A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Abbreviations Legenda | Symbols Legend

tovanía tavanía

tovecàre tavacàre

tovécu tavàcu

tovèdhas tivèdhas

tovédhu , nm, nf: tuvedha 1, tuvedhu, tuedha 1, tuedhu Definition tuva, tuvu minore, buidu, aperta, istampu, logu buidu (o fintzes prenu de calecuna cosa, es. abba, comente si ndhe agatat in is errios), fintzes su cofedhu tundhu chi faent is piciochedhos in terra po giogare a birillas o cun àteru; is murros / sos tuvedhos de su nasu = is càrigas, sas nàstulas o tivas Synonyms e antonyms gari / gurgu 1, trógliu / tuva Sentences dae su truncu bóidu, a tuvedhu, no bi at pótidu essire unu giuale (A.Dettori)◊ sas ranas intro de sas tuedhas de su ribu sont pesandhe unu teju ◊ mi cuesi e abbaidaia in su tuvedhu 2. sartai no bollas asuba de unu pei sinuncas ci ponis su tovedhu in terra! Etymon srd.

toviadórju , nm Definition logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Synonyms e antonyms assortidorzu Etymon srd. Translations French point de rencontre, de convergence English meeting point Spanish lugar de encuentro Italian punto, luògo di convergènza, di incóntro German Punkt, Treffpunkt.

toviàre , vrb Synonyms e antonyms abbogiare, addopare, adobiai*, coviare, obiai, zobiare Sentences a Zuvanna li tóviat s'isposu ◊ su ventu forte ch'est trazandhe totu su chi tóviat in camminu.

tovocàre tavacàre

tovórriu , agt Synonyms e antonyms testarrudu, tórriu.

tòza tògia

tozína , nf: dusina, giugina, tuzina, zozina* Definition dóighi, su tanti de dóighi (foedhandho de cosas de matessi genia) Sentences sa cartzofa la daent a tuzina ◊ amos una tozina de pudhas.

tozíu , agt Synonyms e antonyms tozosu.

tozósu , agt Definition chi portat atoza, atiza Synonyms e antonyms toziu Etymon srd.

tpru! , iscl Definition genia de boghe chi si betat a is animales de trebballu po dhos trubbare: si narat ponendho sa limba cun is dentes sidhias coment'e po nàrrere sa /t/ ma a lavras tancadas coment'e po nàrrere sa /p/: sa 'r' arresurtat comente si faent ballare is lavras naendho /u/; si narat sèmpere cun númene postu de artículu (tpru su cadhu!, tpru su ’oe!, tpru s'àinu!) e si narat fintzes a gente candho a unu de mal'intesa tocat a dhi nàrrere sa cosa a tantas bortas o est deasi craru chi tocat a fàere una cosa chi dh'iat a cumprèndhere fintzes… e però no dha faet / mancu tpru! = no dh'ant carculau nudha, dh'ant carculau prus pagu de unu molente Sentences - Cantu sa linna, su sardu? - Missignora, chimbe sodhos! - A la das pro bator sodhos? - Nossignora! Tpru su cadhu! ◊ tpru su ’oe Montadu! ◊ tpru, como chi so a cadhu, tpru listrone! 2. so andhadu a domo sua… mancu tpru!

tra , prep Definition in mesu: prep. chi faet a cumprèndhere comente una cosa est in mesu de duas (foedhandho de unu: aintru), acapiada cun àteru, in relatzione, o fintzes chi ndhe pigat duas coment'e una suma. A/c. custa prep. no lassat cambiare sonu a is cuns. mudòngias (tra cantus diis torrat? nr. = tracàntus; tra contos e cosas nr. = tracòntos; ses benedita tra totus is féminas nr. = tratótus)/ tra insoru = apare, inter issos, inter issas Synonyms e antonyms infrau, inter Sentences apo fatu tra me: Como bi so! ◊ in tra sèi suu, naràt… ◊ tra oe e cras che agabbamus custa faina ◊ is duas sorris iant arrísiu, castiendusí tra insoru (I.Lecca) 2. tra contos e cosas, noch'est coladu su tempus ◊ tra custu e cudhu, tra una cosa e àtera, za nos bastat! Etymon itl. tra.

tràba , nf: trava Definition genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet Synonyms e antonyms atravu, iférias Sentences mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni) Etymon ctl., spn. traba Translations French entrave English iron hobble Spanish traba Italian pastóia di fèrro German eiserne Fessel.

trabagiàre , vrb: trabagliare, trabballae, traballai, traballare, trabbagliare, trabbajare, trabbalgiai, trabballai, trabballare, trabbaxàre, travagliare, travallare, trebballare, trebballari, trebbaxari, tribagliare, triballare, triballiare, trivagliare, trobagliare Definition fàere faina, totu su chi serbit a sa vida, po campare, cambiare de istare o andhare méngius, bínchere su bisóngiu, prodúere sa cosa, fàere un'atividade onesta chi portat badàngiu; fàere sa faina de su sartu contivigiandho e atendhendho sa cosa semenada o prantada / triballàresi su dinari = guadangiai su dinai trabballendu, in manera onesta Synonyms e antonyms fainare, lavorare Idioms csn: trabballai a…(+ nòmini de aina: es. iscrafedhu) = cun…, serbíndhesi de…; trabballai a… (+ nòmini de mustras, pinturas)= faghindhebbei, in s'òpera, mustras, pinturas e gai; trabballai suta manu = a s'acua, chentza chi s'iscat; trabballai in dannu = perdindhebbei, chentza lúcuru; trabballai in s'arti = fàghere su triballu de s'arte chi si tenet Sentences is féminas trabballant in domu ◊ non seu trabballendu ca ant serrau sa fàbbrica ◊ sa genti iscít a pràngiri e erriri comenti iscít a trabbalgiai ◊ su mandrone est in disizu de siendha sentza tribagliare ◊ cherjo trabballare, no pèrdere tempus! ◊ si aia trivagliadu no aia bisonzu de pane anzenu ◊ po bivi depiat trabballai che un'iscrau ◊ dèu no ndi bollu dinai aici: bollu trabballai! 2. chini dha trabballat custa bíngia? ◊ cussas sunt terras chentza triballadas ◊ sa cosa prantada cheret triballada pro dare resa 3. su dinari, cussu, si lu triballat! Surnames and Proverbs prb: s'ómine a tribagliare, su puzone a bolare Translations French travailler English to work Spanish trabajar Italian lavorare, coltivare German arbeiten.

