tràmmudu , nm: tràmunu Definitzione
bestimentu càmbiu, límpiu
Sinònimos e contràrios
mudadura,
mudóngiu,
tramudu
Frases
dàemi su tràmunu ca sa bestimenta chi zuto in dossu est bruta! ◊ Gantine est torradu de cuile pro si che leare su tràmmudu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vêtements propres,
changer le linge
Ingresu
change of clothes
Ispagnolu
ropa limpia para cambiarse
Italianu
vestiti di ricàmbio
Tedescu
Kleider zum Wechseln.
tremizólu , nm, agt: tremuzolu,
trimizolu,
trummutzolu,
trumuzolu,
trumuzoru Definitzione
nue forte de bentu a molinadura; chi tremet o faet trèmere
Sinònimos e contràrios
bruxajolu,
molione,
mommurzolu,
momonissa,
mummugione,
torvellinu,
tramúghine,
tremuine,
trumujone
Frases
si est pesadu unu tremuine de tremizolos chi no at lassadu téula in copertura ◊ si pesat unu trummutzolu e faet bolare totu sos pratos ◊ si fuit pesau unu tremizolu chi faiat bolare foza, proine e crabeturas
2.
ses bolitanne che frocu de lana crébina portadu de una frina tremizola
Terminologia iscientìfica
tpm
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tourbillon de vent
Ingresu
whirlwind
Ispagnolu
torbellino
Italianu
tùrbine di vènto
Tedescu
Wirbelwind.
trighínzu 1 , agt Definitzione
coment'e calidade de gente o de animales, chi est de pagu contu, miseredhu, chi creschet pagu
Sinònimos e contràrios
anninnitau,
cioco,
enzosu,
míseru
Tradutziones
Frantzesu
rachitique,
maigre et débile
Ingresu
poor looks,
rachitic
Ispagnolu
raquítico
Italianu
di aspètto mìsero,
rachìtico
Tedescu
kümmerlich.
truígu , nm Definitzione
fundhu de bide, pitzu
Sinònimos e contràrios
rabatzone
Frases
est torradu cun sa béltula prena de truigos
Tradutziones
Frantzesu
cep de vigne
Ingresu
vine stock
Ispagnolu
cepa
Italianu
céppo di vite
Tedescu
Stock.
turrionàju , nm: turronàgiu,
turronaju,
turronàrgiu,
turronarju,
turrunaju Definitzione
chie faet o bendhet turrone
Frases
est in donzi festa paret turronaju! ◊ sunt connotos sos turrionajos tonaresos
Terminologia iscientìfica
prf
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
personne qui fait du nougat
Ingresu
torrone maker
Ispagnolu
turronero
Italianu
fabbricante di torróni
Tedescu
Nougathersteller.
tzancarronàda , nf: ciancarronada Definitzione
aconcada maca, fatura de tzancarrones
Sinònimos e contràrios
aconcada,
acucada,
garrafatoni,
isconcata,
isconchinada,
meleda
/
cdh.tzancarrunata,
ttrs. tzancarrunada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faute grossière,
balourdise
Ingresu
big mistake,
stupid act
Ispagnolu
disparate,
imprudencia,
falta
Italianu
cólpo di tèsta,
gròsso sbàglio,
spropòsito,
balordàggine
Tedescu
unbesonnene Handlung,
grober Fehler,
Dummheit.
tzàntara , nf: tzàntera Definitzione
bregúngia manna, cosa de ndhe dèpere tènnere bregúngia / fàghere tzàntara = fàere bregúngias
Sinònimos e contràrios
arréula,
befa,
bilgonza,
gutiperu,
iscàranu
/
cdh. ciàntara
Frases
mi as giuradu chi mi batias a tzàntera de sa zente, ma ti ses fadhidu! ◊ cussu est sa tzàntara e su risu de su logu ◊ arratza de tzàntara custa de 'Tangentópoli', sos amministradores furendhe! ◊ semus sa tzàntara de sa bidha, petzi che brigare!
2.
sa rosa de sa cussorza est diventada pubusa, ponzendhe fatu a unu feminarzu, sa tzàntara!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
risée,
moquerie
Ingresu
scorn
Ispagnolu
escarnio,
ludibrio,
mofa
Italianu
ludìbrio,
càusa di schérno,
di derisióne,
canzonatura
Tedescu
Spott,
Gespött.
tzerpulía , nf Definitzione
dónnia e css. bobboi o animale chi faet male, noghet o àteru deasi
Sinònimos e contràrios
arresia,
babballoti,
babbaúciu,
babbaudhu,
babboi,
errebiu,
incerpiu,
terpusu,
titupiu
Frases
mori, cane furuncu e traitore: restas pro pastos a sa tzerpulia ca no ses dignu d'esser sepellidu suta sas terras de su sardu lidu (S.Lay Deidda)
Tradutziones
Frantzesu
bestioles nuisibles
Ingresu
every kind of pests
Ispagnolu
bichos molestos
Italianu
insètti ed animaletti nocivi,
di ogni gènere
Tedescu
Ungeziefer.
tzíbba , nf: atzibba Definitzione
genia de erba chi faet in oros de mare o istagnu in terra salamata e chi ponent po chistire imbodhigada sa birímbua cota a orrostu o a budhiu
Sinònimos e contràrios
èlema,
elimedha
Terminologia iscientìfica
rba, Atriplex portulacoides
Tradutziones
Frantzesu
pourpier des mers
Ingresu
orach
Ispagnolu
orzaga
Italianu
porcellana di mare,
obióne
Tedescu
Keilmelde.
tziloría , nf: tzirolia 1,
tzirulia Definitzione
tzirulia de mare, una genia de pische a ossu modhe, a pinnas de costau mannas meda e a coa longa longa, finedhedha
Frases
coghent ambidha e tzirolia, ma a su giarrete li faghent sas ficas!
