nòlla, nóllu , prn Definitzione nos + la, lu = si dha, si dhu: duos prn., unu de persona, 1ˆ pl. (in su sensu de a nois), s'àteru de css. cosa o persona, impreaos sèmpere coment'e cmpl., postos abbandha de su vrb. si naos innanti, o totu a unu naos apustis Frases a nollu faghides unu piaghere? ◊ faghidennollu custu piaghere! ◊ torradennolla sa forramenta chi bos amus imprestadu! ◊ a nolla nades cudha cosa?
nóltru , agt, prn: nostru,
nostu Definitzione
(f. -a), agt. possessivu, foedhu chi acumpàngiat is númenes, o s'impreat cun s'artículu in parte de su númene, po significare chi sa cosa inditada pertocat o si sentit che cosa chi apartenet a noso: podet acumpangiare fintzes un'avb. (acurtzu nostru = acanta a noso, innanti nostru = innanti de noso)
Sinònimos e contràrios
| ctr.
agenu
Frases
Babbu nostu chi ses me is celus! ◊ su fadu nostru l'ischit solu Deu ◊ su binu nostru est de bérgulas ◊ su locu nostru si l'ant picau pro apedicadorju ◊ s'aficu nostru lu ponimus in cussu ◊ no depeus portai traitzioni a is bècius nostrus! ◊ vida de bisóngiu e tribbulia ant connotu is mannos nostos
2.
chi fut in sa nostra gei nosi pasaiamus ◊ su nostru est menzus de s'anzenu ◊ no semus cuntentos sentza amedhare su nostru a s'anzenu ◊ fiat aspetendi sa morti de su fradi po ndi suciai su nostu puru
3.
lu bidesi allalgu nostru ◊ benidinche acurtzu nostru ca chistionamus! ◊ caminendhe, issos che fint addainanti nostru
Ètimu
ltn.
nostru(m), -a
Tradutziones
Frantzesu
notre,
le nôtre
Ingresu
our (s)
Ispagnolu
nuestro
Italianu
nòstro
Tedescu
unser.
nólu , nm Definitzione
su tanti chi si pagat po pigare calecuna cosa a nolégiu, po calecunu servítziu
Sinònimos e contràrios
nólitu,
nozu,
portàdiga
Ètimu
itl.
Tradutziones
Frantzesu
fret
Ingresu
rent
Ispagnolu
alquiler
Italianu
nòlo
Tedescu
Miete,
Fracht.
nomanàda nemonàda
nomèna , nf Definitzione
cosa chi ischint o chi narant in medas de unu, siat in bonu e siat in malu
Sinònimos e contràrios
incionnu,
lúmena,
lumenada,
nada,
nemonada,
sonedhu
Tradutziones
Frantzesu
réputation
Ingresu
reputation
Ispagnolu
reputación
Italianu
nomèa
Tedescu
Ruf.
nomenàda nemonàda
nomenài, nomenàre nemonài
nomenàu , pps, agt: nomonau Definitzione
de nomenare; chi est connotu, portau a númene
Sinònimos e contràrios
famadu,
famosu,
fentomadu
2.
custas fuant tres sorris nomonadas po sa bellesa ◊ custu fut unu meda nomonau
Tradutziones
Frantzesu
fameux
Ingresu
famous
Ispagnolu
famoso
Italianu
famóso
Tedescu
berühmt.
