Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

ghermàna , nf Definition sorresta segunda, de segundu gradu (fígia de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama) Scientific Terminology ptl Translations French cousine germaine English second cousin Spanish prima segunda Italian cugina di 2° grado German Base oder Cousine zweiten Grades.

giòbe , nm: ciopu 1, giobu, lobu Definition giru, lobu de cosa (es., filu, fune, codriola) coment'e acapiandho a nodu istrintu o fintzes lenu chi potzat iscúrrere po cassare mescamente animales (ma si narat fintzes in cobertantza po gente); orrugu de sartitzu cun is cabos acapiaos impare; lóriga de cadena Synonyms e antonyms isciocu, lantu Idioms csn: giobu de càriga = filleri de càriga; parare su giobu = parai su latzu; giobitu de criadura = cosa chi si apicat in trugu a sa criadura pro no àere male Sentences upas caratzadas de pídigu parant sos giobes a sa libbertade ◊ a giobu mi l'ant tenta sa crabola (G.Fiori)◊ si che torresit a binza gàrrigu de giobos e comintzesit sa catza de sas puzones ◊ retzas, trobeas, giobos fuo, cantos ndhe preparas tue, trassista! 2. at mandhigadu unu giobu de saltitza ◊ est una cadenita totu a giobitedhos ◊ sa cadena est fata a tantos giobos intrados apare Etymon ltn. cop(u)lum Translations French nœud coulant, lacet, anneau de chaîne English skipknot, lace, link Spanish lazo, eslabón Italian càppio, làccio, anèllo di catena German Schlinge, Kettenglied.

giú, giúa , nm: giubu, giui, giuo, giuu, giuvu, zú Definition loba de boes domaos (ma si narat fintzes giú de bacas) chi si giunghent impare po tirare su carru, s'arau o àteru / min. giuitedhu, giuxedhu, zuitu Synonyms e antonyms ciuntu Idioms csn: arat a otu giús: is terras sunt allenas e is bòis non sunt suus = si narat a befe pro unu pazosu meda, chi istat bantèndhesi fintzas de su chi no tenet; èssiri a giú fatu (nadu de duos)= istare sempre paris, chentza iscrobare mai Sentences s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ teniat unu giuu che vascellu ◊ oi est totu a màchina, no si domant mancu prus giús ◊ issu tenit unu bellu giua Scientific Terminology msg Etymon ltn. jugum Translations French couple de bœufs English yoke oxen Spanish yunta de bueyes Italian còppia di buoi German Ochsengespann.

golostràrju , nm Definition donnaghe de golosti, logu totu prenu de matas de lau aresti o alàsiu Scientific Terminology slg Etymon srd. Translations French houssaie English holly wood Spanish acebal, acebeda, acebedo Italian bòsco di agrifògli German Stechpalmenhain.

gremédhu , agt Definition nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Synonyms e antonyms malacoi | ctr. coxibi Translations French de cuisson difficile English hard to cook Spanish teniente, verriondo Italian di diffìcile cottura German schwer kochbar.

gríglios , nm pl: grillos, grillus Definition genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris Synonyms e antonyms griglione, musas Scientific Terminology ans Etymon spn. Translations French chaîne English chain, iron block Spanish grillos Italian caténa, céppo di fèrro German Kette.

grògu 1 , nm Definition genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Synonyms e antonyms caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Scientific Terminology its, monodonta turbinata? Translations French escargot de mer English sea snail Spanish caracol de mar Italian lumachina di mare German Meerschnecke.

gróli , nm: grori Definition su trotischedhu, sa trota candho est de naschidórgiu / g. caninu = su culivúrria Synonyms e antonyms odhiolu, seju 1, trotischedha, trotiscone, tzurrita Scientific Terminology psc Translations French alevin de truite English trout alevin Spanish alevín de trucha Italian avannòtto di tròta German Forellenjungfisch.

icudhéi , avb: incudhae, incudhai, incudhane, incudhani, ingudhani, ingudhanis, ingudheni, ingudhenis, incudheis, incudheni, inicudhei Definition in cudhu logu: avb. de logu atesu de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho Synonyms e antonyms acudhae, deinní, incudhéniche, incudhéchisi, incudhóriche, iniendhe Sentences che l'at giuta a incudhae subra ue no esistit ne fàmine e ne fritu ◊ unu dha spítzuat a innòi, s'atru a ingudhanis, fintzas a candu si ghetant apari! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ ispítzua de innòi, tasta de ingudhani, dhi est incumintzau a praxi Etymon srd. Translations French là, delà English there Spanish allá, allí Italian là, di là German dort.

ifritàda , nf Definition su ifridare Synonyms e antonyms ifriscada | ctr. caentada, imbudhighinada Sentences arratza de ifritada sa chi at fatu de deris a oe!… Etymon srd. Translations French baisse de la température English cooling Spanish baja de temperatura Italian abbassaménto di temperatura German Abkühlen.

