fàma , nf, nm: famu Definizione
cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Sinonimi e contrari
incionnu,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
noidesa,
nomena,
sonedhu
Modi di dire
csn:
èssere giutu a fama = èssere fontomadu pro carchi cosa; bogare fama = parai fama; manciai sa fama a ccn. = leàreli sa fama, s'unore, innoriare; torrare sa fama a unu = nàrrerendhe torra cosas de bonu
Frasi
sa fama est una roca sentza indísciu de iscalas e si bi pigat solu o che ae isparghendhe sas alas o che serpente a fortza de… istrísciu! (Bore)◊ a candho como, a prima iscapada pro duas festas, sa pudhedra at bogadu fama!…
Cognomi e Proverbi
prb:
para fama e crocadí
Etimo
itl.
fama
Traduzioni
Francese
notoriété
Inglese
reputation
Spagnolo
notoriedad
Italiano
notorietà
Tedesco
Bekanntheit.
famàdu, famàu , agt Definizione
chi at parau o bogau fama, chi tenet fama, nomenada
Sinonimi e contrari
fentomadu,
famosu
Frasi
su territóriu de bidha est famau po s'àcua ligera e praxíbbili ◊ paritzos professores sunt istados dischentes de Lilliu, s'istudiosu famadu de Barúmini
Traduzioni
Francese
fameux
Inglese
famous
Spagnolo
famoso,
afamado
Italiano
famóso
Tedesco
berühmt.
fàmene , nm: fàmine,
fàmini,
fàmmene,
fammi,
fàmmine Definizione
gana, abbisóngiu de papare, siat coment'e cosa chi si sentit in s'istògomo fatuvatu, coment'e afinamentu candho unu abbarrat unas cantu oras chentza papare, siat coment'e abbisóngiu mannu de chie no tenet cosa a papare de tempus meda o ndhe tenet tropu pagu e no dhi bastat
Sinonimi e contrari
afinu,
apetitu,
fàmigu,
isaminamentu
Modi di dire
csn:
bènnere, tènnere, torrare f., batire, pònnere, passare, leare o asseliare su f., catzàresi, tòdhere o bogaisindi su f.; passare, àere passadu f. = sufrire, àere sufriu fàmene po tropu pagu cosa de papare; min. faminedhu = unu pagu de fàmini (nadu in suspu, fàmine meda); bellu fàmini, fàmine bonu = apititu meda; f. cubidu = fàmine chi si tenet e si sufrit de tempus meda; f. a sintzu, a chitu, a ràglia = meda, fàmini de chini est tempus e tempus cun pagu papai; abba pro f. = bufai àcua a su postu de papai; èssere unu mortu de f. = campai in poberesa manna; f. caninu = ispétzia de maladia chi pigat a papai a papai; èssere a f. = tenni pagu cosa de papai; èssere barrivaladu de su f. = èssiri aici tanti de diora sentza de papai de no pòdiri movi mancu is barras; èssere morindhe, tzegu de su f. = tènniri fàmini meda, èssiri famiu, tènniri gana manna de papai
Frasi
fàmini fintzas a coi no est fàmini malu ◊ mi at bénnidu fàmine e no apo ispetadu a mesudie a manigare ◊ benide beneitos de babbu meu, ca apo tentu fàmine e mi azis dadu a mandhigare! ◊ ch'est tardu e tenzo fàmine ◊ tota die chentza manigare, so tzegu de su fàmine! ◊ si istas a s'assaza assaza ti leat su fàmine ◊ mi catzaio su fàmine cun sa frúture ◊ unu bellu fàmini… ias a biri ca dh'iant a papai custa cosa!
2.
su fàmini de su gatu chi s'iat papau sa coa a móssius!…◊ nci fiat su fàmini a chintzu ◊ su fàmini de tziu Andriolu, chi si fiat papau sa mola cun su bestiolu ◊ sos annos de sa gherra fint annadas de fàmine, lampu!
3.
est légiu che su fàmini ◊ portat fàcia de fàmine
Cognomi e Proverbi
prb:
su fàmene no giughet ogos ◊ fàmine no at leze
Etimo
ltn.
*famen
Traduzioni
Francese
appétit,
faim
Inglese
appetite,
hunger
Spagnolo
apetito,
hambre
Italiano
appetito,
fame
Tedesco
Appetit,
Eßlust,
Hunger.
famenósu , agt Definizione de fàmene, chi faet o batit fàmene Frasi iat fatu un'ierru longu e famenosu.
famicósu , agt, nm: famigosu,
framicosu Definizione
chi patit fàmene, bisongiosu
Sinonimi e contrari
fadigosu,
pedhitzoni
Frasi
de sangunau teniat "Sarritzu" ma is avedalis suus dh'iant picigau su nomíngiu de "famigosu"◊ lah, faci de famigosu: stau ca boit a dhu pagai innantis! ◊ o famicosa, mi depes ringratziare ca ti dao traballu! ◊ framicosu che un'abiu, s'iscuru est ingurtindhesiche sos úrtimos crarores
Etimo
ltn.
