Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

píca , nf Definition pedra manna trebballada, imboidada e fata a bisura de bartza pitica de dhue pòdere pònnere cosa aintru (abba, impastu, brovendha), prus che àteru po betare a papare a is animales, ma fintzes manna a bisura de bartza a pedras picadas, fintzes in funtanas (tundha o prelongada) po bellesa / sa p. de s'àcua santa = abbasantera; surdu che p. = surdu che picu, meda Synonyms e antonyms cumitedhu, lacu Sentences in sas picas bi at galu impastu e landhe ◊ su frailarzu tenet sa pica de s'abba pro ifritare e temperare sas forramentas ◊ sas cocas in su corrale sunt bichendhe trigu in sa pica ◊ Tziscu umpit su mustu de sa pica ◊ nonnu teniat is picas aundi papànt is bòis 2. lassinendhe che ruo a sa pica e ndh'esso totu infustu Surnames and Proverbs smb: Pica, Picca Scientific Terminology stz Etymon ctl. pica Translations French bassin, lavoir en pierre English stone trough Spanish artesa Italian truògolo di piètra German Trog aus Stein.

picantzólu , nm Definition s'apicone o bicu chi portant unos cantu frutos (es. mela, pira, figu) Synonyms e antonyms nasedhu 1, tanache Etymon srd. Translations French pétiole English stalk Spanish cabillo Italian picciòlo, gambo di frutta German Fruchtstängel.

pígnos, pígnu, pígnus , nm: píngiu, pintzu, pinzos, pinzu, pínzulu, pinzus Definition podet èssere css. cosa de sa domo o de su chi si ponet in dossu sa persona (pinzu de orrobba); cosa de valore chi si podet bínchere; nau in cobertantza, malu (nau de gente o animale)/ pintzos de arribbu = bestimenta de càstigu, bona Synonyms e antonyms aina, beltimenta, isterzu, traste / prémiu Sentences a sos pinzos faghent postu e frundhidu: zente tropu mascada! ◊ s'ispozat unu pinzu a pustis de s'àteru ◊ at téssidu pinzos e tapetos ◊ tenet cussa cosa arribbada che pinzos de valore ◊ n'at bogadu padedhas e pinzos pro fàghere a manigare ◊ bi at restadu unu pignos ruinzadu ◊ no teniat su dinari po si comporare unu pinzu de robba ◊ tenet istrepos e pínzulos antigos ◊ tue ses pinzos de pagu valore! 2. as ingrassadu su mere candho li binchias pinzos in sas cursas! (L.Marteddu)◊ s'àrvure de s'oliva, tra totu sas piantas, est cudha chi valanzat s'altu pinzu (G.Usala) 3. e ite pignu de remonire in canteranu chi est, cussu!… Etymon ltn. pignus Translations French objet English object Spanish objeto Italian oggètto, capo di vestiàrio German Gegenstand, Sache, Ding.

pirédhu 1 , nm Definition genia de crau fatu de linna; in calecunu logu est fintzes s'ingurtidórgiu Synonyms e antonyms giau, obbibi, pilu 1, pirodhu / agaju, àngua, gagaju, gragaristu, saxinedhu Sentences sa crabiga no si ndh'essit dae s'iscala ca a s'ala prus fine zughet unu piredhu a la muntènnere Surnames and Proverbs smb: Pireddu Etymon srd. Translations French cheville de bois English wooden pin Spanish clavija, espiga Italian cavìcchio, chiòdo di légno, piuolino German Holzpflock, Holznagel.

