Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

dragòne , nm: dragoni Definition sordau chi cumbatit prus a cuadhu chi no a pei; genia de mata po bellesa, ma chi faet fintzes unu vernissu orrúbiu, tinta, bona po meighina Sentences apo a girare dae mata in mata, che bandhidu chi giàgarant dragones Scientific Terminology mtm, dracaena draco Translations French dragon, sang de dragon English dragoon, tarragon Spanish dragón, drago de Canarias Italian dragone, sàngue di drago German Drachenbaum.

èlema , nf Definition genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia: cun cust'erba faent sa merca Synonyms e antonyms atzibba, elimedha Scientific Terminology rba, Atriplex portulacoides Translations French pourpier des mers English kind of vervain Spanish verdolaga marina Italian porcellana di mare German eine Salzmeldesorte.

elimèdha, elimédhu , nf, nm Definition genia de erba chi faet in oros de mare in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota orrostia o budhia Synonyms e antonyms èlema, atzibba Scientific Terminology rba, Atriplex portulacoides Translations French pourpier des mers English kind of vervain Spanish verdolaga marina Italian porcellana di mare German eine Salzmeldesorte.

fachíle, fachíli , nm: facile, facili, fancili, focibi, frachile, fucibi Definition ispétzia de faciola chi si ponet in cara a su molente e a is cuadhos trebballandho: si apicat a is origas de su pegus cun is origales (o sinono a su tzugu); cosa in cara po s'apariéntzia, pruschetotu nau a disprétziu Synonyms e antonyms caratza, carota, cavanera, frangili / bisura Idioms csn: betare in fachile una cosa a unu = refatzare una cosa a unu, afachilare a unu; pònniri su f. a unu = fàgherelu a birgonza, afachilare, ma si narat fintzas in su sensu de che lu colare, de fàghere menzus; zúghere su fachile de…= portai bisura de…, pàrriri… Sentences no bidet ite bi at fora de giannile chie giughet trint'annos su fachile (L.Ilieschi)◊ pro èssere veru trusu postu si at subra de sa caratza su fachile ◊ a s'Itàlia seus serbendidha a conca incrubada che molentis a facili ◊ chi ti dh'ischint, in bidha ti ponent fachile o cantzone! 2. tue giughes de Giudas su fachile! ◊ in bidha s'ant catzadu su capoto e a Bono li ant ghetadu su frachile Etymon srd. Translations French œillère English blinkers Spanish anteojera Italian spècie di màschera, paraòcchi German Blendleder, Scheuklappe.

faturànte, faturànti , nm Definition chie còmporat bestiàmene po dhu torrare a bèndhere Synonyms e antonyms carnanseri Translations French marchand de bétail English cattle dealer Spanish comerciante de ganado Italian commerciante di bestiame German Viehhändler.

feminàlla , nf, nm: feminaza, feminazu, femmiarxu, femminazu Definition chedha de féminas, féminas medas, is féminas Synonyms e antonyms feminiu / cdh. feminàglia Sentences a missa donzi die bi andhat meda sa feminaza ◊ cussa est fèngia de feminalla ◊ su feminazu pensaiat a samunare, prugare e fàere a pane su trigu Etymon srd. Translations French les femmes English women (a lot of) Spanish mujerío Italian le dònne, quantità di dònne German Frauen (Pl.).

feridòri 1 , nm: vedidore Definition astoredhu, astoritu feridore, genia de pigione mannu: una calidade si agatat in Sardigna e Córsica ebbia Synonyms e antonyms ispaderi, spraberi Scientific Terminology pzn, accipiter nisus, a.n. wolterstorffi Translations French épervier d'Europe, épervier de Sardaigne English eurasian sparrowhawk Spanish gavilán Italian sparvièro, sparvièro di Sardégna German Sperber, eine Sperbersorte.

ferríghine , nf Definition iscadra o medra de ferru, s'iscartu de su ferru iscagiau in sa forredha de su ferreri o in logu inue iscàgiant ferru Synonyms e antonyms cagaverru, férrina Translations French scorie de fer English slag Spanish metralla, cagafierro Italian scòria di fèrro German Schmiedesinter.

