nòlla, nóllu , prn Definition nos + la, lu = si dha, si dhu: duos prn., unu de persona, 1ˆ pl. (in su sensu de a nois), s'àteru de css. cosa o persona, impreaos sèmpere coment'e cmpl., postos abbandha de su vrb. si naos innanti, o totu a unu naos apustis Sentences a nollu faghides unu piaghere? ◊ faghidennollu custu piaghere! ◊ torradennolla sa forramenta chi bos amus imprestadu! ◊ a nolla nades cudha cosa?
nóltru , agt, prn: nostru,
nostu Definition
(f. -a), agt. possessivu, foedhu chi acumpàngiat is númenes, o s'impreat cun s'artículu in parte de su númene, po significare chi sa cosa inditada pertocat o si sentit che cosa chi apartenet a noso: podet acumpangiare fintzes un'avb. (acurtzu nostru = acanta a noso, innanti nostru = innanti de noso)
Synonyms e antonyms
| ctr.
agenu
Sentences
Babbu nostu chi ses me is celus! ◊ su fadu nostru l'ischit solu Deu ◊ su binu nostru est de bérgulas ◊ su locu nostru si l'ant picau pro apedicadorju ◊ s'aficu nostru lu ponimus in cussu ◊ no depeus portai traitzioni a is bècius nostrus! ◊ vida de bisóngiu e tribbulia ant connotu is mannos nostos
2.
chi fut in sa nostra gei nosi pasaiamus ◊ su nostru est menzus de s'anzenu ◊ no semus cuntentos sentza amedhare su nostru a s'anzenu ◊ fiat aspetendi sa morti de su fradi po ndi suciai su nostu puru
3.
lu bidesi allalgu nostru ◊ benidinche acurtzu nostru ca chistionamus! ◊ caminendhe, issos che fint addainanti nostru
Etymon
ltn.
nostru(m), -a
Translations
French
notre,
le nôtre
English
our (s)
Spanish
nuestro
Italian
nòstro
German
unser.
nólu , nm Definition
su tanti chi si pagat po pigare calecuna cosa a nolégiu, po calecunu servítziu
Synonyms e antonyms
nólitu,
nozu,
portàdiga
Etymon
itl.
Translations
French
fret
English
rent
Spanish
alquiler
Italian
nòlo
German
Miete,
Fracht.
nomanàda nemonàda
nomèna , nf Definition
cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Synonyms e antonyms
incionnu,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
sonedhu
Translations
French
réputation
English
reputation
Spanish
reputación
Italian
nomèa
German
Ruf.
nomenàda nemonàda
nomenài, nomenàre nemonài
nomenàu , pps, agt: nomonau Definition
de nomenare; chi est connotu, portau a númene
Synonyms e antonyms
famadu,
famosu,
fentomadu
2.
custas fuant tres sorris nomonadas po sa bellesa ◊ custu fut unu meda nomonau
Translations
French
fameux
English
famous
Spanish
famoso
Italian
famóso
German
berühmt.