piscèdha , nf, nm: pischedha, pischedhu Definition mógliu, genia de istrégiu tundhu, fundhudu e prus apertu in artu (segundhu sa forma chi si bolet giare), totu istampau in su fundhu e in costaos, de linna o de allumíniu, ue si ponet su casu piscau de su chedhàrgiu po dhu fàere iscolare e intostare: si narat mescamente cun su significau própriu de casu e si narat pruschetotu aiscu, díscua in su sensu de s’istrégiu; genia de istrégiu de diferente mannària, iscartedhu de pértigas intéssias (ollastu, modhitzi, lumu, sàlighe) po pònnere prus che àteru cosa de sartu: is costaos si faent fintzes cun canna isperrada, is oros si acabbant cun sa pértiga chi lompet de su fundhu, is postas, (e cun cussas de mesania – partes contràrias in su diàmetru – si faet un’asa sola) faendho arresurtare sa buca prus pitica de su fundhu, o cantepare, dipendhet de comente s’intessent is giros – totu cantepare o prus piticos – a manu a manu chi si artzat / min. pischezone, pischizolu, piscedhitu Synonyms e antonyms aiscu, discuedhu, frussella / coignolu, scartedha / postura 1 Idioms csn: partis de sa pischedha: fundhu, costazos, oros, asa; piscedha de casu = unu pischedhu de casu; sa pischedha de sos ocros = sa calanca de s'ogru Sentences dhi at fatu portai una piscedha de casu ◊ dhi giau unu bellu cacòi e una mesu piscedha de casu ◊ cun custu late faghimus bellos pischedhos de casu ◊ pro s'afitu de sa terra li ant dadu cos'e pischedhos de casu ◊ stau bèni meda, coment'e unu topi aintru de una piscedha de casu ◊ pro ratare segamus unu pischedhu de casu betzu 2. prenamus sa pischedha de ua a che la ghirare a bidha ◊ batiant pischedhos de ficumurisca ◊ sas féminas ant aferradu onzuna su pischedhu sou e ant comintzadu a binnennare ◊ su dinari est che una pischedha de figu ’e tríulas: durat pagu! 3. nos intendhimus sa tentascione a múghidas in sas uricras e chin sos istedhos in sa pischedha de sos ocros Surnames and Proverbs smb: Piscedda, Pischedda, Pischeddu Scientific Terminology stz Etymon ltn. fiscella, fiscellus Translations French faisselle, forme de fromage English chesse-mould Spanish encella, formaje, queso Italian cascino, fiscèlla, fórma di formàggio German Käseform, Weidenkorb, Käselaib.

pódhine , nm Definition sa parte prus bianca e fine de sa farra de su trigu; su pane chi si ndhe faet (si distinghet de su crivàgiu – chi no est civraxu –, prus niedhudu e prus pagu gustosu de sabore)/ pane pódhine (grussu) = ispianada, cogone Synonyms e antonyms boledu, podha 1, scèti Sentences zughiat unu bículu de casu, de pane pódhine e unu ticu de binu ◊ su sacerdote depiat picare unu punzu de pódhine e de ozu, chin s’incensu, e lu depiat brujare in s’artare 2. babbu e mamma lis cheriant pònnere calchi pacu chin casu, sartitza, pódhine e àteras cosas a manigare in viazu Surnames and Proverbs smb: Poddine, Poddini Scientific Terminology pne Etymon ltn. polline(m) Translations French fleur de farine English superfine flour Spanish harina de flor Italian fior di farina German Auszugmehl.

pràmmina , nf Definition pramma de iscovas, de iscobiles (ma dha ponent fintzes po fàere su crinu, atrotigada po funes e àteru), genia de matedu chi faet a solu in Sardigna, mescamente in logos acanta a mare: creschet a tupighedha bàscia, a fògias chi s’ispartzint in tiras chi si aperint a ventàgliu totu in su matessi tretu de su cambu, su frutu chi faet (indàtili) assimbígiat a un'olia; pramma bogada a tirighedhas fines, funes de pramma / ifúndheresi sas pràmminas (in cobertantza) = cobèrrere, issúnnere su pistocu Synonyms e antonyms buata 1, palma, palmitu 2. e chie còmporat córbulas, canistedhas e ferragiolas, pràmminas e iscovas! Scientific Terminology mt, Chamaerops humilis Etymon srd. Translations French chamérops English palmet Spanish palmito Italian palma di San Piètro German Zwergpalme.

preideríssa , nf: pretirissa, priterissa Definition genia de erba bona po passare s’iscurrentziadura: in is nodos de su cambu portat sa fògia totu a inghíriu, tundha Synonyms e antonyms brentedha, cacalacasu, cacaràgiu, coriandru, culuebba, lisandru 1, ocicanu, pibirina, preiderina, priorissa 1 / cdh. petralíscia Sentences sos pitzinnos si aiant fatu una pasta de paparantzolu e aiant cantatu sos apentos de sas ervas: sa mammaluca, su paparantzolu, s'àpara, sa priterissa Scientific Terminology rba, rbc, Smyrnium rotundifolium Etymon srd. Translations French maceron à feuilles rondes English smyrnium Spanish esmirnio perfoliado Italian smìrnio di Càndia German Smyrnium.

puntilénu , agt Definition chi che dhi essit s'orina, su ladamíngiu, chi no ndhe poderat Synonyms e antonyms sciagu Etymon srd. Translations French incontinent (méd.) English incontinant Spanish incontinente Italian incontinènte di urine e di fèci German inkontinent.