trabagiósu , agt: trabagliosu, trabballosu, travagliosu, travallossu, tribagliosu Definition nau de faina, chi est a pelea, chi dhue bolet pelea meda po dha fàere Synonyms e antonyms dificurtosu, fadigosu 1, inzotosu, matanosu, mendhecosu, peleosu, pistosu, trumentosu / cdh. trabadhosu | ctr. discanciosu, lébiu Sentences sa pinna est ispantosa che tenteu ca est de linna tropu tribagliosa ◊ est trabballosu a bivi sempri aici ◊ custu tempus est trabballosu ◊ fit tribagliosu a sa mia pessone a fàghere cuss'iscala ’e su calvàriu (A.Puddu)◊ custu est unu logu tribagliosu ◊ cust'òpera est tantu manna e travagliosa chi no la potiat fàchere àtere Etymon ctl. traballós Translations French fatigant, difficile English fatiguing, difficult Spanish trabajoso Italian faticóso, difficoltóso, defatigante, àrduo German schwer, schwierig.

trabàgiu , nm: trabàgliu, trabbàlgiu, trabàlliu, traballu, trabballu, trabbaxu, travàgliu, travallu, trebballu, tribàgliu triballu, tribbàgliu, tribballu, trivàgliu, trobàgliu Definition dónnia e css. faina, su fàere mescamente coment'e atividade contivigiosa, abbista, istudiada po buscare totu su chi serbit a sa vida, po campare, cambiare de istare, èssere o andhare méngius, bínchere su bisóngiu, bistu coment'e impreu no sèmpere discantzosu (e in custu est ctr. de giogu, de divertera); faina o òpera de fàere, su chi su fàere produet, bogat a pígiu, òpera fata; fintzes postu, impreu a contu de ccn. Synonyms e antonyms faina, fatorzu, impreu, lavoru / òpera / , trivallu cdh. trabàgiu | ctr. divertera, giogu, spàssiu Idioms csn: a trabballu = a inzotu, cun pelea, azigu; betàresi a su traballu chei s'abe = èssere triballantes meda; t. de giustítzia = faina mala, de fàghere male, dannu, furas e gai; èssiri o arrúiri in t. de giustítzia = fàghere carchi faina mala (es. fura, morte e gai); rebbentai de trabballu = triballare a s'airada, a tropu, crebare a triballu; dí de trabballu = die de fatoriu, chi si triballat (ma fintzas zoronada); a logos, "trabàgliu" est sa màchina de ferrare o ferrajola Sentences su triballu chi mi essit mi collo ◊ su trabballu est unu dovere e una fortuna ◊ isse no fritit prus s'ischina a su trivàgliu ◊ fizu meu, istúdia ca su travallu a contu anzenu est pesu mannu! ◊ li andhaiat su trabàgliu che su fumu in ojos ◊ cussu si betat a su traballu che a s'abe de sos casidhos ◊ custus no ndi bollint intendi sa nomanada de trabballu! ◊ su trobàgliu de su pastore est unu bantu pro nois nulvesos ◊ bi ndh'essit de triballu faghindhe cuss'istrada!… 2. fit mirendhe su trivàgliu de s'aradore ◊ in bidha ant abbertu triballos ◊ Minnia s'iscaringiàt a arriri sentza ndi artziai sa conca de su trabballu 3. funt un'esércitu is chi ant pérdiu o non tenint traballu ◊ biviat sa família sena de unu trabballu beru, oi fadendi su manorba, cras marrendi ortus allenus 4. a trabballu pòciu abarrai in pei! ◊ ingunis nci capis a trabballu ◊ chistionat a trabballu ◊ paret chi li costet travallu peri a rispòndhere! Etymon srd. Translations French travail English work Spanish trabajo Italian lavóro, trattaménto German Arbeit, Behandlung.

trabagliadòre , agt, nm: traballadori, trabballadore, trabballadori, travagliatore, travalladore, travallatore, triballiadore, trivagliadore, trobagliadore Definition (f. –a) chi o chie trebballat, est trebballandho; chi o chie est donau a su trebballu, trebballat meda Synonyms e antonyms lavorante, marasadore / cdh. trabadhanti, trabadhoni | ctr. mandrone Sentences chini bisat trabballadoris a istracu baratu e masedus, chini trabballadoris cun sa tèssera de su sindacau o de su partidu (F.Carlini) 2. fiza de zente travallatora, at imparatu dae criatura sos secretos de una bona mere de domo ◊ si no fumis istados tribagliadores bonos, in s'alzola bi fumis istados una chida e no tres dies!◊ babbu meu est onestu e trobagliadore fentomadu Etymon srd. Translations French industrieux, travailleur English industrious Spanish trabajador Italian industre, lavoratóre German arbeitsam.