fiàdu , nm, nf Definition css. animale mannu de petza (baca, brebè, cuadhu, e àteru); nau in cobertantza (fintzes fiadedhu), una calesiògiat persona, nau unu pagu a disprétziu, bolendho nàrrere chi no est tanti persona bona, e si narat fintzes de bobboi (unu pagu a brulla, po erríere)/ min. fiadutzu Synonyms e antonyms animabi, pecus Idioms csn: malu fiatu = fiadu malu, cristianu pagu bonu; fiadu berbeghinu, béchinu, bulu, fiadu minudu (animali piticu); fiadu russu = animali mannu Sentences ite bella fiadu, cussa baca! ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos ◊ li ant regaladu fiados minudos e fiados russos ◊ in su saltu paschiat paritzos fiadutzos ◊ fia teracu anzenu ma mi ndhe essei e mi ponei abbandha cun fiados mios 2. arratza de fiadu chi at buscadu, a maridu, Fulana: mandrone de prima calidade! Translations French bête, pièce de bétail English beast, head (of cattle) Spanish cabeza de ganado, res Italian béstia, capo di bestiame German Vieh, Tier.

filivérru , nm: filuverru Definition filu de ferru, fintzes un’orrugu (canna de f.); nau in cobertantza, abbardente, pitziosa / camba o canna de f.; calidades de filiverru: zingadu, ispinosu, fine, grussu, chídrinu, modhe Synonyms e antonyms / cdh. filufarru Sentences azis postu ferradas a balcones, filuverru pungosu in dogni gianna ◊ a prèndhere custa cosa che cheret duos filiverros Scientific Terminology mtl Translations French fil de fer English iron wire Spanish alambre Italian filo di fèrro German Eisendraht, Draht.

fiòca , nf: floca, froca Definition tàpile, orrughedhu de nie comente calat de is nues candho niat, ladu e fine; s'abru de s'ou iscumbatau cun tzúcuru fintzes a essire biancu nidu e coment’e ispruma / min. frochita, froca minuda a zisa de suchitu; àcua froca = abba astrada, frita meda; fritu (agt) che fioca = fridu meda Synonyms e antonyms atògia, ispiàtzulu, pàmpula, solla, tadhàine Sentences a bàtiles falada est sa fioca, cobertu at pastura, linna e roca ◊ fit una die de iberru mala e frita, fit frocandhe a froca lada 2. po fai sa turta s'abriou si pesat a froca 3. sos iltrunellos sunt acudindhe che a sa fioca, a su gialdinu ◊ totu gallizendhe a chie la podiat bogare prus bella, sas fàulas fint falendhe che a sa froca! (M.Dore) Surnames and Proverbs smb: Fiocca Scientific Terminology tpm Etymon ltn. floccus Translations French flocon de neige English snowflake Spanish copo de nieve Italian fiòcco di néve German Schneeflocke.

frachèsa 1 , nf: afrachesa* Definition genia de budhiore chi benit a totu sa carena (ma fintzes po basca) Synonyms e antonyms apoporada, bura, frachígliu, pampori Sentences soi totu cun sa trémula e a frachesas ◊ si proit andat bèni, bastus chi no fatzat frachesa de soli Translations French bouffée de chaleur English flush (hot) Spanish vaharada de calor Italian vampata di calóre German Hitze, Glut.

francúdu , agt: francutu Definition chi portat farrancas; in cobertantza, furone Synonyms e antonyms brancudu / furànciu, ungrudu Sentences cussu est unu satanassu francudu ◊ cussos sont lupos francutos! Etymon srd. Translations French armé des serres, rapace English claw provided, predatory Spanish con garras, de presa Italian provvisto di artìgli, rapace German klauig.

frantzichèna , nf: afrantzuchena* Definition avantzos de papare, siat de su pràngiu o siat de sa chena Synonyms e antonyms arremusulla, arrogalla, cífrinu, coilla, fafaruza, fratamuza, pispisa, romasiza, tzimuca, vèglia Translations French restes d'un repas English leftovers Spanish sobras Italian rimasùglio di pasto German Rest.