rabatzòne, rabatzòni , nm Definition fundhu de bide (mescamente andhau male, sicau) Synonyms e antonyms cocina, truigu Sentences pro su fogu batiat chimuza e calchi rabatzone Etymon ctl. rabassó Translations French cep de vigne English vine stump Spanish cepa de vid Italian céppo di vite German Rebenstamm.

ragàglia, ragàlla , nf: regàglia Definition chistionu a meda e a boghe arta de una cambarada, tanti po istare a chistionu o fintzes a briga Synonyms e antonyms apísciulu, argiolu 1, bàdula, bataloca, ciaciarra, ciaramedha, ciarra, lúlluru, paraleta / ttrs. ragàglia Sentences sunt a regàglia fata, chi nachi como sos tempos sunt giambados ◊ intendhendhe sa ragalla, si sunt acurtziados pro ndhe collire s'assuntu de su cuntrestu ◊ custa ragalla a cust'ora in sa carrela, ite bi at? Surnames and Proverbs smb: Ragàglia, Regaglia Etymon srd. Translations French vacarme, brouhaha English noise, bawling Spanish estrépito, estruendo, parloteo Italian chiasso, frastuòno di vóci, vocìo German Geschwätz, Quasselei.

ràglia , nf: ralla, ràllia Definition sa línia de su fronte de unu trebballu chi si faet a tenta (e po su prus in medas), mescamente marrandho, iscavandho, messandho, arregollindho olia o àteru, e fintzes oru de trèmene; fintzes gente o animales a meda chi andhant totus impare a costau s'unu de s'àteru; oru de calecuna cosa Synonyms e antonyms tenta / barbacana Idioms csn: bogare ràllia = fàchere barbacana, marrai sa terra a fundu meda e totuganta (pruscatotu po pònniri bíngia); andhare o fàghere a ràllia = a tenta, leare totu pínnigu; sa ralla de su palu = su tretu de aundi partit una currera e aundi si depit lòmpiri; lòmpere a sa ràglia = (fintzas) lòmpere a s'iscopu, a sa fine de una cosa; torrare a sa ralla = a su comintzu; avb. a ràglia = carchi borta, raramente; fàmine a ràglia = a sintzu, a chitu, a meda Sentences at bogadu a ralla su cunzadu e l'at fatu a ortu ◊ sos messadores sunt in sa ràglia ◊ l'ant leadu a ràglia a ràglia, su tribàgliu ◊ s'olia, collindhe, la zughiant a ràllia ◊ esside a frimmare sas ràglias de su fogu! ◊ canno los fint iscapanne, sos pitzinnos, pro cúrrere su palu, carcunu at zumpau sa ràglia prima de sos àteros ◊ chin su cadhu ingrilladu a sa ralla de su palu est arribbadu primu isse 2. isbarritzada e mundhada s'arzola, b'isterriant sas mannas e una ràglia de calarinas atelaiat a drotighinu s'apetigu de su laore 3. s'isballiamos torramos a sa ralla! Etymon ctl. ralla Translations French front d'attaque English work front Spanish frente Italian frónte, lìnea di attacco di un lavóro German Front.

réula , nf, nm: arréula, réulu Definition cosa chi si narat o chi si faet po pigare a bregúngia, fàere a befa a unu; crufessone manna de ànimas de mortos chi nanca iant a essire addenote Synonyms e antonyms allera, befa, ciacota, cionfra, deleu, dríngula, iscàranu, mofa, siera / régula 1, traigógiu 3. is àturus fiant a réulu sentz'e isciri aundi andai Etymon itl.t regola Translations French dérision, foule de morts English noisy derision, a crowd of dead Spanish escarnio, mofa, procesión de muertos Italian derisióne rumorósa, schièra di mòrti German Spott, Lemurenzug.

saghinàdu , pps, agt Definition de saghinare; nau de logu, chi est isciustu de saina, de lentore; nau de animale o de carre, chi est grassu Synonyms e antonyms allentoridu / rassu, saginosu Translations French humide de rosée English dewy Spanish rociado Italian cosparso di rugiada German tauig.

