ammaladiài , vrb: ammalaidae,
ammalaidare,
ammalaidari,
ammalariai,
ammobadiai,
ammobeidai,
maladiare Definition
orrúere a malàidu, ingòllere maladia
Synonyms e antonyms
ammagagnare,
apuntorai,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Sentences
cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici)
Etymon
srd.
Translations
French
tomber malade
English
to fall ill
Spanish
enfermar
Italian
ammalarsi
German
krank werden.
ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definition
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Synonyms e antonyms
irmalaidare
Sentences
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Etymon
srd.
Translations
French
demeurer infirme
English
to fall ill for a long time
Spanish
enfermar de forma crónica
Italian
ammalarsi a lungo
German
lange erkranken.
ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae,
ammutai Definition
chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu
Synonyms e antonyms
acaire,
ammudatzare,
ammudigare,
ammudire,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
fuedhai
Sentences
innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes
Etymon
itl.
ammutare
Translations
French
faire chut
English
to become dumb,
to fall silent
Spanish
callar,
acallar
Italian
zittire,
ammutolire
German
verstummen.
ammudíre , vrb: ammutire,
ammutiri,
mutire Definition
callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire
Synonyms e antonyms
acaire,
ammudai 1,
ammudigare,
ammudulire,
assamudare,
citire,
ismudulare
| ctr.
chistionai,
faedhare
Sentences
si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa)
Etymon
itl.
ammutire
Translations
French
se taire subitement,
faire chut,
devenir muet
English
to become dumb,
to fall silent
Spanish
callarse,
enmudecer
Italian
ammutolire,
zittire
German
verstummen.
arratròxa , nf: arretroxa,
arrutorza,
arrutroxa,
irrutorja,
orrudòrgia,
rutolza,
urrutorza Definition
istrampada, calada a terra a cropu, forte, nau prus che àteru de gente
Synonyms e antonyms
addràbbulu,
arruta,
bótiu,
ijonada,
irdobboinada,
iscartinada,
iscorjada,
issonco,
istrampada,
trabintada
Idioms
csn:
donai un'arrutroxa a conca in bàsciu, a faci in terra, a paneri in terra = rúere a cúcuru ficadu, a buca a terra, a culu in terra; s'arretroxa de sa morti = ruta mala chi che ponet in sa fossa un'antzianu
Sentences
s’est posta a arriri biendi is arratroxas de is àterus ◊ fuant arretroxas a dógnia passu ◊ prus in artu andat e prus manna at a èssi s'arrutroxa a terra! ◊ at tentu un'arrutorza mala de s'àinu
Etymon
srd.
Translations
French
chute
English
fall
Spanish
caída
Italian
caduta
German
Fall,
Sturz.
arrúere , vrb: arrúghere,
arrui,
arrúiri,
arruri,
irrúghere,
orrue 1,
rúchere*,
urrúere Definition
calare de artu a cropu, furriare, o fintzes betare a terra a cropu; andhare bene de unu bestimentu a sa persona chi dhu ponet; tocare, apartènnere de unu bene, arresurtare / pps. arrutu
Synonyms e antonyms
botare,
cairi,
corriare,
iscaltinare,
iscasidhare,
isdegorare,
isdobbiare
/
betae
/
dèchere
| ctr.
arritzare,
pesai
Idioms
csn:
arrúiri a faci in susu, a faci in terra = a bentre in susu, a buca a terra; arrúiri a conca in bàsciu = a cúcuru ficadu; arrúiri a palas imbressi = a palas a terra; arrúiri malàdiu = irmalaidare; arrúiri o arruirisí de su sonnu, de su fàmini = no istare ritzos de su sonnu, de su fàmine; arrúiri de codhus, de su coru a unu = pèrdere s'istima pro unu; arrúiri in pecau = fàghere pecados; arrúiri in tentatzioni = pònneresi in arriscos de fàghere male, de pecare; arrúiri in manus de ccn. = bènnere o resurtare in pozas de unu, in posse de ccn.
Sentences
arrennesset a no che arrúere de s'àinu ◊ a dógnia sàntziu de carru ndi arruit sa pispisalla de su fenu ◊ unu tocat agiudau candu arruit, no candu est istrantaxu! ◊ ndi funt arrutus is murus ◊ su salatieri mi nc'est lossingiau de manus e arrutu a s'àcua
2.
custu no ti arruit: no est cosa tua!
3.
su bistiri ti arruit mali
4.
sa festa arruit su mesi ch'intrat
5.
no nosi lessis arrui in sa tentatzioni! ◊ bai a iscí me in cali manus nci ant arrui cussus!