frégua, freguèdha, frégula , nf: frélua, freuledha, frígula Definition ispétzia de fianda po usu de minestra: macarrones a farinedhos chi si faent istidhigandho abba a sa símbula e girandho a lébiu sa punta de is pódhighes apitzu, aintru de su tianu: sa símbula essit totu aranedhada, a farinedhos minudos che gràndhine e si faet sicare po durare / a./c. a logos narant freguledha a su frutu de su samucu / f. incasada = cundhida cun bagna e casu ratadu; frégula istufada, istuvada = sucu cotu a budhidu, cundhidu che a sos macarrones, postu in lama cun ozu budhidu betadu subra e postu in su furru fintzas a fàghere sa crosta cun casu ratadu subra puru Synonyms e antonyms ambu, pistizone, sucu Sentences beniat a bidha a portai sa frégua manna de incasai ◊ custu botixedhu est prenu de freguedha ◊ sa frégula si fait de símbula, a pibionedhus Surnames and Proverbs smb: Fregula Etymon itl. frégolo Translations French pâtes alimentaires granulées pour soupe English typical sardinian pasta for soups Spanish pastas sardas para sopas Italian tipo di pasta sarda per minèstre German sardische Suppennudeln (Pl.).

friuvógu , nm Definition calidesa de corpus, budhidore, atacu de callentura cun titivrios Synonyms e antonyms cdh. caldafriosa Sentences est su friuvogu cun sa callentura chi dhi fait arrallai averionis (R.Frésia) Etymon srd. Translations French fièvre avec des frissons de froid English fever with cold shivers Spanish fiebre con escalofrío Italian fèbbre con brìvidi di fréddo German Fieber mit Schüttelfrost.

frochèdha , nf Definition chirrione, frocos de lana, is chi no abbarrant impare cun sa parte manna de una lana túndhia; nie a frocos (e fintzes pallasina abbruxada chi bolat, frochedha de chinisu) Synonyms e antonyms fioca Sentences chin frochedhas tesso trama (M.Dore) Translations French flocon English wool remnant Spanish vedija, lana suelta Italian pezzame di lana German Krempelwolle.

fungubísinu , nm: fungupísina Definition busina de matzone o tebbacu de margiani, genia de codrolinu, pitichedhedhu, chi, candho est passau, istrecandhodhu faet coment'e unu bufietu (e po cussu dhi narant fintzes sa fodhe) Synonyms e antonyms bussamariana, buscicaninu, fogubíssimu, ispiscinifogu, pisinache 1, scapavumu Scientific Terminology atn, Lycoperdon bovista Etymon srd. Translations French vesse-de-loup English puffball Spanish pedo de lobo Italian véscia di lupo German Bovist, Bofist.

furriadólzu , nm, agt: furriadórgiu, furriadorju, furriadorzu, furriadroxu Definition tretu inue si fúrriat, a ue si faet fúrriu, logu (e aprigu, barracu, pinnetu, domo) a ue si torrat a crocare, a istare Synonyms e antonyms biradorzu, furriada, ghiradorju / barraca, domo, pinnetu / bidhichedha, bidhiciolu, madau, trechinzu Idioms csn: non lassare perdas in furriadórgiu = circai a perda furriada, forrogare e betare apare totu, chirchendhe; bentu furriadorzu = chi est tirendhe candho goi candho gai, chena frimmesa ne de fortza e ne de filada Sentences Tzitzu fit ómine chi connoschiat onzi segretu e furriadorzu ◊ custos sunt ammentos de unu tempus chena furriadorzu 2. me in su Sulcis unu tempus is bidhas fiant furriadroxus ◊ aiant fatu unu bellu pículu de caminu a pè ca s'istrada no imbatiat finas a su furriadolzu ◊ die manna cun die visitant cuiles e furriadolzos ◊ sos furisteris fint remonzendhe sos trastos pro leare su caminu de su furriadorzu Scientific Terminology pst, slg Etymon srd. Translations French tournant, point de repère, point de retour English turning-point, land mark Spanish punto de vuelta, de referencia Italian punto di svòlta, di riferiménto, di ritórno German Wendepunkt, Bezugspunkt.

germànu , nm: ghermanu, giolmanu, grammanu, gremmanu, zermanu Definition (f. -a) ghermanu primarju, fradile de segundhu gradu (fígiu de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama): a logos, manu primarzu / ozu ghermanu = ozuermanu, de olia Synonyms e antonyms bremanu Sentences germanu miu est surdu perdali ◊ poniant su lutu pro su mortu fintzas sas sorrestas e sas gremmanas primazas, a bortas Scientific Terminology ptl Etymon ltn. germanus Translations French cousin germain English second cousin Spanish primo segundo Italian cugino di 2° grado German Vetter oder Cousin zweiten Grades.