santacída , nf: santatzida Definition dannu mannu a su bestiàmene, mortu a bochidura o fintzes de maladia mala; carraxu, burdellu mannu cun boghes e tzérrios Synonyms e antonyms degógliu, mortalidade / abbatúliu, biuldu, budrellu, carralzu, chimentu, intatzida* 2. candho andhaimus a iscola, isetendhe a intrare bi fit sa santatzida: bi naschiat murrunzos, istrampadas, punzos e àteru Translations French massacre d'animaux par vengeance, mortalité English beasts slaughter by revenge or murrain Spanish mortandad de reses Italian strage di béstie per vendétta o moría German Tiermassaker (aus Rache oder Seuche).

sartissàrtis , avb Definition nau pruschetotu de sa manera de s'ischidare, a cropu, coment'e sartandho, giagaraos, apustis de unu bisu légiu chi faet assicare Synonyms e antonyms isartisarti Sentences si nch'est ischidada sartissartis ◊ fit mesu dormidu, candho unu tochedhu che l'at ischidadu sartissartis (L.Pusceddu) Etymon srd. Translations French en sursaut English with a start Spanish de sobresalto Italian di soprassalto German plötzlich.

sceberài, sceberàri , vrb: scioberai, sebarai, seberai, seberare, seperare, severare Definition pigare e pònnere a parte, abbandha una cosa de un'àtera; pigare su bonu, su méngius e lassare su malu, su peus, su metzanu, pigare ccn. cosa precisa chi torrat paris cun calecunu critériu, sa chi andhat bene a un'iscopu, o fintzes arregollendho de mesu de àteras; foedhandho de frores o de matas de frutuàriu, iscúdere o lassare andhare su frore e ingendrare su frutu, chi deasi si cumènciat a bíere / seberai/-are bijos, angionis, crabitos = pònnere abbandha dae sas mamas pro no che lis súere su late Synonyms e antonyms asseperare, chirrare, isceberai, iscedhai, iscerai, istagiai / acorruntzulare | ctr. ammasturai, meschiare Sentences seis prontus a sceberai s'arritzu in su cossu, ma nc'ingurteis unu cammellu intreu! ◊ po issa no nc'est calidadi de seberai, no sèberat ratza, mannus o pitius ◊ candu passais in mesu de is froris seberai is peis po no ndi apetigai 2. as seberadu bene, cojendhe: as leadu una prendha de fémina! ◊ si at seberadu su menzus fiadu dae mesu de s'ama ◊ mi tiro unu frore: in mesu de sos chentu che sèbero s'orrosa… ◊ sciobera sciobera, su peus nd'iscerat ◊ cussa cosa est totu amméschiu: ndhe cheret seberada sa parte bona e frundhida sa mala ◊ ti ponzo a severare in mesu de duos coros: su chi cheres ti lea! ◊ est bellu, severadu che ispiga de trigu 3. sa cariasa, sa pira, su frutuàriu como est totu seberendhe ◊ su fiore chi zughiat, s'àrbure, l'at seberadu totu ◊ s'àchina est seperendhe ◊ in su pàltinu nou sa ua est severendhe… Surnames and Proverbs prb: a cuadhu donau no scioberis piu Etymon ltn. seperare Translations French séparer, choisir, nouer (bot.) English to divide, to select, to set Spanish elegir, seleccionar, transformarse el ovario en fruto Italian separare, scégliere, selezionare, allegare (détto di piante) German trennen, wählen, auswählen, ansetzen (Bot.).

scète 1, scèti , nm: iscete* Definition sa parte bianca càndhida e prus fine de sa farra; sa farra chi bolat sedatzandho o molendho; pane de cocòi / s. lecu = podha Synonyms e antonyms boledu, podha 1, pódhine Sentences su trigu mentanu est totu scèti ◊ s'órgiu móliu dhu passànt in su sedatzu po nd'isceberari su scete ◊ no ammescures su scete cun su pódhini! 2. cussa no cretas chi fiat scèti de fai óstias! 3. custa at fatu su pani e dh’est iscarésciu unu scèti in su forru Translations French fleur de farine English superfine flour Spanish espuma de harina Italian fiór di farina German Auszugmehl.

scordonài , vrb Definition betare is cordones, isconciare is muros de unu fràigu de difesa Translations French démolir les fortifications English to dismantle a fortress walls Spanish desmantelar una fortaleza Italian smantellare le mura di una fortézza German eine Festung schleifen.

scrèiri , vrb: iscrèdere*, screri Definition lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu Synonyms e antonyms disaprensionai, discrèiri / storrai Idioms csn: screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu Sentences no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi 2. at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu Translations French ne plus attendre English to give up after a vain waiting Spanish resignarse Italian sméttere di aspettare dópo aver attéso invano German vergebliches Warten abrechnen.