nòmene , nm: nòmini,
númene Definition
genia de foedhu chi distinghet s'unu de s'àteru personas, animales e cosas po su chi tenent de diferente in sa sustàntzia, in su èssere: est de duas castas e si podet agatare in formas diferentes segundhu si inditat su mascu o sa fémina (o pentzau coment'e de mascu o de fémina), e càmbiat segundhu si ndhe inditat unu solu o prus de unu (custu cambiamentu si faet aciunghendho una /s/ a su sing. chentza àteru cambiamentu, foras is númenes mascos chi essint in /u/ e a sa logudoresa, mesania e nuoresa mudant custa essia a /o/ in su pl.: donu - donos, mentres chi a sa campidanesa e ogiastrina, no totu, abbarrat oguale: donu - donus); sa essia de is númenes in sardu est agiummai sèmpere in d-una de is chimbe vocales a sing., ma si podet agatare fintzes cun /s/ (es. su tempus, su corpus, su lados, su pecus/pegus)/ genias de númene: n. personale (no s'impreat si no po unu ebbia de una matessi casta, comente funt is númenes de persona, de bidhas, de citades, de logos, e s'iscriet cun lítera de cuménciu manna), n. comunu (si narat de unidades diferentes de una matessi casta), n. colletivu (inditat tantas cosas de sa matessi genia pigadas totus impare che una ebbia: es. chedha, fiotu, pópulu, tallu, màtulu, pabilaza), upm. o sing. colletivu (inditat sèmpere cosas, mescamente frutos, o animales, piticos e medas o a dónnia modu prus de unu cun su sing. etotu – es. s'olia, sa néspula, sa fògia, sa frommiga, su pische – e càmbiat a pl. solu candho un'agt. ndhe precisat su tanti, unu piessignu – duas olias, pagas néspulas, tres fògias, bàtoro frommigas – o si su nm. si narat de sa mata e no de su frutu: amus pudadu sas olias, in su cungiau dhoi at préssius, prunas e figus); is nm. podent tènnere unu finimentu o essia, fintzes si po su prus si faet de àtera manera, chi ndhe càmbiat su significau in sensu de peoria o de disprétziu (- atzu: animalatzu; -edhu: naturaledhu su chi tenes!, feminedha chi no est, mih, cussa!), menguante o fintzes de aprétziu (-edhu: ominedhu, muredhu, bellixedhu, foras is nm. de persona: Antonedhu, Boredhu, Luisedhu, Chichedha, Tzinchedha e àteros totu naos a persona manna), o in sensu creschianu, raru (-one: missone, leputzone)/ a./c. Su menguante podet àere valore antifràsticu: abbigedha est faenno, oe!… = meda, bentighedhu su chi at fatu!… = meda, forte, corpuriedhu ’e dotori malaritu! = malu; o fintzes de istima: babbixedhu miu bellu!, mammedha mea!
Synonyms e antonyms
lòmini
/
cdh. innomu
Idioms
csn:
avb. a nòmini atentu = a númene tentu, nendhe su númene; èssiri portau a nòmini = èssere famadu, àere sa numenada; èssiri a nòmini de unu = èssere intestadu a unu, postu o fatu in parte de o a benefíssiu de unu, de su númene chi si narat o chi s'iscriet
Sentences
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu ◊ mergiani ses de nòmini e de trassas ◊ a nòmini dhi narant Maria
2.
isse est mortu sa die de Santu Linu a nomen tentu ◊ cussu est portau a nòmini po sa mandronia ◊ fiat fémina portada a nòmini po massaja acuntzetuada
3.
in nòmini de su Babbu, de su Fillu e de s'Ispíridu Santu ◊ bai a nòmini miu ca gei ti faint intrai!
Etymon
ltn.
nomen
Translations
French
nom,
prénom
English
name
Spanish
nombre
Italian
nóme
German
Name.
nómina , nf Definition
incàrrigu o benefíciu chi si giaet a numenatis
Translations
French
nomination
English
nomination
Spanish
nombramiento
Italian
nòmina
German
Ernennung.
nominài, nominàre nemonài
nominatívu , nm, agt Definition númene etotu (segundhu sa limba, nm. cun funtzione de sugetu); chi est a numenatis, chi pertocat númenes.
nomíngiu , nm: annomíngiu*,
nominzu,
numíngiu Definition
àteru númene chi si ponet a ccn. prus che àteru po dhu pigare a befa, ingiúliu, po calecuna cosa (su naturale, unu difetu, sa genia de sa carena o àteru); si narat fintzes cun su significau de provérbiu, díciu
Synonyms e antonyms
allomíngiu,
aproégliu,
impróveru,
istevíngiu,
paranòmini
/
díciu
Sentences
a nomíngiu dhu nant "Peracuirde"◊ dèu no timemu stróciu ma cumentzànt a mi tzerriai su nomíngiu ◊ de sangunau teniat "Sarritzu" ma is avedalis suus dh'iant picigau su nomíngiu de "Famigosu" ◊ su tali de nomíngiu fait "Cagatzirríchius", poita ca timit s'umbra sua etotu
2.
comente narat su nominzu, chie no podet messare ispigat ◊ su nominzu narat: Chie no at menzus chin sa muzere si corcat!
Translations
French
surnom,
sobriquet
English
nickname
Spanish
apodo
Italian
soprannóme
German
Spitzname.
nòmini nòmene
nomínzu nomíngiu
nomonài nemonài
nomonàu nomenàu
non no
nonànta nobànta
nonciòla naciòla