Translations
French
tomber
English
to fall
Spanish
caer
Italian
cadére,
cascare
German
fallen,
stürzen.
derrocài, derrocàre , vrb Definition
isconciare, betare totu a terra de mala manera, a cropu, agiummai coment'e betare de is orrocas, de logu artu
Synonyms e antonyms
atzimare,
azinare,
derrúere,
dissantarare,
idarrocai,
ifasciare,
iscalabrare,
isciarrocai,
isperrumai
Sentences
su molinu non bi fit prus, ispérditu: nche lu aiat derrocatu su ventu
Etymon
ctl., spn.
Translations
French
tomber,
ruiner
English
to precipitate,
to fall down
Spanish
derrocar
Italian
precipitare,
rovinare
German
hinabstürzen.
ilmaladiàre , vrb: immabadiai,
immalaidare,
irmadaliare,
irmaladiare,
irmalaidare,
irmalavidare,
ismalaidare Definition
orrúere malàidu, ingòllere maladia
Synonyms e antonyms
ammagagnare,
ammaladiai,
apuntorai,
demare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Sentences
si est immalaidau de malària ◊ maigantas cosas podent fàghere immalaidare ◊ s'erba frita de ghidhighia podet irmadaliare sas crapas ◊ pro cuss'istrachiore si est irmalaidatu ◊ custu tempus a mufore irmalàidat sas binzas ◊ cust'ómine si immalaideit duas bias ◊ babbu si fiat immabadiau meda ◊ si est irmalavidadu mamale
Etymon
srd.
Translations
French
tomber malade
English
to fall ill
Spanish
enfermar
Italian
ammalare
German
krank werden.
imbaratiméntu , nm Definition
su imbaratire, su abbasciare de is prétzios
Synonyms e antonyms
rebbàsciu
| ctr.
incarimentu
Etymon
srd.
Translations
French
baisse
English
fall
Spanish
rebajas
Italian
ribasso
German
Preisnachlaß.
imbrigliadòre , nm Definition
cosa chi lughet; ispétzia de giogu de abba, s’abba chi essit de bàsciu a fortza, s'inartat e orruet torra totu ispartzinada
Synonyms e antonyms
brigliadore,
grigliadore
Etymon
srd.
Translations
French
jet d'eau
English
gush,
fall
Spanish
chorro
Italian
zampillo,
cascata d'àcqua
German
Wasserstrahl.
inamorài , vrb: inamorare,
innamorai,
innamorare Definition
pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
abbelare,
ammorare,
fastigiai,
imbelare,
indeosare,
ingeniai
| ctr.
disamorare
Sentences
est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare!
Translations
French
tomber amoureux
English
to fall in love
Spanish
enamorarse
Italian
innamorarsi
German
sich verlieben.
ingalàre , vrb rfl: inghelare Definition
tancare is ogos a dormire, cumenciare a dormire
Synonyms e antonyms
dormire,
indormiscai,
ingalenare,
insonnigai
Sentences
mi che so ingheladu de su sonnu
Etymon
srd.
Translations
French
s'endormir
English
to fall asleep
Spanish
adormecerse
Italian
addormentarsi
German
einschlafen.
insonnigài , vrb: insonnigrae,
issonnigare Definition
pigare sonnu / andhare a s'insónniga insónniga = sonisonni, ruíndhesi de su sonnu
Synonyms e antonyms
dormire,
indormiscai,
ingalare
| ctr.
ischidare
Sentences
Taresa fit a s'issónniga issónniga, li pariat de àere intesu arréxunu ma che li pariat atesu: sa meighina l'aiat tota intambainada
Etymon
srd.
Translations
French
s'endormir
English
to fall asleep
Spanish
adormecerse
Italian
addormentarsi,
assonnarsi
German
einschlafen.
iscadriàda , nf Definition
su iscadriare, orrutòrgia a illascinadura
Synonyms e antonyms
alliscinada,
dissallida,
fuzida,
liscigada,
scrantiada
Sentences
Maria si at segadu su cadinu torrendhe dae s'abba…: in sa falada pítzigat custa fea iscadriada, ch'est ruta a costa longa in su terrinu (A.Bocchinu)
Etymon
srd.
Translations
French
glissade
English
slide,
fall
Spanish
resbalón
Italian
scivolata,
scivolóne
German
Rutschen,
Rutsch.
iscaltinàre , vrb: iscartinare,
scartinai Definition
orrúere (o fintzes betare, iscúdere) a terra de mala manera, a istràmpidu forte
Synonyms e antonyms
addrabbulai,
arrúere,
iscasidhare,
isdegorare,
isdobbiare,
orrue 1,
rúchere
/
aciapuai,
atapai 1
Sentences
cudhu marzane tentu a lobu iscudiat a sa tzurpa de unu muru a s'àteru iscartinandho a terra totu su chi atzapaiat ◊ chirca de ndhe l'iscaltinare dae su letu, ca est ancora drommida goi a tardu!
