Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

ghermàna , nf Definitzione sorresta segunda, de segundu gradu (fígia de tziu fradile o de tzia sorresta de su babbu o de sa mama) Terminologia iscientìfica ptl Tradutziones Frantzesu cousine germaine Ingresu second cousin Ispagnolu prima segunda Italianu cugina di 2° grado Tedescu Base oder Cousine zweiten Grades.

giòbe , nm: ciopu 1, giobu, lobu Definitzione giru, lobu de cosa (es., filu, fune, codriola) coment'e acapiandho a nodu istrintu o fintzes lenu chi potzat iscúrrere po cassare mescamente animales (ma si narat fintzes in cobertantza po gente); orrugu de sartitzu cun is cabos acapiaos impare; lóriga de cadena Sinònimos e contràrios isciocu, lantu Maneras de nàrrere csn: giobu de càriga = filleri de càriga; parare su giobu = parai su latzu; giobitu de criadura = cosa chi si apicat in trugu a sa criadura pro no àere male Frases upas caratzadas de pídigu parant sos giobes a sa libbertade ◊ a giobu mi l'ant tenta sa crabola (G.Fiori)◊ si che torresit a binza gàrrigu de giobos e comintzesit sa catza de sas puzones ◊ retzas, trobeas, giobos fuo, cantos ndhe preparas tue, trassista! 2. at mandhigadu unu giobu de saltitza ◊ est una cadenita totu a giobitedhos ◊ sa cadena est fata a tantos giobos intrados apare Ètimu ltn. cop(u)lum Tradutziones Frantzesu nœud coulant, lacet, anneau de chaîne Ingresu skipknot, lace, link Ispagnolu lazo, eslabón Italianu càppio, làccio, anèllo di catena Tedescu Schlinge, Kettenglied.

giú, giúa , nm: giubu, giui, giuo, giuu, giuvu, zú Definitzione loba de boes domaos (ma si narat fintzes giú de bacas) chi si giunghent impare po tirare su carru, s'arau o àteru / min. giuitedhu, giuxedhu, zuitu Sinònimos e contràrios ciuntu Maneras de nàrrere csn: arat a otu giús: is terras sunt allenas e is bòis non sunt suus = si narat a befe pro unu pazosu meda, chi istat bantèndhesi fintzas de su chi no tenet; èssiri a giú fatu (nadu de duos)= istare sempre paris, chentza iscrobare mai Frases s'aradu tichirriaiat a donzi acollada forte de su giuo ◊ teniat unu giuu che vascellu ◊ oi est totu a màchina, no si domant mancu prus giús ◊ issu tenit unu bellu giua Terminologia iscientìfica msg Ètimu ltn. jugum Tradutziones Frantzesu couple de bœufs Ingresu yoke oxen Ispagnolu yunta de bueyes Italianu còppia di buoi Tedescu Ochsengespann.

golostràrju , nm Definitzione donnaghe de golosti, logu totu prenu de matas de lau aresti o alàsiu Terminologia iscientìfica slg Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu houssaie Ingresu holly wood Ispagnolu acebal, acebeda, acebedo Italianu bòsco di agrifògli Tedescu Stechpalmenhain.

gremédhu , agt Definitzione nau de cosa de còere sicada, àrrida (es. fae, chíghere), chi est de malu cotu, malu a còere Sinònimos e contràrios malacoi | ctr. coxibi Tradutziones Frantzesu de cuisson difficile Ingresu hard to cook Ispagnolu teniente, verriondo Italianu di diffìcile cottura Tedescu schwer kochbar.

gríglios , nm pl: grillos, grillus Definitzione genia de trobea o cadena chi poniant a is manos o a is peis e pesu chi poniant a is presoneris Sinònimos e contràrios griglione, musas Terminologia iscientìfica ans Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu chaîne Ingresu chain, iron block Ispagnolu grillos Italianu caténa, céppo di fèrro Tedescu Kette.

grògu 1 , nm Definitzione genia de tzintzigorredhu de mare, minudu meda, in colore de chinisu, lisu a pintirighinos, est bonu a papare; dhue at logu ue is grogos funt tzintzigorros de terra, mannos Sinònimos e contràrios caragolu 2. su pitzinnu giughet unu grogu de cussos mannos, zogandhe Terminologia iscientìfica its, monodonta turbinata? Tradutziones Frantzesu escargot de mer Ingresu sea snail Ispagnolu caracol de mar Italianu lumachina di mare Tedescu Meerschnecke.

