ammaladiài , vrb: ammalaidae, ammalaidare, ammalaidari, ammalariai, ammobadiai, ammobeidai, maladiare Definizione orrúere a malàidu, ingòllere maladia Sinonimi e contrari ammagagnare, apuntorai, demare, ilmaladiare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Frasi cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici) Etimo srd. Traduzioni Francese tomber malade Inglese to fall ill Spagnolo enfermar Italiano ammalarsi Tedesco krank werden.

ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai, ammarturiare, marturare Definizione orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare Sinonimi e contrari irmalaidare Frasi nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau 2. at fatu su letu e si nc'est ammarturada! Etimo srd. Traduzioni Francese demeurer infirme Inglese to fall ill for a long time Spagnolo enfermar de forma crónica Italiano ammalarsi a lungo Tedesco lange erkranken.

ammudài 1, ammudàre , vrb: ammutae, ammutai Definizione chellare a sa muda, citire, fàere citire o essire mudu; si narat fintzes de su si asseliare de su bentu Sinonimi e contrari acaire, ammudatzare, ammudigare, ammudire, ammudulire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. fuedhai Frasi innantis de zudicare sos àteros nos firmamus e nos ammudamus ◊ si est ammudau a pompiare ite ndhe pessabat ◊ birgonzosu bisonzat chi mi ammude ◊ ispíritu chi ammudas, essi de custu piciochedhu! ◊ su sero sas umbras ammudant píulos e boghes Etimo itl. ammutare Traduzioni Francese faire chut Inglese to become dumb, to fall silent Spagnolo callar, acallar Italiano zittire, ammutolire Tedesco verstummen.

ammudíre , vrb: ammutire, ammutiri, mutire Definizione callare, parare mudos, istare citios, pèrdere sa limba, su foedhu, fàere citire Sinonimi e contrari acaire, ammudai 1, ammudigare, ammudulire, assamudare, citire, ismudulare | ctr. chistionai, faedhare Frasi si est ammutidu ◊ is duus giòvunus furint arrexonendi candu dhus at ammutius un'istragassu ◊ de sas undhas ammudis s'abbolotu (B.Chessa) Etimo itl. ammutire Traduzioni Francese se taire subitement, faire chut, devenir muet Inglese to become dumb, to fall silent Spagnolo callarse, enmudecer Italiano ammutolire, zittire Tedesco verstummen.

arratròxa , nf: arretroxa, arrutorza, arrutroxa, irrutorja, orrudòrgia, rutolza, urrutorza Definizione istrampada, calada a terra a cropu, forte, nau prus che àteru de gente Sinonimi e contrari addràbbulu, arruta, bótiu, ijonada, irdobboinada, iscartinada, iscorjada, issonco, istrampada, trabintada Modi di dire csn: donai un'arrutroxa a conca in bàsciu, a faci in terra, a paneri in terra = rúere a cúcuru ficadu, a buca a terra, a culu in terra; s'arretroxa de sa morti = ruta mala chi che ponet in sa fossa un'antzianu Frasi s’est posta a arriri biendi is arratroxas de is àterus ◊ fuant arretroxas a dógnia passu ◊ prus in artu andat e prus manna at a èssi s'arrutroxa a terra! ◊ at tentu un'arrutorza mala de s'àinu Etimo srd. Traduzioni Francese chute Inglese fall Spagnolo caída Italiano caduta Tedesco Fall, Sturz.

arrúere , vrb: arrúghere, arrui, arrúiri, arruri, irrúghere, orrue 1, rúchere*, urrúere Definizione calare de artu a cropu, furriare, o fintzes betare a terra a cropu; andhare bene de unu bestimentu a sa persona chi dhu ponet; tocare, apartènnere de unu bene, arresurtare / pps. arrutu Sinonimi e contrari botare, cairi, corriare, iscaltinare, iscasidhare, isdegorare, isdobbiare / betae / dèchere | ctr. arritzare, pesai Modi di dire csn: arrúiri a faci in susu, a faci in terra = a bentre in susu, a buca a terra; arrúiri a conca in bàsciu = a cúcuru ficadu; arrúiri a palas imbressi = a palas a terra; arrúiri malàdiu = irmalaidare; arrúiri o arruirisí de su sonnu, de su fàmini = no istare ritzos de su sonnu, de su fàmine; arrúiri de codhus, de su coru a unu = pèrdere s'istima pro unu; arrúiri in pecau = fàghere pecados; arrúiri in tentatzioni = pònneresi in arriscos de fàghere male, de pecare; arrúiri in manus de ccn. = bènnere o resurtare in pozas de unu, in posse de ccn. Frasi arrennesset a no che arrúere de s'àinu ◊ a dógnia sàntziu de carru ndi arruit sa pispisalla de su fenu ◊ unu tocat agiudau candu arruit, no candu est istrantaxu! ◊ ndi funt arrutus is murus ◊ su salatieri mi nc'est lossingiau de manus e arrutu a s'àcua 2. custu no ti arruit: no est cosa tua! 3. su bistiri ti arruit mali 4. sa festa arruit su mesi ch'intrat 5. no nosi lessis arrui in sa tentatzioni! ◊ bai a iscí me in cali manus nci ant arrui cussus! Traduzioni Francese tomber Inglese to fall Spagnolo caer Italiano cadére, cascare Tedesco fallen, stürzen.

