Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

sedhítzi , nm Definition cagalloni istrantaxu o cardulinu de mari, minca morisca: nada deosi po sa forma e su colore, est una genia de erba o codrolinu longhitu e grussu (ma no lisu), in colore de castàngia Synonyms e antonyms bidhitzini, minchemoru, pidhíciu Scientific Terminology rba, Cynomorium coccineum Translations French cynomorium écarlate, éponge de Malte English maltese mushroom Spanish Jopo de lobo, hongo de Malta Italian fungo di Malta German Malteser Schwamm.

selíre , nm: cirile, serile, silíriu, sirile, sirili, tirile, tzerile Definition imbíligu de porcu, sa natura de su mascu e mescamente s'oru de s'arremu mascu de su porcu, totu súmene, chi is ferreris ponent po atzargiare su ferru / pedh'e s. = su pilloncu chi acarraxat sa conchedha de sa natura Synonyms e antonyms bilga, coxonale, pissiarolu, sira Sentences candho ndhe l'istacavant su serile, a su mannale, totus lu brullavant ◊ su serile serbit a sos frailarzos pro atarzare forramentas Scientific Terminology crn Etymon srd. Translations French pénis d'animaux English animal penis Spanish pene de las reses Italian pène di animale German Penis der Tiere.

setziàda , nf: sitiada Definition cicia de su giuighe po iscurtare is imputados, is testimòngios; sa reunione de is giuighes de unu tribbunale apustis de su dibbatimentu po betare sa senténtzia Translations French séance du tribunal English sitting of a court Spanish sesión Italian seduta dei giùdici in càmera di consíglio German Sitzung der Richter in dem Beratungssaal.

sòca , nf, nm: assoga, socu, soga, sogu Definition corria o tira longa e larga de pedhe cosia a un'ala de arresurtare a duos pígios: a unu càbudu portat una lóriga o chirchedha ue si faet intrare sa coatza; brione de casu modhe postu in su fogu po orrostire, comente s'iscàgiat, o fintzes de àteru chi calat comente a funedhas cagiadas; su tanti de filu chi s'intrat in s'agu (itl. gugliata) o fintzes su filu chi si faet filandho / min. sochedha, soghita Synonyms e antonyms cànnabu, fune, isciocu, sagone, sédina / cabu Idioms csn: soga de filu, de lana, de arràfia, de ispau = cabu de filu, filu de lana, e gai; sa soga de su dimóniu = cabu de filu tropu longu (e pro cussu s'imbojat e annodighedhat cosindhe); soga de terra = bículu, zura de terrinu Sentences est imbodhiendi e ispodhiendi sa soga ◊ est tucau a linna chin sa soca ◊ faghiat sogas cun sa pedhe crua ◊ sunt colados a cadhu, a soga a codhu ◊ una crapola nida che apo ligadu in s'ortu e cun su socu nou… 2. su casu nou postu in su fogu si faghet a sogas ◊ portat su cofinu prenu de sogas fendi cumpositzionis de ballus tundus ◊ cussa filongiana filaiat semper a soga manna ◊ dae laras perdiat sogos de bae ◊ preparu una soghitedha de satitzu 3. sas socas de su pisellu fint ghetatas a ria 4. fibàt e tessiat, sa soga si segàt ma no ndi aciungiat! Etymon ltn. soca Translations French corde en cuir, courroie English leather rope Spanish soga, cuerda de cuero, correa Italian fune di cuòio German Lederschlinge, Lederseil.

sòca 1 , nf Definition s'arraighina de una mata in su tretu ue est ingrussada, coment'e fata a nodu, de prus a mancu a paris de terra Synonyms e antonyms cioca 1, ispicone 2, raighina, tzompa Sentences candu s'ispillonat su cardu si ndi bogant is pillonis de a ingíriu de sa soca Scientific Terminology rbr Etymon ctl. soca Translations French pivot d'un arbre English taproot Spanish raíz fusiforme Italian fittóne di una pianta German Hauptwurzel.

soliàta , avb Definition po su prus, giai sèmpere Sentences sas crapas anzant, soliata, dai primos a binti de nadale (E.Espa) Translations French habituellement English usually Spanish de costumbre Italian solitaménte, di sòlito German gewöhnlich.