nòmene , nm: nòmini,
númene Definitzione
genia de foedhu chi distinghet s'unu de s'àteru personas, animales e cosas po su chi tenent de diferente in sa sustàntzia, in su èssere: est de duas castas e si podet agatare in formas diferentes segundhu si inditat su mascu o sa fémina (o pentzau coment'e de mascu o de fémina), e càmbiat segundhu si ndhe inditat unu solu o prus de unu (custu cambiamentu si faet aciunghendho una /s/ a su sing. chentza àteru cambiamentu, foras is númenes mascos chi essint in /u/ e a sa logudoresa, mesania e nuoresa mudant custa essia a /o/ in su pl.: donu - donos, mentres chi a sa campidanesa e ogiastrina, no totu, abbarrat oguale: donu - donus); sa essia de is númenes in sardu est agiummai sèmpere in d-una de is chimbe vocales a sing., ma si podet agatare fintzes cun /s/ (es. su tempus, su corpus, su lados, su pecus/pegus)/ genias de númene: n. personale (no s'impreat si no po unu ebbia de una matessi casta, comente funt is númenes de persona, de bidhas, de citades, de logos, e s'iscriet cun lítera de cuménciu manna), n. comunu (si narat de unidades diferentes de una matessi casta), n. colletivu (inditat tantas cosas de sa matessi genia pigadas totus impare che una ebbia: es. chedha, fiotu, pópulu, tallu, màtulu, pabilaza), upm. o sing. colletivu (inditat sèmpere cosas, mescamente frutos, o animales, piticos e medas o a dónnia modu prus de unu cun su sing. etotu – es. s'olia, sa néspula, sa fògia, sa frommiga, su pische – e càmbiat a pl. solu candho un'agt. ndhe precisat su tanti, unu piessignu – duas olias, pagas néspulas, tres fògias, bàtoro frommigas – o si su nm. si narat de sa mata e no de su frutu: amus pudadu sas olias, in su cungiau dhoi at préssius, prunas e figus); is nm. podent tènnere unu finimentu o essia, fintzes si po su prus si faet de àtera manera, chi ndhe càmbiat su significau in sensu de peoria o de disprétziu (- atzu: animalatzu; -edhu: naturaledhu su chi tenes!, feminedha chi no est, mih, cussa!), menguante o fintzes de aprétziu (-edhu: ominedhu, muredhu, bellixedhu, foras is nm. de persona: Antonedhu, Boredhu, Luisedhu, Chichedha, Tzinchedha e àteros totu naos a persona manna), o in sensu creschianu, raru (-one: missone, leputzone)/ a./c. Su menguante podet àere valore antifràsticu: abbigedha est faenno, oe!… = meda, bentighedhu su chi at fatu!… = meda, forte, corpuriedhu ’e dotori malaritu! = malu; o fintzes de istima: babbixedhu miu bellu!, mammedha mea!
Sinònimos e contràrios
lòmini
/
cdh. innomu
Maneras de nàrrere
csn:
avb. a nòmini atentu = a númene tentu, nendhe su númene; èssiri portau a nòmini = èssere famadu, àere sa numenada; èssiri a nòmini de unu = èssere intestadu a unu, postu o fatu in parte de o a benefíssiu de unu, de su númene chi si narat o chi s'iscriet
Frases
a su pitzinnu lu cheriant giamare cun su númene de su babbu ◊ mergiani ses de nòmini e de trassas ◊ a nòmini dhi narant Maria
2.
isse est mortu sa die de Santu Linu a nomen tentu ◊ cussu est portau a nòmini po sa mandronia ◊ fiat fémina portada a nòmini po massaja acuntzetuada
3.
in nòmini de su Babbu, de su Fillu e de s'Ispíridu Santu ◊ bai a nòmini miu ca gei ti faint intrai!
Ètimu
ltn.
nomen
Tradutziones
Frantzesu
nom,
prénom
Ingresu
name
Ispagnolu
nombre
Italianu
nóme
Tedescu
Name.
nómina , nf Definitzione
incàrrigu o benefíciu chi si giaet a numenatis
Tradutziones
Frantzesu
nomination
Ingresu
nomination
Ispagnolu
nombramiento
Italianu
nòmina
Tedescu
Ernennung.
nominài, nominàre nemonài
nominatívu , nm, agt Definitzione númene etotu (segundhu sa limba, nm. cun funtzione de sugetu); chi est a numenatis, chi pertocat númenes.
nomíngiu , nm: annomíngiu*,
nominzu,
numíngiu Definitzione
àteru númene chi si ponet a ccn. prus che àteru po dhu pigare a befa, ingiúliu, po calecuna cosa (su naturale, unu difetu, sa genia de sa carena o àteru); si narat fintzes cun su significau de provérbiu, díciu
Sinònimos e contràrios
allomíngiu,
aproégliu,
impróveru,
istevíngiu,
paranòmini
/
díciu
Frases
a nomíngiu dhu nant "Peracuirde"◊ dèu no timemu stróciu ma cumentzànt a mi tzerriai su nomíngiu ◊ de sangunau teniat "Sarritzu" ma is avedalis suus dh'iant picigau su nomíngiu de "Famigosu" ◊ su tali de nomíngiu fait "Cagatzirríchius", poita ca timit s'umbra sua etotu
2.
comente narat su nominzu, chie no podet messare ispigat ◊ su nominzu narat: Chie no at menzus chin sa muzere si corcat!
Tradutziones
Frantzesu
surnom,
sobriquet
Ingresu
nickname
Ispagnolu
apodo
Italianu
soprannóme
Tedescu
Spitzname.
nòmini nòmene
nomínzu nomíngiu
nomonài nemonài
nomonàu nomenàu
non no
nonànta nobànta
nonciòla naciòla