derrocài, derrocàre , vrb Definizione isconciare, betare totu a terra de mala manera, a cropu, agiummai coment'e betare de is orrocas, de logu artu Sinonimi e contrari atzimare, azinare, derrúere, dissantarare, idarrocai, ifasciare, iscalabrare, isciarrocai, isperrumai Frasi su molinu non bi fit prus, ispérditu: nche lu aiat derrocatu su ventu Etimo ctl., spn. Traduzioni Francese tomber, ruiner Inglese to precipitate, to fall down Spagnolo derrocar Italiano precipitare, rovinare Tedesco hinabstürzen.

ilmaladiàre , vrb: immabadiai, immalaidare, irmadaliare, irmaladiare, irmalaidare, irmalavidare, ismalaidare Definizione orrúere malàidu, ingòllere maladia Sinonimi e contrari ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, demare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Frasi si est immalaidau de malària ◊ maigantas cosas podent fàghere immalaidare ◊ s'erba frita de ghidhighia podet irmadaliare sas crapas ◊ pro cuss'istrachiore si est irmalaidatu ◊ custu tempus a mufore irmalàidat sas binzas ◊ cust'ómine si immalaideit duas bias ◊ babbu si fiat immabadiau meda ◊ si est irmalavidadu mamale Etimo srd. Traduzioni Francese tomber malade Inglese to fall ill Spagnolo enfermar Italiano ammalare Tedesco krank werden.

imbaratiméntu , nm Definizione su imbaratire, su abbasciare de is prétzios Sinonimi e contrari rebbàsciu | ctr. incarimentu Etimo srd. Traduzioni Francese baisse Inglese fall Spagnolo rebajas Italiano ribasso Tedesco Preisnachlaß.

imbrigliadòre , nm Definizione cosa chi lughet; ispétzia de giogu de abba, s’abba chi essit de bàsciu a fortza, s'inartat e orruet torra totu ispartzinada Sinonimi e contrari brigliadore, grigliadore Etimo srd. Traduzioni Francese jet d'eau Inglese gush, fall Spagnolo chorro Italiano zampillo, cascata d'àcqua Tedesco Wasserstrahl.

inamorài , vrb: inamorare, innamorai, innamorare Definizione pònnere amore, istima forte a unu, a una, a calecuna cosa Sinonimi e contrari abbaradhare, abbelare, ammorare, fastigiai, imbelare, indeosare, ingeniai | ctr. disamorare Frasi est innamorendhe cun àter'una fémina ◊ si ndh'est innamorada a s'ojada chi li at dadu ◊ ohi, si fui bajanu ti mi dia innamorare! Traduzioni Francese tomber amoureux Inglese to fall in love Spagnolo enamorarse Italiano innamorarsi Tedesco sich verlieben.

ingalàre , vrb rfl: inghelare Definizione tancare is ogos a dormire, cumenciare a dormire Sinonimi e contrari dormire, indormiscai, ingalenare, insonnigai Frasi mi che so ingheladu de su sonnu Etimo srd. Traduzioni Francese s'endormir Inglese to fall asleep Spagnolo adormecerse Italiano addormentarsi Tedesco einschlafen.

insonnigài , vrb: insonnigrae, issonnigare Definizione pigare sonnu / andhare a s'insónniga insónniga = sonisonni, ruíndhesi de su sonnu Sinonimi e contrari dormire, indormiscai, ingalare | ctr. ischidare Frasi Taresa fit a s'issónniga issónniga, li pariat de àere intesu arréxunu ma che li pariat atesu: sa meighina l'aiat tota intambainada Etimo srd. Traduzioni Francese s'endormir Inglese to fall asleep Spagnolo adormecerse Italiano addormentarsi, assonnarsi Tedesco einschlafen.

iscadriàda , nf Definizione su iscadriare, orrutòrgia a illascinadura Sinonimi e contrari alliscinada, dissallida, fuzida, liscigada, scrantiada Frasi Maria si at segadu su cadinu torrendhe dae s'abba…: in sa falada pítzigat custa fea iscadriada, ch'est ruta a costa longa in su terrinu (A.Bocchinu) Etimo srd. Traduzioni Francese glissade Inglese slide, fall Spagnolo resbalón Italiano scivolata, scivolóne Tedesco Rutschen, Rutsch.