sòlla , nf Definition pigighedhu de cosa pitichedhedha e fine, mescamente de pódhine; froca comente calat a orrugos lados cantu s'unga / s. de pódhini = una de is partes prus fines de su pódhine; s. de nue = nuighedha bianca Synonyms e antonyms atiza, cadassa, crosta, freadu, itzolla, muga, pagiagoda, tizola, tògia* / abighíngiu, arritzu 1, brutura, fioca, grisu 1, rena, renza, tadhàine / ispiàtzulu 2. is paperis che solla si apatant in su pamentu (F.I.Congiu) Surnames and Proverbs smb: Solla Translations French grain, fragment, flocon de neige English speck, snowflake Spanish pizca, copo de nieve Italian brùscolo, fiòcco di néve German Körnchen, Schneeflocke.

tadhàine , nm Definition su nie comente calat de is nues a orrughedhos lados / leporedhas de t. = tàpiles de froca Synonyms e antonyms atògia, fioca, ispiàtzulu, solla 2. réndhias sont sas pàrpalas e a s'ischintidha bia de sa mirada rutu est su tadhàine de sa morte Etymon srdn. Translations French flocon de neige English snowflake Spanish copo de nieve Italian fiòcco di néve German Schneeflocke.

taschèdha , nf Definition sa taschedha, che a sa tasca etotu, est fata cun pedhe de craba, serrada in sa buca cun d-una corria chi passat in is istampos fatos in s'oru (chi candho est acapiau arresurtat a piegas), si bestit in palas cun is codhales (genia de bretellas, corrias o tirellas) chi andhant de is cugigones de su fundhu a s'oru de pitzu / ligare a taschedhinu = a bisura de taschedha (nau de pegus piticu, cun is bàtoro peis acapiaos impare); t. de pastore = genia de erba chi faet sa fògia pitichedha a bisura de taschedha serrada (a triàngulu) Synonyms e antonyms istaca, mocilla, tasca Scientific Terminology stz Translations French musette en cuir English skin haversack Spanish mochila de piel Italian tascapane di pèlle German Lederwandertasche.

tèma , nf: atema, dema, tzema (sa t. = nr. satèma) Definition càusa, iscusa de unu male, maladia mancari no grave; fintzes prantu longu Synonyms e antonyms ciaca, insemia, iscóticu, iscúgia, mendhea, taca 3, témiu, tzemia* Sentences as collidu tema: mi pares tunconidu Translations French symptôme English illness beginning Spanish principio de enfermedad Italian difètto alla salute, princìpio di malattìa German schlechte Gesundheit, Anfang einer Krankheit.

terrénu , agt, nm: terrinu, tirrinu Definition de sa Terra; chi est o istat in terra, a paris a terra; tretu largu e longu de terra, terra de propiedade no tanti manna distinta cun làcanas, nau fintzes solu in su sensu de ispàtziu, logu coment'e pígiu de fora, de pitzu, de sa Terra Synonyms e antonyms terranzu / terra / cdh. tarrenu Idioms csn: (nadu de cosa) esserebbei a terrinu cobertu = a meda, de che cuguzare su terrinu; ingulliresichelu su terrinu = isparèssiri de no dhu pòdiri agatai; terrinu friscu = terra russa in logu ue bi sumit abba, benatzu; terrinu de bogare = logu dortu de bogare a ràllia pro lu pòdere triballare Sentences sigomente est ómine terrenu, binchet o perdet, segundhu comente ◊ tra totu meses si pesat màgiu solu fioridu, mese su prus favoridu de sa terrina bellesa ◊ cun boghe prus che terrina cantemus in allegria! 2. est un'aposentedhu terrenu ◊ Cristos est nàschidu in d-un'istalla terrena ◊ nosu tenestis domus terrenas 3. est unu terrenu bonu po seminai a lori ◊ creit fostei ca is terrenus dhus iant a pagai po su chi ballint? ◊ alvatendhe so istadu cun bitelledhos in terrinos cruos ◊ cantu fiocat faghet bene ca intrat abba a su terrinu 4. bi fit s'olia in terra a terrinu cobertu ◊ no lu podent agatare in logu: paret chi si che l'at ingullidu su terrinu… Etymon itl. Translations French terrain, pièce de terre English land Spanish terreno, terreno, campo pequeño Italian terréno, appezzaménto di tèrra, suòlo German Boden, Grundstück.

testíle 1, téstile , nm Definition orrughedhu de téula, de istrégiu de terra segau (pratu, cícara o àteru) Synonyms e antonyms tabàciu / cicílliu, ciciu, cínciaru, tertevillu, trastighile, tzíntziri, tzíntzulu, zínzaru 1, zínzili Etymon ltn. *testuile Translations French débris, tesson English tilefragment (kitchenware) Spanish tejoleta, trozo de barro cocido Italian còccio di tégola, di stovìglia German Scherbe.

