Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

fàlu , nm Sinònimos e contràrios méngua, mímina Ètimu srd.

fàma , nf, nm: famu Definitzione cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu Sinònimos e contràrios incionnu, lúmena, lumenada, nada, nemonada, noidesa, nomena, sonedhu Maneras de nàrrere csn: èssere giutu a fama = èssere fontomadu pro carchi cosa; bogare fama = parai fama; manciai sa fama a ccn. = leàreli sa fama, s'unore, innoriare; torrare sa fama a unu = nàrrerendhe torra cosas de bonu Frases sa fama est una roca sentza indísciu de iscalas e si bi pigat solu o che ae isparghendhe sas alas o che serpente a fortza de… istrísciu! (Bore)◊ a candho como, a prima iscapada pro duas festas, sa pudhedra at bogadu fama!… Sambenados e Provèrbios prb: para fama e crocadí Ètimu itl. fama Tradutziones Frantzesu notoriété Ingresu reputation Ispagnolu notoriedad Italianu notorietà Tedescu Bekanntheit.

famàdu, famàu , agt Definitzione chi at parau o bogau fama, chi tenet fama, nomenada Sinònimos e contràrios fentomadu, famosu Frases su territóriu de bidha est famau po s'àcua ligera e praxíbbili ◊ paritzos professores sunt istados dischentes de Lilliu, s'istudiosu famadu de Barúmini Tradutziones Frantzesu fameux Ingresu famous Ispagnolu famoso, afamado Italianu famóso Tedescu berühmt.

fàmene , nm: fàmine, fàmini, fàmmene, fammi, fàmmine Definitzione gana, abbisóngiu de papare, siat coment'e cosa chi si sentit in s'istògomo fatuvatu, coment'e afinamentu candho unu abbarrat unas cantu oras chentza papare, siat coment'e abbisóngiu mannu de chie no tenet cosa a papare de tempus meda o ndhe tenet tropu pagu e no dhi bastat Sinònimos e contràrios afinu, apetitu, fàmigu, isaminamentu Maneras de nàrrere csn: bènnere, tènnere, torrare f., batire, pònnere, passare, leare o asseliare su f., catzàresi, tòdhere o bogaisindi su f.; passare, àere passadu f. = sufrire, àere sufriu fàmene po tropu pagu cosa de papare; min. faminedhu = unu pagu de fàmini (nadu in suspu, fàmine meda); bellu fàmini, fàmine bonu = apititu meda; f. cubidu = fàmine chi si tenet e si sufrit de tempus meda; f. a sintzu, a chitu, a ràglia = meda, fàmini de chini est tempus e tempus cun pagu papai; abba pro f. = bufai àcua a su postu de papai; èssere unu mortu de f. = campai in poberesa manna; f. caninu = ispétzia de maladia chi pigat a papai a papai; èssere a f. = tenni pagu cosa de papai; èssere barrivaladu de su f. = èssiri aici tanti de diora sentza de papai de no pòdiri movi mancu is barras; èssere morindhe, tzegu de su f. = tènniri fàmini meda, èssiri famiu, tènniri gana manna de papai Frases fàmini fintzas a coi no est fàmini malu ◊ mi at bénnidu fàmine e no apo ispetadu a mesudie a manigare ◊ benide beneitos de babbu meu, ca apo tentu fàmine e mi azis dadu a mandhigare! ◊ ch'est tardu e tenzo fàmine ◊ tota die chentza manigare, so tzegu de su fàmine! ◊ si istas a s'assaza assaza ti leat su fàmine ◊ mi catzaio su fàmine cun sa frúture ◊ unu bellu fàmini… ias a biri ca dh'iant a papai custa cosa! 2. su fàmini de su gatu chi s'iat papau sa coa a móssius!…◊ nci fiat su fàmini a chintzu ◊ su fàmini de tziu Andriolu, chi si fiat papau sa mola cun su bestiolu ◊ sos annos de sa gherra fint annadas de fàmine, lampu! 3. est légiu che su fàmini ◊ portat fàcia de fàmine Sambenados e Provèrbios prb: su fàmene no giughet ogos ◊ fàmine no at leze Ètimu ltn. *famen Tradutziones Frantzesu appétit, faim Ingresu appetite, hunger Ispagnolu apetito, hambre Italianu appetito, fame Tedescu Appetit, Eßlust, Hunger.

famenósu , agt Definitzione de fàmene, chi faet o batit fàmene Frases iat fatu un'ierru longu e famenosu.