famicus
Traduzioni
Francese
misérable
Inglese
poor (person)
Spagnolo
infeliz,
miserable
Italiano
mìsero
Tedesco
notleidend,
Notleidende.
famidónzu , agt Definizione chi tenet unu pagu de fàmene o est pagu tzatzau Frasi como so famidonzu ca de custu manzanu chito no apo assazadu prus nudha, petzi cussa tatza de late! Etimo srd.
famídu , agt, nm: afamidu,
amitu 1,
famitu,
famiu,
fammiu Definizione
chi o chie tenet apititu, gana de papare, o patit o est patindho fàmene / min. famidedhu, famionzu / famidu che ruga, che boe = famidu meda, de si papai totu
Sinonimi e contrari
aframicosau,
agganau,
agganidu,
irfamigadu,
làmbidu,
lambridu
Frasi
is pòberos furint iscurtzos, sèmpere famios ca non dhis bastàt s'ite papare, grogos e iscarugios ◊ candu mai ti eus biu famiu o sidiu e no ti eus donau a papai e bufai?!◊ no at pane e tenet sa famíllia famida ◊ nàrami tue candho ses famidu si chircas su dinari o chircas pane! (Cuca)◊ una dí duus merxanis famius andant a cassa e cumenti furiant camminendu bint unu bellu caboniscu…
2.
unu famidu candho bi at apretu finas su lanzu che passat che rassu! ◊ si depit donai a papai a is famius ◊ chie est atatu dispréssiat su famidu ◊ su tzatzu no si curat de su famitu ◊ cussos campant su cane a ingognas e no daent unu bículu de pane a unu famidu!
Cognomi e Proverbi
prb:
a cane fammiu no bastat istérgiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
affamé
Inglese
hungry
Spagnolo
hambriento
Italiano
affamato
Tedesco
hungrig,
Hungernde.
famíglia , nf: famílgia,
família,
familla,
famíllia Definizione
comunia in totu, ma mescamente de sàmbene, de duas o prus personas, prus che àteru pobidhu, pobidha e fígios (a bortas si narat mescamente in su sensu de is fígios)
Sinonimi e contrari
arénsia,
bamilla,
eréscia
Modi di dire
csn:
intrai in famíllia = cojàresi, parare famíllia; pesare famíllia = fai fillus e atendidhus fintzas a dhus fai mannus; famíllia minore = famíglia de pagus, o fintzas famíglia chi tenit is fillus ancora piticus (f. minuda); famíllia manna = cun fillus medas (itl. famiglia numerosa)
Frasi
sa família oi est totu trumbullada ◊ cantas famílias bi at fora de pare! ◊ babbos e mamas devent pesare sa família ◊ sa familla in sa ria est a sucutu ca su balente no est torrau ◊ Fulanu si ch'est mortu e at lassadu sa famíllia minore ◊ - Mera famíglia tenit? - Tengu tres fillas! ◊ no ischis apentare criatura ca mancari cojuatu no as fatu famíllia
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
famille
Inglese
family
Spagnolo
familia
Italiano
famìglia
Tedesco
Familie.
famigòre , agt, nm Sinonimi e contrari famigosu / fàmene Frasi brutu famigore pasteri! ◊ s'anzone si est fatu mannu e no timet prus matzone o canes famigores 2. teniat sa tristura e su famigore imprentados in cara Etimo srd.
famigósu famicósu
fàmigu , nm: afràmicu*, fràmicu Definizione gana manna de papare, su istare chentza papare, in bisóngiu mannu Sinonimi e contrari aframicosamentu, fàmene.
fàmigu 1 , nm Definizione essidura, guronedhu in sa limba de is boes Etimo ltn. famice(m).
famílgia, família, famílla, famíllia famíglia
familiaricítzia , nf Definizione
su si abbitare meda cun ccn., su dhu tènnere a pràtiga, su dhu connòschere bene
Sinonimi e contrari
amistàntzia,
confidàntzia,
tratamenta
Etimo
itl.
famiglia + amicizia
Traduzioni
Francese
familiarité
Inglese
familiarity
Spagnolo
familiaridad
Italiano
familiarità
Tedesco
Vertrautheit.
fàmine, fàmini fàmene
famiónzu , agt Definizione chi tenet fàmene, gana de papare Sinonimi e contrari famidedhu Frasi su bellu est a tucare a punt'a susu mancari famionzu!… Etimo srd.
famítu, famíu famídu
fàmixi , nm Definizione ischeadura de su pei e de s'iscarpa tra su carcàngiu e s'annoigadórgiu de su pódhighe mannu Sinonimi e contrari càlama, grambione, sutagarcàngiu Frasi comenti, a is crapitas dhis ses fendi su fàmixi uguali? Terminologia scientifica crn.
fàmmene, fàmmi, fàmmine fàmene