ilbíu , nm: ilviu, irbiu, isviu Definition su si firmare de fàere calecuna cosa, css. cosa chi faet firmare de fàere istrobbandho e perdendho tempus; tempus po si pigare calecunu gustu o ispàssiu, o fintzes pàusu / sena i. = chentza sessare, chi no sessat Synonyms e antonyms desviu, irbortu, isdrobbu / disilviu, spàssiu Sentences sas abbas de su riu pro lòmpere a su mare no ndhe cherent irbiu ◊ no li dias irbiu, ca tenet presse: làssalu fàghere! ◊ cussu telarzu paret chi sigat ancora sena isviu ◊ comente tia filare donzi die ponzendhe ilviu?! ◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… 2. sos afannos sena isvios mi segant su sonnu ◊ su mundhu at puru disilvios e benes chi no connoschides: ndhe dezis beneíghere sos ilvios! 3. mi das tantu a su mese e in prus duas zoronadas de ilbiu (Z.Porcu) Etymon srd. Translations French entrave, gêne English hindrance, inconvenience, loss of time Spanish estorbo Italian intràlcio, disturbo, pèrdita di tèmpo German Hindernis, Störung, Zeitverlust.

ilvàriu , nm: irbàriu, irvàliu, irvàriu, isvàriu Definition su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu Synonyms e antonyms ammàchiu, avarioni, badalocu, disvàriu, ibbarione, iscàsciu, istentériu, isvarionzu, vadiore / irballu, irbortu, isdrobbu | ctr. sabiesa Idioms csn: àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu) Sentences ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca? 2. no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet! 3. si no apo ilvàriu, cras depo partire Etymon itl. disvario Translations French bêtise, radotage English frenzy, crazyness, being beside oneself Spanish desvarío Italian delìrio, insensatézza, l'essere fuòri di sé, sviaménto German Fieberwahn, Unbesonnenheit, Verirrung.

imbajoschídu , pps, agt: imbajuschidu Definition de imbajoschire; chi est prexau che pasca, cuntentu meda Synonyms e antonyms allegru, cuntentone | ctr. dispiàchiu Sentences su grígliu imbajuschidu, lendhe su bolu a sa tzega, a su nare de su re ch'est atapadu ◊ su coro imbajoschidu ndhe cheret brincare a fora, est fatzelladu! Translations French joyeux English cheerful, overflowing with joy Spanish alegre Italian ílare, gàio, traboccante di giòia German fröhlich.

imbaràtzu , nm: imbarratzu, irbarratzu, immaratzu Definition trastu béciu, cosa chi si tenet a istrobbu, pigandho logu, cosa de fuliare: si narat fintzes de cosas de papare pagu de giudu, cosa chi passat sa gana chentza giare sustàntzia Synonyms e antonyms baldulete, bascaràmene, carramacina, istivuzu Sentences at passadu parte de sa vida in mesu de sos imbaratzos ◊ ses solu rafiendhe in sa terra, istratzendhe imbarratzu ◊ no ti dao immaratzu cun is mutetos mios ◊ lu reduint che bículu de istratzu de che frundhire in mesu de s'imbarratzu 2. lea unu mossu de pane e casu, chi cussos imbarratzos no ti faghent nudha! Etymon itl. imbarazzo Translations French bagatelle English bulk Spanish trasto Italian qlsc. di ingombrante German Sperrgut.

imbàtidu , nm: imbàtiru Definition bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud Synonyms e antonyms australe, imbatu* Sentences su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari Scientific Terminology tpm Translations French brise de mer English sea breeze Spanish viento marero Italian imbatto, brézza di mare German Meeresbrise.

imbodàu , agt Definition chi costumat a tènnere modos bonos in su fàere Synonyms e antonyms aggrabbadu, ammodau, ammodidu, assetiosu, garbosu | ctr. malammodidu Translations French bien élevé English well-mannered Spanish correcto, educado Italian di buòne manière German manierlich.

impagliàda , nf: impallada, impalliada, impazada Definition genia de butillione bestiu finas a mesania / fenu o erba de impagliadas (pro fàghere fundhos de cradeas) = Sparganium emersum, S. simplex Synonyms e antonyms fiascu Sentences de binu ndh'apo pienu tantas impazadas, ca mi l'ant bantadu meda ◊ at torrau a prèniri un'impagliada cumentzada Scientific Terminology stz Etymon srd. Translations French fiasque English flask Spanish botella revestida de paja Italian fiasco rivestito di pàglia German Strohflasche.

incarramacinài , vrb Definition betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas Synonyms e antonyms imbarratzare Etymon srd. Translations French encombrer de fanfreluches English to hamper with trifles Spanish llenar un lugar de baratijas Italian ingombrare di cianfrusàglie German mit Krams überfüllen.

incaussài , vrb Definition nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Synonyms e antonyms aèschere, arrèschere, incaussire Sentences a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Translations French de travers English which goes the wrong way (said of food) Spanish atragantar Italian andare di travèrso (détto di cibo) German in die falsche Kehle kommen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definition coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Synonyms e antonyms annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Sentences intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Translations French au lieu de, au contraire English instead of, on the contrary Spanish en vez de, en lugar de Italian invéce di, anziché German statt.