famicósu , agt, nm: famigosu, framicosu Definitzione chi patit fàmene, bisongiosu Sinònimos e contràrios fadigosu, pedhitzoni Frases de sangunau teniat "Sarritzu" ma is avedalis suus dh'iant picigau su nomíngiu de "famigosu"◊ lah, faci de famigosu: stau ca boit a dhu pagai innantis! ◊ o famicosa, mi depes ringratziare ca ti dao traballu! ◊ framicosu che un'abiu, s'iscuru est ingurtindhesiche sos úrtimos crarores Ètimu ltn. famicus Tradutziones Frantzesu misérable Ingresu poor (person) Ispagnolu infeliz, miserable Italianu mìsero Tedescu notleidend, Notleidende.

famidónzu , agt Definitzione chi tenet unu pagu de fàmene o est pagu tzatzau Frases como so famidonzu ca de custu manzanu chito no apo assazadu prus nudha, petzi cussa tatza de late! Ètimu srd.

famídu , agt, nm: afamidu, amitu 1, famitu, famiu, fammiu Definitzione chi o chie tenet apititu, gana de papare, o patit o est patindho fàmene / min. famidedhu, famionzu / famidu che ruga, che boe = famidu meda, de si papai totu Sinònimos e contràrios aframicosau, agganau, agganidu, irfamigadu, làmbidu, lambridu Frases is pòberos furint iscurtzos, sèmpere famios ca non dhis bastàt s'ite papare, grogos e iscarugios ◊ candu mai ti eus biu famiu o sidiu e no ti eus donau a papai e bufai?!◊ no at pane e tenet sa famíllia famida ◊ nàrami tue candho ses famidu si chircas su dinari o chircas pane! (Cuca)◊ una dí duus merxanis famius andant a cassa e cumenti furiant camminendu bint unu bellu caboniscu… 2. unu famidu candho bi at apretu finas su lanzu che passat che rassu! ◊ si depit donai a papai a is famius ◊ chie est atatu dispréssiat su famidu ◊ su tzatzu no si curat de su famitu ◊ cussos campant su cane a ingognas e no daent unu bículu de pane a unu famidu! Sambenados e Provèrbios prb: a cane fammiu no bastat istérgiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affamé Ingresu hungry Ispagnolu hambriento Italianu affamato Tedescu hungrig, Hungernde.

famíglia , nf: famílgia, família, familla, famíllia Definitzione comunia in totu, ma mescamente de sàmbene, de duas o prus personas, prus che àteru pobidhu, pobidha e fígios (a bortas si narat mescamente in su sensu de is fígios) Sinònimos e contràrios arénsia, bamilla, eréscia Maneras de nàrrere csn: intrai in famíllia = cojàresi, parare famíllia; pesare famíllia = fai fillus e atendidhus fintzas a dhus fai mannus; famíllia minore = famíglia de pagus, o fintzas famíglia chi tenit is fillus ancora piticus (f. minuda); famíllia manna = cun fillus medas (itl. famiglia numerosa) Frases sa família oi est totu trumbullada ◊ cantas famílias bi at fora de pare! ◊ babbos e mamas devent pesare sa família ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ Fulanu si ch'est mortu e at lassadu sa famíllia minore ◊ - Mera famíglia tenit? - Tengu tres fillas! ◊ no ischis apentare criatura ca mancari cojuatu no as fatu famíllia Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu famille Ingresu family Ispagnolu familia Italianu famìglia Tedescu Familie.

famigòre , agt, nm Sinònimos e contràrios famigosu / fàmene Frases brutu famigore pasteri! ◊ s'anzone si est fatu mannu e no timet prus matzone o canes famigores 2. teniat sa tristura e su famigore imprentados in cara Ètimu srd.

famigósu famicósu

fàmigu , nm: afràmicu*, fràmicu Definitzione gana manna de papare, su istare chentza papare, in bisóngiu mannu Sinònimos e contràrios aframicosamentu, fàmene.

fàmigu 1 , nm Definitzione essidura, guronedhu in sa limba de is boes Ètimu ltn. famice(m).

famílgia, família, famílla, famíllia famíglia

familiaricítzia , nf Definitzione su si abbitare meda cun ccn., su dhu tènnere a pràtiga, su dhu connòschere bene Sinònimos e contràrios amistàntzia, confidàntzia, tratamenta Ètimu itl. famiglia + amicizia Tradutziones Frantzesu familiarité Ingresu familiarity Ispagnolu familiaridad Italianu familiarità Tedescu Vertrautheit.

fàmine, fàmini fàmene

famiónzu , agt Definitzione chi tenet fàmene, gana de papare Sinònimos e contràrios famidedhu Frases su bellu est a tucare a punt'a susu mancari famionzu!… Ètimu srd.

famítu, famíu famídu

fàmixi , nm Definitzione ischeadura de su pei e de s'iscarpa tra su carcàngiu e s'annoigadórgiu de su pódhighe mannu Sinònimos e contràrios càlama, grambione, sutagarcàngiu Frases comenti, a is crapitas dhis ses fendi su fàmixi uguali? Terminologia iscientìfica crn.

fàmmene, fàmmi, fàmmine fàmene