iscaltinàre , vrb: iscartinare, scartinai Definizione orrúere (o fintzes betare, iscúdere) a terra de mala manera, a istràmpidu forte Sinonimi e contrari addrabbulai, arrúere, iscasidhare, isdegorare, isdobbiare, orrue 1, rúchere / aciapuai, atapai 1 Frasi cudhu marzane tentu a lobu iscudiat a sa tzurpa de unu muru a s'àteru iscartinandho a terra totu su chi atzapaiat ◊ chirca de ndhe l'iscaltinare dae su letu, ca est ancora drommida goi a tardu! Traduzioni Francese s'abattre Inglese to fall heavily Spagnolo desplomarse Italiano stramazzare Tedesco stürzen (der Länge nach).

iscamédhu , nm Definizione tretu inue, mescamente in camminos o àteros logos de passare, su logu càmbiat a s'ingrundha faendho a iscalina (in calada o pesada): si narat fintzes de logu malu, de dificurtade Sinonimi e contrari iscaledhu, iscalone 1, ispéntimu, ispérruma, scabiossu Frasi arranzendhe caminos che bogant sos iscamedhos pro colare menzus ◊ s'achetu de ratza sarda pighendhe in iscamedhos de su monte puntat sas orijas (A.Spano)◊ si caminas a s'iscuru, mira pro calchi iscamedhu! 2. bi ndhe at de iscamedhos in sa vida!… Etimo srd. Traduzioni Francese escarpement Inglese steep fall Spagnolo escarpa, escarpadura Italiano scoscendiménto, gradino nel sentièro, nella strada Tedesco Absturz, Bergrutsch.

isdegoràre , vrb: isdeorare Definizione orrúere a iscartinadura, a istràmpidu de s'irdoare (fàere male meda) Sinonimi e contrari arrúere, iscaltinare, iscasidhare, isdobbiare, orrue 1 Etimo srd. Traduzioni Francese s'abattre Inglese to fall heavily Spagnolo desplomarse Italiano stramazzare Tedesco stürzen.

istrampàda , nf: istrempata, istrumpada, strumpada Definizione orrutòrgia mala a terra, de artu e a cropu; fintzes betada a terra fata apostadamente (a giogu); cropu forte, atzapulada a ccn. logu Sinonimi e contrari addràbbulu, addrobbulada, arratroxa, arruta, ijonada, irdobboinada, iscorjada, isdobbinada, istràmpida, sciotada / cdh. strampata / istrumpa / atapada Modi di dire csn: giogare, gherrare a istrampadas = giogai, gherrai a istrumpas; fàghere o pònnere cosa a istrumpada = a istràmpidu Frasi a s'umbra tua t'irroches fatendhe deo s'abbaidada… dias un'istrampada chi da'inie no ti toches! ◊ s'istrampada chi damus nos bàrriat de fangu ◊ est camminandhe a piotu a piotu pro no dare carchi istrampada 2. fint giogos de gioventude, a ghintadas e a s'istrampada, pro bogare balentia ◊ su fiascu no lu ponzas a istrumpada, ca est fridu! 3. su barconitu fit totu iscancaredhatu dae sas istrempatas de su ventu Etimo srd. Traduzioni Francese chute Inglese heavy fall Spagnolo caída, desplome Italiano stramazzata Tedesco Fall.

istrampàre , vrb: istrempare, istrumpai, istrumpare, strumpai Definizione lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu) Sinonimi e contrari addrabbulai, addrobbulare, betae, iscracare, istrampoinai, istrampulare, rúchere / aciapuai / imbolare Frasi iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant! 2. fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora 3. paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta 4. si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas! Etimo srd. Traduzioni Francese jeter par terre, abattre, s'abattre Inglese to fall heavily, to pull down Spagnolo derribar Italiano buttare a tèrra, abbàttere, stramazzare Tedesco niederschlagen, zu Boden werfen.

istrampída, istràmpida , nf, nm: istrampidu, istràmpidu Definizione su istrampare, su pònnere o betare de botu, a cropu, s'isciorrocu chi faet orruendho a cropu una cosa (e sa persona etotu), atzapulandho a terra / a i. = istrampendhe, a faladura a corpu, a frundhinu Sinonimi e contrari istrampa, istrampada / istràmpinu 2. che l'ant postu a istràmpidu e l'ant segadu ◊ rúere a istràmpidu ◊ comente l'ant puntu, ndh'est istupadu su sàmbene a bullone e rutu est a istràmpidu ◊ lassesit annare sas valígias a istràmpidu ◊ comente l'ant dassadu andhare a istràmpidu at iscumeradu che cadhu ◊ in s'iscala no fales a istràmpidu! Etimo srd. Traduzioni Francese chute, coup, bruit sourd Inglese bump, fall Spagnolo caída, ruido producido al caerse Italiano caduta, bòtto, tónfo Tedesco Sturz.

«« Cerca di nuovo