picigau su nomíngiu de "famigosu"◊ lah, faci de famigosu: stau ca boit a dhu pagai innantis! ◊ o famicosa, mi depes ringratziare ca ti dao traballu! ◊ framicosu che un'abiu, s'iscuru est ingurtindhesiche sos úrtimos crarores
Etymon
ltn.
famicus
Translations
French
misérable
English
poor (person)
Spanish
infeliz,
miserable
Italian
mìsero
German
notleidend,
Notleidende.
famidónzu , agt Definition chi tenet unu pagu de fàmene o est pagu tzatzau Sentences como so famidonzu ca de custu manzanu chito no apo assazadu prus nudha, petzi cussa tatza de late! Etymon srd.
famídu , agt, nm: afamidu,
amitu 1,
famitu,
famiu,
fammiu Definition
chi o chie tenet apititu, gana de papare, o patit o est patindho fàmene / min. famidedhu, famionzu / famidu che ruga, che boe = famidu meda, de si papai totu
Synonyms e antonyms
aframicosau,
agganau,
agganidu,
irfamigadu,
làmbidu,
lambridu
Sentences
is pòberos furint iscurtzos, sèmpere famios ca non dhis bastàt s'ite papare, grogos e iscarugios ◊ candu mai ti eus biu famiu o sidiu e no ti eus donau a papai e bufai?!◊ no at pane e tenet sa famíllia famida ◊ nàrami tue candho ses famidu si chircas su dinari o chircas pane! (Cuca)◊ una dí duus merxanis famius andant a cassa e cumenti furiant camminendu bint unu bellu caboniscu…
2.
unu famidu candho bi at apretu finas su lanzu che passat che rassu! ◊ si depit donai a papai a is famius ◊ chie est atatu dispréssiat su famidu ◊ su tzatzu no si curat de su famitu ◊ cussos campant su cane a ingognas e no daent unu bículu de pane a unu famidu!
Surnames and Proverbs
prb:
a cane fammiu no bastat istérgiu
Etymon
srd.
Translations
French
affamé
English
hungry
Spanish
hambriento
Italian
affamato
German
hungrig,
Hungernde.
famíglia , nf: famílgia,
família,
familla,
famíllia Definition
comunia in totu, ma mescamente de sàmbene, de duas o prus personas, prus che àteru pobidhu, pobidha e fígios (a bortas si narat mescamente in su sensu de is fígios)
Synonyms e antonyms
arénsia,
bamilla,
eréscia
Idioms
csn:
intrai in famíllia = cojàresi, parare famíllia; pesare famíllia = fai fillus e atendidhus fintzas a dhus fai mannus; famíllia minore = famíglia de pagus, o fintzas famíglia chi tenit is fillus ancora piticus (f. minuda); famíllia manna = cun fillus medas (itl. famiglia numerosa)
Sentences
sa família oi est totu trumbullada ◊ cantas famílias bi at fora de pare! ◊ babbos e mamas devent pesare sa família ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ Fulanu si ch'est mortu e at lassadu sa famíllia minore ◊ - Mera famíglia tenit? - Tengu tres fillas! ◊ no ischis apentare criatura ca mancari cojuatu no as fatu famíllia
Etymon
itl.
Translations
French
famille
English
family
Spanish
familia
Italian
famìglia
German
Familie.
famigòre , agt, nm Synonyms e antonyms famigosu / fàmene Sentences brutu famigore pasteri! ◊ s'anzone si est fatu mannu e no timet prus matzone o canes famigores 2. teniat sa tristura e su famigore imprentados in cara Etymon srd.
famigósu famicósu
fàmigu , nm: afràmicu*, fràmicu Definition gana manna de papare, su istare chentza papare, in bisóngiu mannu Synonyms e antonyms aframicosamentu, fàmene.
fàmigu 1 , nm Definition essidura, guronedhu in sa limba de is boes Etymon ltn. famice(m).
famílgia, família, famílla, famíllia famíglia
familiaricítzia , nf Definition
su si abbitare meda cun ccn., su dhu tènnere a pràtiga, su dhu connòschere bene
Synonyms e antonyms
amistàntzia,
confidàntzia,
tratamenta
Etymon
itl.
famiglia + amicizia
Translations
French
familiarité
English
familiarity
Spanish
familiaridad
Italian
familiarità
German
Vertrautheit.
fàmine, fàmini fàmene
famiónzu , agt Definition chi tenet fàmene, gana de papare Synonyms e antonyms famidedhu Sentences su bellu est a tucare a punt'a susu mancari famionzu!… Etymon srd.
famítu, famíu famídu
fàmixi , nm Definition ischeadura de su pei e de s'iscarpa tra su carcàngiu e s'annoigadórgiu de su pódhighe mannu Synonyms e antonyms càlama, grambione, sutagarcàngiu Sentences comenti, a is crapitas dhis ses fendi su fàmixi uguali? Scientific Terminology crn.
fàmmene, fàmmi, fàmmine fàmene