tilimbavuristèra , nf Definition genia de matighedha chi ponent po bellesa: innanti de isparare, acabbandho s'ierru, si càrrigat de frore in colore de orrosa e apustis faet una teghighedha cun su sèmene: sa fògia est larga, matuca, agiummai tundha Synonyms e antonyms pudhedhu Scientific Terminology mt, Cercis siliquastrum Translations French arbre de judas English judas tree Spanish ciclamor Italian àlbero di Giuda German Judasbaum.

tiràgiu , nm: tirazu Definition sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare Synonyms e antonyms leva, levada Sentences mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro Etymon itl. tiraggio Translations French passer le conseil de révision English medical examination for call up Spanish quinta, fiesta de los quintos Italian vìsita di lèva German Musterung.

titivríos, titivríus , nm: atitivriu Definition genia de trémia chi faet sa carena po fritu chi at pigau Synonyms e antonyms arpilia, astriada, istriore, tidilia Sentences a titivrius, a coru frunziu de s'atzíchidu, est passada puru custa Paschixedha (A.Cannas)◊ cun custu titivrius no drommu ◊ tegno fritu e seo a titivrios Etymon srd. Translations French frisson de froid English shiver Spanish escalofrío Italian brìvido di fréddo German Frösteln.

totorígu , nm: toturigu, tuturigu, tutúrigu Definition tzugu de un'ampudha e ampullones e àteras cosas deasi, ma fintzes tapu Synonyms e antonyms grugullu Sentences is frascus funt prenus fintzas a tuturigu ◊ dhu pigat coment'e unu tuturigu de crocoriga, nanca tenit sabori de acuardenti! 2. a sa crocoriga dhi cuncordu unu tuturigu (G.Piras) Translations French goulot English neck of bottle Spanish cuello de botella Italian còllo di bottìglia German Flaschenhals.

toviadórju , nm Definition logu de atóbiu, chi dhue atóbiat gente o cosa Synonyms e antonyms assortidorzu Etymon srd. Translations French point de rencontre, de convergence English meeting point Spanish lugar de encuentro Italian punto, luògo di convergènza, di incóntro German Punkt, Treffpunkt.

tràba , nf: trava Definition genia de trobea chi si ponet a is peis de ananti (in cambúcios) de un'animale mannu: est fata cun pagas lórigas de cadena in mesu e duas lórigas mannas (genia de grigliones, una a cada cambúciu) chi si serrant e aperint a crae (gardu, materatzu): po su prus si narat pl.; in cobertantza, impedimentu mannu chi no lassat camminare o fàere comente si bolet Synonyms e antonyms atravu, iférias Sentences mòvedi tandho, chi arrivada est s'ora de truncare sa trava! ◊ già chi no cheres gropera e ne trava e ne trobea, cherzo ischire it'est s'idea chi ti portat custa sera! (G.Budroni) Etymon ctl., spn. traba Translations French entrave English iron hobble Spanish traba Italian pastóia di fèrro German eiserne Fessel.

tràgiu , nm: traju, trazu 1 Definition manera (fintzes moda) de si bestire, manera, betu de fàere; fintzes su chi unu paret a cara, a sa carena Synonyms e antonyms grabbu, manera, tratu / aerada, bisura Sentences ses giòvanu de bellu tràgiu, non feu che a mie ◊ su ghéneru teniat unu bonu traju in su manizu de sas piatzas de carbone ◊ bi at poetes a tràgiu lestru e poetes a tràgiu lenu, cantendhe ◊ su tràgiu est su chi distinghet su poete de palcu 2. chie est cudhe? a su traju mi paret gente nostra! ◊ a su tràgiu assimbillant a su babbu ◊ bidei custos benzendhe, ma de tràgiu no pariant de bidha ◊ custas poesias sunt a trazu de trallallera Etymon ctl., spn. trajo Translations French allure, port, façon de s'habiller English style, carriage, look Spanish traje, porte Italian fòggia di vestire, tratto, portaménto German Tracht, Haltung.

tramàdighe , nf Definition bobboi chi ponent a esca po cassare su pische Synonyms e antonyms tramarígia Translations French ver d'eau English sea-mouse, nereid Spanish afreza, bayo, lombriz de tierra Italian afrodite, nerèide, bruco di mare, ésca di fango German Borstenwurm.