Sambenados e Provèrbios
smb:
Zirulia
Terminologia iscientìfica
psc, myliobatis aquila
Tradutziones
Frantzesu
roussette
Ingresu
eagle-ray
Ispagnolu
águila
Italianu
àquila di mare
Tedescu
Seeadler.
tzintzínu , nm Definitzione
arritzone de mare, genia de animaledhu tundhu, a ispinas longas a dónnia parte: de sa calidade fémina si papant is oos, chi si agatant aintru a bisura de silibbas de aràngiu (fintzes de matessi colore) ma meda prus piticas mancu su tanti de unu cocerinu / is partis de unu tz.: scroxu, ispina, buca, títulas (ous), sidhus (genia de bentosas)
Sinònimos e contràrios
tzinnea
Terminologia iscientìfica
anb, arbacia pustulosa, paracentrotus lividus, echinus acutus, e. melo, sphaerechinus granularis
Ètimu
itl.l.
zinzino
Tradutziones
Frantzesu
oursin
Ingresu
sea urchin
Ispagnolu
erizo de mar
Italianu
rìccio di mare
Tedescu
Seeigel.
tzíta , nf Definitzione
avisu a su pretore, a tribbunale po calecunu pretu; avisu de pagamentu e fintzes genia de singiale de su chi depet acontèssere / dare tzitas = atzitzare, ispuntorzare, donai ocasioni, dare aggheju
Sinònimos e contràrios
tzitu 2
Frases
su marisciallu che giughet una carta de bullu cun sa tzita a sa giustíssia pro li fàghere su dibbatimentu ◊ a candho est sa tzita pro cussu dibbatimentu?
2.
si no farto, custa tzita est cosa de pagare! ◊ custa est sa tzita de pagamentu de sa lughe
3.
Pascualinu dabat tzitas a su socronzu a mandhare su telegramma ◊ Chischedha possediat unu giosso in domo de su connau e non liu aiat mai chérfiu tzèdere: pro cussu fint sèmpere a fustes ritzos e dàndhesi tzitas
Ètimu
spn.
cita
Tradutziones
Frantzesu
sommation de payement
Ingresu
summons,
payment advice
Ispagnolu
citación,
apremio,
premonición
Italianu
citazióne,
avviso di pagaménto,
premonizióne
Tedescu
Vorladung,
Zahlungsanzeige.
ufulàda , nf Definitzione
cropu de aera, de bentu; su ufulare
Sinònimos e contràrios
irfrusada,
mumada
/
úfulu
Frases
sa nue de sa traschia che l'at zuta un'ufulada de bentu ◊ ufuladas de bentu sunt a frúschiu ◊ ufuladas de nuscos l'irfríssidant sa conca
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
souffle,
rafale du vent
Ingresu
gust (of wind)
Ispagnolu
racha,
ráfaga
Italianu
sóffio,
ràffica di vènto
Tedescu
Windstoß.
zú , nm: giú*,
zubu,
zuo,
zuvu Definitzione
loba de boes domaos chi si ponent imparre po tirare su carru, s'arau o àteru / min. zuvitu, pl. zuos
Sinònimos e contràrios
ciuntu
Frases
aiat imparatu deretu a cropare su zuvu a su zuvale ◊ sas campanas che las ant antziadas a campanile chin duos zubos totu galavera ◊ su sero est torradu su maridu cun d-unu carru de paza pro su zuo
Tradutziones
Frantzesu
une paire de bœfs
Ingresu
yoke oxen
Ispagnolu
yunta de bueyes
Italianu
còppia di buoi
Tedescu
Ochsenpaar.
zúra , nf, nm: giua 2,
zuru 1 Definitzione
orrugu de terrenu cumonale giau a prènnere a ccn.; tretu de terrenu piticu, mescamente po fàere domo; tretu fintzes ananti de domo, in s'orruga, orruga etotu, e a logos fintzes leada, su logu / essire dae z. = (in cobertantza) esagerare
Sinònimos e contràrios
iscaparrone
Frases
fint brigandhe binti annos pro una zura
2.
sa Comuna at dadu totu zuras de batoschentos metros pro si fraigare sa domo
3.
donzunu si mundhat sa zura sua e gai sa carrela abbarrat neta ◊ su sero primu de mesaustu, sos ómines in bidha giughent a codhu in sos zuros piús antigos sos Tres Candhaleris
4.
sont ridendhe pro sos istorodhos chi ant intesu, ma totu abbarrat intro de sas zuras de su rispetu
Tradutziones
Frantzesu
lot de terrain
Ingresu
lot
Ispagnolu
parcela de terreno
Italianu
lòtto di terréno
Tedescu
Parzelle.