Translations
French
s'abattre
English
to fall heavily
Spanish
desplomarse
Italian
stramazzare
German
stürzen (der Länge nach).
iscamédhu , nm Definition
tretu inue, mescamente in camminos o àteros logos de passare, su logu càmbiat a s'ingrundha faendho a iscalina (in calada o pesada): si narat fintzes de logu malu, de dificurtade
Synonyms e antonyms
iscaledhu,
iscalone 1,
ispéntimu,
ispérruma,
scabiossu
Sentences
arranzendhe caminos che bogant sos iscamedhos pro colare menzus ◊ s'achetu de ratza sarda pighendhe in iscamedhos de su monte puntat sas orijas (A.Spano)◊ si caminas a s'iscuru, mira pro calchi iscamedhu!
2.
bi ndhe at de iscamedhos in sa vida!…
Etymon
srd.
Translations
French
escarpement
English
steep fall
Spanish
escarpa,
escarpadura
Italian
scoscendiménto,
gradino nel sentièro,
nella strada
German
Absturz,
Bergrutsch.
isdegoràre , vrb: isdeorare Definition
orrúere a iscartinadura, a istràmpidu de s'irdoare (fàere male meda)
Synonyms e antonyms
arrúere,
iscaltinare,
iscasidhare,
isdobbiare,
orrue 1
Etymon
srd.
Translations
French
s'abattre
English
to fall heavily
Spanish
desplomarse
Italian
stramazzare
German
stürzen.
istrampàda , nf: istrempata,
istrumpada,
strumpada Definition
orrutòrgia mala a terra, de artu e a cropu; fintzes betada a terra fata apostadamente (a giogu); cropu forte, atzapulada a ccn. logu
Synonyms e antonyms
addràbbulu,
addrobbulada,
arratroxa,
arruta,
ijonada,
irdobboinada,
iscorjada,
isdobbinada,
istràmpida,
sciotada
/
cdh. strampata
/
istrumpa
/
atapada
Idioms
csn:
giogare, gherrare a istrampadas = giogai, gherrai a istrumpas; fàghere o pònnere cosa a istrumpada = a istràmpidu
Sentences
a s'umbra tua t'irroches fatendhe deo s'abbaidada… dias un'istrampada chi da'inie no ti toches! ◊ s'istrampada chi damus nos bàrriat de fangu ◊ est camminandhe a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada
2.
fint giogos de gioventude, a ghintadas e a s'istrampada, pro bogare balentia ◊ su fiascu no lu ponzas a istrumpada, ca est fridu!
3.
su barconitu fit totu iscancaredhatu dae sas istrempatas de su ventu
Etymon
srd.
Translations
French
chute
English
heavy fall
Spanish
caída,
desplome
Italian
stramazzata
German
Fall.
istrampàre , vrb: istrempare,
istrumpai,
istrumpare,
strumpai Definition
lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu)
Synonyms e antonyms
addrabbulai,
addrobbulare,
betae,
iscracare,
istrampoinai,
istrampulare,
rúchere
/
aciapuai
/
imbolare
Sentences
iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant!
2.
fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora
3.
paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta
4.
si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas!
Etymon
srd.
Translations
French
jeter par terre,
abattre,
s'abattre
English
to fall heavily,
to pull down
Spanish
derribar
Italian
buttare a tèrra,
abbàttere,
stramazzare
German
niederschlagen,
zu Boden werfen.
istrampída, istràmpida , nf, nm: istrampidu,
istràmpidu Definition
su istrampare, su pònnere o betare de botu, a cropu, s'isciorrocu chi faet orruendho a cropu una cosa (e sa persona etotu), atzapulandho a terra / a i. = istrampendhe, a faladura a corpu, a frundhinu
Synonyms e antonyms
istrampa,
istrampada
/
istràmpinu
2.
che l'ant postu a istràmpidu e l'ant segadu ◊ rúere a istràmpidu ◊ comente l'ant puntu, ndh'est istupadu su sàmbene a bullone e rutu est a istràmpidu ◊ lassesit annare sas valígias a istràmpidu ◊ comente l'ant dassadu andhare a istràmpidu at iscumeradu che cadhu ◊ in s'iscala no fales a istràmpidu!
Etymon
srd.
Translations
French
chute,
coup,
bruit sourd
English
bump,
fall
Spanish
caída,
ruido producido al caerse
Italian
caduta,
bòtto,
tónfo
German
Sturz.