gróli , nm: grori Definitzione su trotischedhu, sa trota candho est de naschidórgiu / g. caninu = su culivúrria Sinònimos e contràrios odhiolu, seju 1, trotischedha, trotiscone, tzurrita Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu alevin de truite Ingresu trout alevin Ispagnolu alevín de trucha Italianu avannòtto di tròta Tedescu Forellenjungfisch.

icudhéi , avb: incudhae, incudhai, incudhane, incudhani, ingudhani, ingudhanis, ingudheni, ingudhenis, incudheis, incudheni, inicudhei Definitzione in cudhu logu: avb. de logu atesu de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho Sinònimos e contràrios acudhae, deinní, incudhéniche, incudhéchisi, incudhóriche, iniendhe Frases che l'at giuta a incudhae subra ue no esistit ne fàmine e ne fritu ◊ unu dha spítzuat a innòi, s'atru a ingudhanis, fintzas a candu si ghetant apari! ◊ fint partidos chie a innoghe, chie a incudhane ◊ ispítzua de innòi, tasta de ingudhani, dhi est incumintzau a praxi Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu là, delà Ingresu there Ispagnolu allá, allí Italianu là, di là Tedescu dort.

ifritàda , nf Definitzione su ifridare Sinònimos e contràrios ifriscada | ctr. caentada, imbudhighinada Frases arratza de ifritada sa chi at fatu de deris a oe!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu baisse de la température Ingresu cooling Ispagnolu baja de temperatura Italianu abbassaménto di temperatura Tedescu Abkühlen.

ilbíu , nm: ilviu, irbiu, isviu Definitzione su si firmare de fàere calecuna cosa, css. cosa chi faet firmare de fàere istrobbandho e perdendho tempus; tempus po si pigare calecunu gustu o ispàssiu, o fintzes pàusu / sena i. = chentza sessare, chi no sessat Sinònimos e contràrios desviu, irbortu, isdrobbu / disilviu, spàssiu Frases sas abbas de su riu pro lòmpere a su mare no ndhe cherent irbiu ◊ no li dias irbiu, ca tenet presse: làssalu fàghere! ◊ cussu telarzu paret chi sigat ancora sena isviu ◊ comente tia filare donzi die ponzendhe ilviu?! ◊ tantu za so deretu a triballare, cun totu custos irbios chi so tenindhe!… 2. sos afannos sena isvios mi segant su sonnu ◊ su mundhu at puru disilvios e benes chi no connoschides: ndhe dezis beneíghere sos ilvios! 3. mi das tantu a su mese e in prus duas zoronadas de ilbiu (Z.Porcu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu entrave, gêne Ingresu hindrance, inconvenience, loss of time Ispagnolu estorbo Italianu intràlcio, disturbo, pèrdita di tèmpo Tedescu Hindernis, Störung, Zeitverlust.

ilvàriu , nm: irbàriu, irvàliu, irvàriu, isvàriu Definitzione su essire de sa normalidade, su no èssere normale, fàere machines, su no ammentare, su cambiare a machine, àere istrobbu Sinònimos e contràrios ammàchiu, avarioni, badalocu, disvàriu, ibbarione, iscàsciu, istentériu, isvarionzu, vadiore / irballu, irbortu, isdrobbu | ctr. sabiesa Maneras de nàrrere csn: àere i., pònnere in i. = irbariare, ammachiaisí, fai ammachiai; i. de amore = pèrdiri sa conca, ammachiaisí po ccn. o calicuna; si no apo i. = si no arregordu mali, si no tengu istrobbu; fàchere caminu irvàriu = fai moris fadhitus (e fintzas su matessi caminu a su contràriu) Frases ognunu in tantu isvàriu chircat e no agatat un'iscampu ◊ s'ispesa tropu manna lis at fatu a irbàriu ◊ cuss'irvàliu mannu chi est s'amore ◊ ello cust'irvàliu candho ti est bénniu a conca? 2. no naro, no conto isvàriu: est beridade connota! ◊ a donzi passu fatat un'isvàriu e s'iscollet in cantos passos ponet! 3. si no apo ilvàriu, cras depo partire Ètimu itl. disvario Tradutziones Frantzesu bêtise, radotage Ingresu frenzy, crazyness, being beside oneself Ispagnolu desvarío Italianu delìrio, insensatézza, l'essere fuòri di sé, sviaménto Tedescu Fieberwahn, Unbesonnenheit, Verirrung.

