A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

nacarrèdha 1, nacarrédhu, nacarriédhu , nf, nm Definitzione genia de sonàgia chi ponent a is canes in cassa Sinònimos e contràrios nacarrinu Terminologia iscientìfica snl.

nacarrínu , nm Sinònimos e contràrios nacarredha 1 Terminologia iscientìfica snl.

nàcaru , nm Definitzione granu de s'orrosàriu Sinònimos e contràrios padennoste.

nàchi , bvrb: nanca, nanchi, ninca Definitzione de nàrrere: narat, si narat, narant chi…, e fintzes namus, nades, amus nadu, azis nadu chi…, a cantu paret, a su chi s'ischit (o fintzes solu in su sensu de faghindhe su contu de…, pessendhe chi…, e chiesisiat chi fatzat su contu o pentzet) e si manígiat fintzes coment'e congiuntzione; a bortas si ponet fintzes tanti de acumpangiare unu foedhu de ispantu / nachi no?! = manera de nàrrere de meraviza, dispiaghere: m'abbàida!, labai, oh!, mancu mali! Sinònimos e contràrios anca 1, bénechi Frases e nanca funt torrendi?! ◊ candho mi ponzo a nanchi mi dormire, che cane arrajolau issu mi arrivat ◊ a cantu paret nachi ses biraira de cuntentesa! ◊ sos frades mannos no cheriant su frade minore ca nachi fit faulalzu ◊ aici nanca bandat mali ◊ e nois nachi fizis bonos!…◊ millu cojadu, cudhu, mih: e nois nachi si faghiat a preíderu! ◊ deo puru za so acontzu, ca nachi faghia cudha faina e irmentigadu mi ch'est! ◊ - E nachi muzere tua s'est illierada?! - Nachi! ◊ su suore nanca l’impediat de fàchere sas fainas comente s’ispetat ◊ mi at peri chistionau de sa serradura de s’erriu po ninca fae sa luxe 2. irighedha, nachi, de puzones chi bi at in binza!…◊ mi apo bidu unu sonnu, nachi comintzant a colare totu custos ariopranos…, irighedha de ariopranos, nachi, totu s'aera cuguzada!… 3. - Finas isse li at iscutu un'iscavanada a sa criadura! - Nachi no!… ◊ - Si est postu a iscríere sa frimma sua e bi est reséssidu! - Nachi no?!…

naciòla , nf: nagiola, nantzola, nenciola, nentzola, ninciolla, nintzola, nitzola, nonciola, nuciola, nugiola, nunciola, nuntzola, nunzola, nutzola, nuzola Definitzione genia de mata, no tanti manna, e frutu (upm) mannu cantu unu landhe, a pisu tundhitu, corgiolu tostau, agguantau in parte aintru de unu nasedhu (genia de crobedha) chi s'istacat candho lompet; genia de guronedhu chi essit in cambúcios a su cuadhu / n. americana = pistàciu de terra (Arachis hypogea) Sinònimos e contràrios lantzola, nucedha, odhana / ttrs. nizora Frases a prugadóriu giaent trigu, chíghere, pabassa, nenciola e castàngia Terminologia iscientìfica frt, Corylus avellana Ètimu itl. nicciola, ninsola Tradutziones Frantzesu noisetier, noisette Ingresu hazel (tree) Ispagnolu avellano, avellana Italianu nocciòlo, nocciòla Tedescu Haselnuss-Strauch, Haselnuss.

nàcula , nf Definitzione genia de granu o pedra de una cannaca Sinònimos e contràrios nàcara.

nàculu , nm Sinònimos e contràrios pitiolu, sonàgia.

nàda , nf: narada, narara Definitzione cosa chi si narat (mescamente a s'afaiu, de s'unu e de s'àteru), cosa chi s'ischit o chi si narat de unu, fintzes manera de nàrrere / essire de totuna narada = totus a una boghe, cuncordos Sinònimos e contràrios bodheta, contulàntzia, naravèglia, naratia, narinzu / fama, incionnu, lúmena, sonedhu Frases cussas nadas s'intendhent in bidha ◊ ite che fato inchesuradu a frazados impreos e a nadas cobertas de murgone? ◊ est essida sa narada de su tali…◊ ruiant solas solas sas naradas de babbu argumentosas ◊ su mundhu isperimenta, no cretas a is naradas! ◊ làstima po mei su èssiri crétiu is naradas tuas! ◊ si funt istorraus po is nararas allenas ◊ no pongais a menti a totu is naradas ch'intendeis! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu racontar, réputation Ingresu rumour, fame, reputation Ispagnolu habladuría, rumor, fama Italianu dicerìa, vóce, fama Tedescu Gerücht, Ruf.

nàda 1 , nf Definitzione su naschire Sinònimos e contràrios nàschida, naschimentu.

nadàbi , nm: nadale, nadali, natale, nedali, norali Definitzione su de dóighi meses de s’annu, s’úrtimu, candho si arregodat sa naschia de Cristos, acabbandho s'atóngiu e intrandho s'ierru / Pasca de nadale = su 25, sa nàschida de Cristos, Paschighedha Sinònimos e contràrios meseidas Frases a nadabi, mancai cun frius e cibixia, su nascimentu tocat a festai! ◊ a nàrrere sas maladias chi apo ceo bi cherent dies de maxu e notes de nadale! ◊ su binti chimbe de nadale est naschiu Sarbadore… Sambenados e Provèrbios smb: Nadali, Natale Terminologia iscientìfica tpc Ètimu ltn. natalis Tradutziones Frantzesu décembre Ingresu december Ispagnolu diciembre Italianu dicèmbre Tedescu Dezember.

nadàda , nf: annadada, nadrada Definitzione su nadare, su andhare a nàdigu, su si mòvere a nàdigu Frases in sa baltza si faghiat una nadada, girendhe in tundhu, chi si pariat in cudhos pojos mannos de riu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nager, nage Ingresu swim Ispagnolu el nadar Italianu nuotata Tedescu Schwimmen.

nadadòre, nadadòri , nm: annadadore, nadradore, nedadori, nodadore Definitzione chie annadat, o est pràtigu o àbbile a nadare, dh'ischit bene a nadare Ètimu srd.

nadài , vrb: anatare, nadare, nadrare, narai 1, natare, nedai Definitzione andhare in s'abba a nàdidu, movendho is bratzos, is peis a manera de no che calare a fundhu e de fàere tretu Frases seo nadanno, apo imparau! ◊ dèu pentzau ca fiast tui nedendi in mesu mari ◊ babbai t'imparat a nedai asuta de s'àcua ◊ su ribu est artu chi azicu colat su cabadhu nadrandhe ◊ si bit su pisci nadendu in s’àcua 2. so nadrendhe in d-unu mare de pistichinzos! Ètimu ltn. natare Tradutziones Frantzesu nager Ingresu to swim Ispagnolu nadar Italianu nuotare Tedescu schwimmen.

nadàle nadàbi

nadalésu , agt Definitzione de nadale, de s'úrtimu mese de s'annu.

nadàli nadàbi

nadàre nadài

nadía , nf Definitzione sa famíglia o aredeu de ue unu est dipéndhiu, naschiu, ma fintzes su naschire, su logu ue unu est naschiu Sinònimos e contràrios aredeu, arrampile / nàschida Frases sos emigrados sunt cun su disizu de torrare a su logu de sa nadia ◊ cantas boltas sa terra chi apeuto in s'ànima suguzat sos ammentos e torro a sa nadia! Ètimu ltn. nativa.

nàdia , nf: nàdica, nàdiga, nàriga, nàtica Definitzione in sa carena de su cristianu, su tretu prus imprupiu e tundhu a parte de fora de sa còscia in artu apalas Sinònimos e contràrios cadràdhara, cúmburu Maneras de nàrrere csn: caentare sas nàdigas a unu = leàrelu a isculivitas; pònnere un’oju per nàdica = pònnere su nasu in culu; punta de n.= su tretu chi essit de prus Frases sendhe pitzinnu deo, dogni pisedha fit tapada dae conca a pes: oe usant sa minigonna sestada a puntighedha de nàdiga ◊ si no mi l'agabbas de dare ifadu ti caento sas nàdigas! ◊ nara, mali arrispetau, chi mi dha fais pigai una pértia de sarmentu ti dhas iscardígiu bèni bèni is nàdias!… Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. natica Tradutziones Frantzesu fesse Ingresu buttock Ispagnolu nalga Italianu nàtica Tedescu Gesäßhälfte, Gesäßbacke.

nadiàda , nf: nadigada, nariara Definitzione cropu giau cun sa manu aperta a nàdigas Sinònimos e contràrios culifita, innadiada, isculivita Frases dhi at donau unas cantu nadiadas po no èssi postu in menti ◊ càstia, chi no dhi apu donau una passara de nariaras est ca femus in cussu logu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fessée Ingresu spank Ispagnolu nalgada Italianu sculacciata Tedescu Schlag auf den Hintern.