imbajoschídu , pps, agt: imbajuschidu Definitzione de imbajoschire; chi est prexau che pasca, cuntentu meda Sinònimos e contràrios allegru, cuntentone | ctr. dispiàchiu Frases su grígliu imbajuschidu, lendhe su bolu a sa tzega, a su nare de su re ch'est atapadu ◊ su coro imbajoschidu ndhe cheret brincare a fora, est fatzelladu! Tradutziones Frantzesu joyeux Ingresu cheerful, overflowing with joy Ispagnolu alegre Italianu ílare, gàio, traboccante di giòia Tedescu fröhlich.

imbaràtzu , nm: imbarratzu, irbarratzu, immaratzu Definitzione trastu béciu, cosa chi si tenet a istrobbu, pigandho logu, cosa de fuliare: si narat fintzes de cosas de papare pagu de giudu, cosa chi passat sa gana chentza giare sustàntzia Sinònimos e contràrios baldulete, bascaràmene, carramacina, istivuzu Frases at passadu parte de sa vida in mesu de sos imbaratzos ◊ ses solu rafiendhe in sa terra, istratzendhe imbarratzu ◊ no ti dao immaratzu cun is mutetos mios ◊ lu reduint che bículu de istratzu de che frundhire in mesu de s'imbarratzu 2. lea unu mossu de pane e casu, chi cussos imbarratzos no ti faghent nudha! Ètimu itl. imbarazzo Tradutziones Frantzesu bagatelle Ingresu bulk Ispagnolu trasto Italianu qlsc. di ingombrante Tedescu Sperrgut.

imbàtidu , nm: imbàtiru Definitzione bentu friscu de mare chi movet is undhas e infriscat s’abba, pruschetotu de su Sud Sinònimos e contràrios australe, imbatu* Frases su piscadori portat sa pedhi niedha, arrecota de su soli e de s'ària salia de s'imbàtiru chi ndi benit de mari Terminologia iscientìfica tpm Tradutziones Frantzesu brise de mer Ingresu sea breeze Ispagnolu viento marero Italianu imbatto, brézza di mare Tedescu Meeresbrise.

imbodàu , agt Definitzione chi costumat a tènnere modos bonos in su fàere Sinònimos e contràrios aggrabbadu, ammodau, ammodidu, assetiosu, garbosu | ctr. malammodidu Tradutziones Frantzesu bien élevé Ingresu well-mannered Ispagnolu correcto, educado Italianu di buòne manière Tedescu manierlich.

impagliàda , nf: impallada, impalliada, impazada Definitzione genia de butillione bestiu finas a mesania / fenu o erba de impagliadas (pro fàghere fundhos de cradeas) = Sparganium emersum, S. simplex Sinònimos e contràrios fiascu Frases de binu ndh'apo pienu tantas impazadas, ca mi l'ant bantadu meda ◊ at torrau a prèniri un'impagliada cumentzada Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fiasque Ingresu flask Ispagnolu botella revestida de paja Italianu fiasco rivestito di pàglia Tedescu Strohflasche.

incarramacinài , vrb Definitzione betare a s'afaiu trastos bècios o arrimaos, impreare su logu cun carramatzinas Sinònimos e contràrios imbarratzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu encombrer de fanfreluches Ingresu to hamper with trifles Ispagnolu llenar un lugar de baratijas Italianu ingombrare di cianfrusàglie Tedescu mit Krams überfüllen.

incaussài , vrb Definitzione nau de cosa chi s'ingurtit, àere dificurtade a passare in su gúturu; asciutare sa buca (nau de cosa chi si papat po s'efetu chi faet a sa buca, ca essit arrasposa) Sinònimos e contràrios aèschere, arrèschere, incaussire Frases a Sarbadori, comenti at biu sa pobidha, dh'incaussat su binu! 2. tengu sa buca totu incaussada de cussu cachi chi apu papau Tradutziones Frantzesu de travers Ingresu which goes the wrong way (said of food) Ispagnolu atragantar Italianu andare di travèrso (détto di cibo) Tedescu in die falsche Kehle kommen.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definitzione coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Sinònimos e contràrios annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Frases intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Tradutziones Frantzesu au lieu de, au contraire Ingresu instead of, on the contrary Ispagnolu en vez de, en lugar de Italianu invéce di, anziché Tedescu statt.

«« Torra a chircare